Một trong những bài học quan trọng giúp rèn luyện kĩ năng làm bài văn nghị luận văn học là bài Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi. Cùng Triều Anh tham khảo bài soạn đầy đủ sau:
1. Tìm hiểu đề, lập dàn ý
a. Tìm hiểu đề: SGK
b. Lập dàn ý:
Đề 1:
* Mở bài: Giới thiệu truyện ngắn.
* Thân bài:
- Đặc sắc của kết cấu truyện: Truyện gồm những cảnh khác nhau tưởng như rời rạc nhưng đều tập trung biểu hiện chủ đề: bọn quan lại cầm quyền cưỡng bức dân chúng, thực hiện ý đồ bịp bợm, đen tối.
- Mâu thuẫn và tính chất trào phúng của truyện: mâu thuẫn giữa tinh thần thể dục và cuộc sống khốn khổ, đói rách của nông dân.
- Ngôn ngữ truyện:
+ Ngôn ngữ người kể chuyện: rất ít lời...
+ Ngôn ngữ các nhân vật: tự nhiên, sinh động, thể hiện đúng thân phận và trình độ của họ (dẫn chứng:...)
- Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán:
+ Nội dung truyện bắt nguồn từ hiện thực xã hội => Giá trị hiện thực sâu sắc
+ Châm biếm, phê phán bằng bút pháp trào phúng.
* Kết bài: Đóng góp của tác phẩm đối với VHHT phê phán, đối với nền VH:
Đề 2:
* Mở bài: (xem trong SGK)
* Thân bài:
- Khác nhau về từ ngữ:
+ Nguyễn Tuân: sử dụng nhiều từ Hán Việt, từ cổ để dựng lại một vẻ đẹp xưa, một con người tài hoa, khí phách, thiên lương. (dẫn chứng)
+ Vũ Trọng Phụng: ngôn ngữ trào phúng: nhiều từ khẩu ngữ, nhiều cách chơi chữ...(dẫn chứng)
- Khác nhau về giọng văn:
+ “Chữ người tử tù”: cổ kính, trang trọng => ca ngợi, tôn vinh.
+ “Hạnh phúc của một tang gia”: mỉa mai, giễu cợt => phê phán tính chất giả dối, lố lăng đồi baị của xã hội.
- Giải thích: Việc dùng từ, chọn giọng văn phải phù hợp với chủ đề của truyện và thể hiện đúng tư tưởng, tình cảm của tác giả.
* Kết bài: Đánh giá chung
2. Đối tượng, nội dung của bài nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi.
* Ghi nhớ: (xem SGK)
* Cách lập dàn ý
Đảm bảo bố cục 3 phần:
- Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, đoạn trích và vấn đề cần nghị luận.
- Thân bài: Mỗi ý kiến nhận xét về đặc điểm nội dung và nghệ thuật của đoạn trích hay tác phẩm triển khai thành một luận điểm. Trong từng luận điểm sử dụng các luận cứ (lí lẽ và dẫn chứng) làm sáng tỏ.
- Kết bài: Đánh giá về ý nghĩa, vị trí, vai trò của tác phẩm trong sự nghiệp tác giả, trong giai đoạn văn học, đối với thời đại; vị trí, ý nghĩa của đoạn trích trong toàn tác phẩm, hoặc của vấn đề nghị luận.
* Lưu ý: Các bước tiến hành làm bài văn nghị luận về một tác phẩm, đoạn trích văn xuôi
+ Đọc kĩ tác phẩm, đoạn trích, nắm chắc nội dung, cốt truyện, các nhân vật, các chi tiết tiêu biểu thể hiện tư tưởng chủ đề tác phẩm.
+ Nêu nhận xét, đánh giá về tác phẩm, đoạn trích theo định hướng của đề hoặc một số khía cạnh đặc sắc nhất của tác phẩm, đoạn trích.
+ Triển khai các luận cứ phù hợp.
+ Lựa chọn các thao tác lập luận: Ngoài các thao tác thường gặp như giải thích, phân tích, tổng hợp, chứng minh, so sánh, bác bỏ, bình luận, … trong bài văn nghị luận về một tá phẩm, đoạn trích văn xuôi rất cần kết hợp các phương thức biểu đạt tự sự (thuật kể tóm tắt nội dung, cốt truyện, nhân vật, chi tiết,…), miêu tả, thuyết minh.
3. Luyện tập
a. Xác định đề
Yêu cầu nghị luận một tác phẩm: đòn châm biếm đả kích trong truyện ngắn Vi hành của Nguyễn Ái Quốc.
b. Các ý cần khai thác
- Sáng tạo tình huống: tình huống nhầm lẫn của đôi thanh niên Pháp.
- Tác dụng của tình huống: miêu tả chân dung Khải Định mà không cần y xuất hiện, từ đó làm rõ thực chất những ngày trên đất Pháp của vị vua An Nam này, đồng thời tố cáo cái gọi là “văn minh”, “khai hóa” của thực dân Pháp.
