I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Quang Dũng là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, vẽ tranh, viết văn, soạn nhạc.
- Phong cách: phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn, tài hoa: nhà thơ của “xứ Đoài mây trắng”, thơ giàu chất nhạc, chất họa.
- Tác phẩm tiêu biểu: Mây đầu ô (thơ, 1986), Quang Dũng – tác phẩm chọn lọc (1988)
2. Hoàn cảnh sáng tác
Quang Dũng gia nhập Tây Tiến năm 1947, cuối năm 1948 Quang Dũng chuyển sang đơn vị khác. Rời xa đơn vị cũ chưa bao lâu, tại Phù Lưu Chanh, Quang Dũng viết bài thơ “Nhớ Tây Tiến”. Khi in lại, tác giả đổi tên là “Tây Tiến”, được in trong tập “Mây đầu ô” (1986)
II. Đọc hiểu văn bản
1. Mạch cảm xúc của bài thơ/câu hỏi 1 SGK
- Bố cục
+ Đoạn 1: Hình ảnh những cuộc hành quân gian khổ giữa thiên nhiên Tây Bắc Bộ.
+ Đoạn 2: Những kỉ niệm đẹp của đêm liên hoan đậm tình quân dân và cảnh song nước thơ mộng.
+ Đoạn 3: Hình ảnh người lính Tây Tiến với vẻ đẹp bi tráng lãng mạn.
+ Đoạn 4: Lời thề Tây Tiến.
- Mạch vận động của cảm xúc:
Nỗi nhớ da diết khôn nguôi của Quang Dũng về đồng đội, về những năm tháng chiến đấu cùng đoàn binh Tây Tiến ở Tây Bắc Bộ; lời thề Tây Tiến.
2. Chủ thể trữ tình và cảm hứng chủ đạo/ câu 2 sgk trang 8
- Những dòng thơ bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc của tác giả
+ “Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi/Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”; “Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói/Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”
+ Tác dụng: trực tiếp bộc lộ cảm xúc nhớ nhung da diết của tác giả, tác động trực tiếp đến tình cảm của người đọc.
- Chủ thể trữ tình: tác giả QD/ chủ thể ẩn.
- Cảm hứng chủ đạo: Ngợi ca vẻ đẹp bi tráng, lãng mạn của người lính Tây Tiến trên bước đường hành quân.
3. Bức trang thiên nhiên và hình ảnh đoàn binh Tây Tiến trong đoạn 1/câu 3 sgk trang 10
a. Bức tranh thiên nhiên
- Hùng vĩ, dữ dội
+ Từ láy: khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút
+ Biện pháp tu từ:
. Điệp từ: dốc
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
. Đối, điệp
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
. Đảo ngữ
Heo hút cồn mây
. Nhân hoá: súng ngửi trời, thác gầm thét, cọp trêu người
Diễn tả thiên nhiên miền Tây Bắc Bộ hùng vĩ, hoang sơ và vô cùng nguy hiểm.
- Mĩ lệ, trữ tình
+ Huyền ảo, thơ mộng, trữ tình: sương lấp, hoa về, đêm hơi, mưa xa khơi, cơm lên khói
+ Cách phối thanh độc đáo:
. Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
. Mai Châu mùa em thơm nếp xôi
Thiên nhiên miền Tây Bắc còn hiện lên rất thơ mộng và trữ tình.
b. Hình ảnh người lính Tây Tiến
- Bút pháp tả thực
+ Đoàn quân mỏi
+ Anh bạn dãi dầu không bước nữa/Gục lên sung mũ bỏ quên đời (nói giảm nói tránh)
Người lính hiện lên với sự gian khổ trên bước đường hành quân thậm chí có cả những hi sinh mất mát.
- Bút pháp lãng mạn
+ Hoa về trong đêm hơi
+ Heo hút cồn mây sung ngửi trời (nhân hoá)
+ Anh bạn dãi dầu không bước nữa/Gục lên sung mũ bỏ quên đời (nói giảm nói tránh)
→ Khắc hoạ hình ảnh người lính Tây Tiến vừa mang vẻ đẹp bi tráng vừa mang vẻ đẹp lãng mạn: khí phách kiên cường vượt qua mọi khó khăn, không ngại hi sinh nhưng vẫn tinh nghịch, trẻ trung yêu đời - chất lính.
4. Hình ảnh người lính Tây Tiến ở đoạn 2, 3
a. Hình ảnh của người lính Tây Tiến ở đoạn 2
Tâm hồn lãng mạn, lạc quan, yêu đời.
b. Hình ảnh của người lính Tây Tiến ở đoạn 3
- Ngoại hình: không mọc tóc, quân xanh màu lá
- Nội tâm
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới/Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
- Lí tưởng
Rải rác biên cương mồ viễn xứ/Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
→ Người lính Tây Tiến hiện lên với vẻ đẹp vừa bi tráng hào hùng vừa lãng mạn.
5. Ý nghĩa văn bản/câu 5 sgk trang 10
- Bài thơ giúp người đọc hiểu thêm về cuộc sống và chiến đấu đầy gian khổ hi sinh của người lính.
- Chất lính: trẻ trung yêu đời, lạc quan, tinh nghịch nhưng kiên cường bản lĩnh, xem thường cái chết - sức mạnh tinh thần của con người VN trong chiến tranh.
- Kí ức và kỉ niệm trong đời sống tinh thần của con người: tạo nên sức mạnh tinh thần giúp con người lạc quan nhìn thẳng vào tương lai.
- Kí ức và kỉ niệm trong sáng tác thơ ca: nguồn cảm hứng và chất liệu sáng tác.
- Từ khóa
- bài soạn tây tiến quang dũng tây tiến