.............................................1. Tìm hiểu đề, lập dàn ý
a. Tìm hiểu đề: SGK
b. Lập dàn ý:
Đề 1:
* Mở bài: Giới thiệu truyện ngắn.
* Thân bài:
- Đặc sắc của kết cấu truyện: Truyện gồm những cảnh khác nhau tưởng như rời rạc nhưng đều tập trung biểu hiện chủ đề: bọn quan lại cầm quyền cưỡng bức dân chúng, thực hiện ý đồ bịp bợm, đen tối.
- Mâu thuẫn và tính chất trào phúng của truyện: mâu thuẫn giữa tinh thần thể dục và cuộc sống khốn khổ, đói rách của nông dân.
- Ngôn ngữ truyện:
+ Ngôn ngữ người kể chuyện: rất ít lời...
+ Ngôn ngữ các nhân vật: tự nhiên, sinh động, thể hiện đúng thân phận và trình độ của họ (dẫn chứng:...)
- Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán:
+ Nội dung truyện bắt nguồn từ hiện thực xã hội => Giá trị hiện thực sâu sắc
+ Châm biếm, phê phán bằng bút pháp trào phúng.
* Kết bài: Đóng góp của tác phẩm đối với VHHT phê phán, đối với nền VH:
Đề 2:
* Mở bài: (xem trong SGK)
* Thân bài:
- Khác nhau về từ ngữ:
+ Nguyễn Tuân: sử dụng nhiều từ Hán Việt, từ cổ để dựng lại một vẻ đẹp xưa, một con người tài hoa, khí phách, thiên lương. (dẫn chứng)
+ Vũ Trọng Phụng: ngôn ngữ trào phúng: nhiều từ khẩu ngữ, nhiều cách chơi chữ...(dẫn chứng)
- Khác nhau về giọng văn:
+ “Chữ người tử tù”: cổ kính, trang trọng => ca ngợi, tôn vinh.
+ “Hạnh phúc của một tang gia”: mỉa mai, giễu cợt => phê phán tính chất giả dối, lố lăng đồi baị của xã hội.
- Giải thích: Việc dùng từ, chọn giọng văn phải phù hợp với chủ đề của truyện và thể hiện đúng tư tưởng, tình cảm của tác giả.
* Kết bài: Đánh giá chung
2. Đối tượng, nội dung của bài nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi.
* Ghi nhớ: (xem SGK)
* Cách lập dàn ý
Đảm bảo bố cục 3 phần:
- Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, đoạn trích và vấn đề cần nghị luận.
- Thân bài: Mỗi ý kiến nhận xét về đặc điểm nội dung và nghệ thuật của đoạn trích hay tác phẩm triển khai thành một luận điểm. Trong từng luận điểm sử dụng các luận cứ (lí lẽ và dẫn chứng) làm sáng tỏ.
- Kết bài: Đánh giá về ý nghĩa, vị trí, vai trò của tác phẩm trong sự nghiệp tác giả, trong giai đoạn văn học, đối với thời đại; vị trí, ý nghĩa của đoạn trích trong toàn tác phẩm, hoặc của vấn đề nghị luận.
* Lưu ý: Các bước tiến hành làm bài văn nghị luận về một tác phẩm, đoạn trích văn xuôi
+ Đọc kĩ tác phẩm, đoạn trích, nắm chắc nội dung, cốt truyện, các nhân vật, các chi tiết tiêu biểu thể hiện tư tưởng chủ đề tác phẩm.
+ Nêu nhận xét, đánh giá về tác phẩm, đoạn trích theo định hướng của đề hoặc một số khía cạnh đặc sắc nhất của tác phẩm, đoạn trích.
+ Triển khai các luận cứ phù hợp.
+ Lựa chọn các thao tác lập luận: Ngoài các thao tác thường gặp như giải thích, phân tích, tổng hợp, chứng minh, so sánh, bác bỏ, bình luận, … trong bài văn nghị luận về một tá phẩm, đoạn trích văn xuôi rất cần kết hợp các phương thức biểu đạt tự sự (thuật kể tóm tắt nội dung, cốt truyện, nhân vật, chi tiết,…), miêu tả, thuyết minh.
3. Luyện tập
a. Xác định đề
Yêu cầu nghị luận một tác phẩm: đòn châm biếm đả kích trong truyện ngắn Vi hành của Nguyễn Ái Quốc.
b. Các ý cần khai thác
- Sáng tạo tình huống: tình huống nhầm lẫn của đôi thanh niên Pháp.
- Tác dụng của tình huống: miêu tả chân dung Khải Định mà không cần y xuất hiện, từ đó làm rõ thực chất những ngày trên đất Pháp của vị vua An Nam này, đồng thời tố cáo cái gọi là “văn minh”, “khai hóa” của thực dân Pháp.
Chúc các em học tốt!
Sửa lần cuối:
