Kể từ ngày Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, thị trấn Phong Nha, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới, du khách trong nước và quốc tế ngày càng tìm đến Quảng Bình du lịch nhiều hơn. Có thể nói không quá rằng, chính di sản Phong Nha - Kẻ Bàng đã trở thành động lực hết sức quan trọng thúc đẩy sự phát triển của ngành "công nghiệp không khói" của tỉnh Quảng Bình.
Đến du lịch Phong Nha – Kẻ Bàng, được trực tiếp đắm chìm vào "kho báu" thiên nhiên kỳ thú với nhiều cái nhất, như hang nước dài nhất, cửa hang cao và rộng nhất, bãi cát và đá rộng đẹp nhất, hồ ngầm đẹp nhất, thạch nhũ tráng lệ và kỳ ảo nhất, dòng sông ngầm dài nhất Việt Nam, hang khô rộng và đẹp nhất,… nhiều khách du lịch quốc tế, trong nước, kể cả trong tỉnh cũng rất tò mò muốn tìm hiểu về ý nghĩa của tên gọi "Phong Nha". Do chưa có cách hiểu khoa học, thống nhất, phần nhiều căn cứ vào suy luận của bản thân cho nên nhiều hướng dẫn viên du lịch ở đây có nhiều phen phải "bở hơi tai" vì bị khách du lịch trong và ngoài nước hỏi về cái tên gọi quá nổi tiếng này.
Cách đây khá lâu, Báo Quảng Bình cuối tuần số ra ngày 11/01/2013 có đăng bài viết "Trao đổi thêm về hai chữ “Phong Nha” của tác giả Đinh Phú Tư. Trong bài viết, tác giả đã đưa ra 3 cách giải thích về tên gọi "Phong Nha" mà du khách đã từng được nghe các hướng dẫn viên ở đây giải thích: "Phong" là "gió", "Nha" là "răng" – hang động có nhiều gió, có nhiều nhũ đá mọc lên nhọn hoắt như những chiếc răng của người cổ xưa; "Phong" là "đỉnh", "Nha" là "nha môn" – "đỉnh cao quyền lực". Tác giả bài viết còn cho rằng theo Lê Quý Đôn chữ "Phong Nha" được đặt theo tên của một làng ở cạnh động Phong Nha.
Đến du lịch Phong Nha – Kẻ Bàng, được trực tiếp đắm chìm vào "kho báu" thiên nhiên kỳ thú với nhiều cái nhất, như hang nước dài nhất, cửa hang cao và rộng nhất, bãi cát và đá rộng đẹp nhất, hồ ngầm đẹp nhất, thạch nhũ tráng lệ và kỳ ảo nhất, dòng sông ngầm dài nhất Việt Nam, hang khô rộng và đẹp nhất,… nhiều khách du lịch quốc tế, trong nước, kể cả trong tỉnh cũng rất tò mò muốn tìm hiểu về ý nghĩa của tên gọi "Phong Nha". Do chưa có cách hiểu khoa học, thống nhất, phần nhiều căn cứ vào suy luận của bản thân cho nên nhiều hướng dẫn viên du lịch ở đây có nhiều phen phải "bở hơi tai" vì bị khách du lịch trong và ngoài nước hỏi về cái tên gọi quá nổi tiếng này.
Cách đây khá lâu, Báo Quảng Bình cuối tuần số ra ngày 11/01/2013 có đăng bài viết "Trao đổi thêm về hai chữ “Phong Nha” của tác giả Đinh Phú Tư. Trong bài viết, tác giả đã đưa ra 3 cách giải thích về tên gọi "Phong Nha" mà du khách đã từng được nghe các hướng dẫn viên ở đây giải thích: "Phong" là "gió", "Nha" là "răng" – hang động có nhiều gió, có nhiều nhũ đá mọc lên nhọn hoắt như những chiếc răng của người cổ xưa; "Phong" là "đỉnh", "Nha" là "nha môn" – "đỉnh cao quyền lực". Tác giả bài viết còn cho rằng theo Lê Quý Đôn chữ "Phong Nha" được đặt theo tên của một làng ở cạnh động Phong Nha.
Phong Nha - Kẻ Bàng nơi có nhiều hệ thống hang động tuyệt đẹp...
Ngoài ba cách giải thích mà tác giả Đinh Phú Tư đã kể ra trong bài viết, nhiều lần lên Phong Nha du lịch, chúng tôi cũng còn được nghe có người giải thích "Phong Nha" còn có nghĩa khác là "nhà gió" (do đọc chệch của chữ "phong gia"), hay "vú gió"(do đọc chệch của chữ "phong nhũ"),…Và còn khá nhiều cách giải thích khác về tên gọi "Phong Nha" theo suy luận chủ quan của mọi người.
Theo tôi, các cách giải thích "Phong Nha" có nghĩa "răng gió" là võ đoán và thiếu thuyết phục. Bởi vì ngoài lớp lớp các đỉnh núi đá, nhũ đá ra, thì gió ở đây tuy nhiều, tuy mạnh nhưng không phải là "đặc sản" của Phong Nha. Còn cách giải thích "Phong Nha" là "vú đá" cũng thiếu căn cứ. Bởi vì sau khi phát hiện ra các hang động thì người ta mới có sự liên tưởng từ nhũ đá thành vú đá, trong khi đó chắc chắn rằng tên gọi "Phong Nha" đã có trước khi người ta phát hiện ra hệ thống hang động này.
Còn cho rằng "Phong Nha" mang ý nghĩa là đỉnh cao quyền lực, do liên tưởng trong hang động có nhiều cung điện kỳ ảo, có nhiều thánh đường trang nghiêm trông khá giống như buổi thiết triều của vua chúa đầy uy lực ngày xưa cũng khó có thể chấp nhận. Bởi vì việc liên tưởng các hình thù nhũ đá trong hang động với cung điện, nha môn có lẽ cũng chỉ xuất hiện sau này, khi đã có các loại bóng điện chiếu sáng trong hang động, còn người xưa nếu vào hang chỉ bằng những ngọn đuốc thô sơ, chỉ cho ánh sáng leo lét, làm cho con người phải dò dẫm từng bước một rất vất vả trong hang động tối om thì không thề có trí tưởng tượng và liên tưởng phong phú như chúng ta ngày nay được ?
Theo cuốn Tự điểm Hán – Việt thông dụng của tác giả Lạc Thiện (NXB Thanh phố Hồ Chí Minh, năm 1997), thì chữ "phong" có đến 22 nghĩa: Viết theo bộ kỷ (cái ghế tựa), "phong" có nghĩa là "gió", "cảnh tượng", "phong cảnh"; viết theo bộ sơn (ngọn núi), "phong" có nghĩa là "ngọn núi"; viết theo bộ phong (dung mạo, thái độ), "phong" có nghĩa là "phong phú", "thịnh vượng", "tốt tươi"; viết theo bộ trùng (động vật), "phong" có nghĩa là "đông", "nhiều", "con ong"; viết theo bộ kim (kim loại), "phong" có nghĩa là "mũi nhọn", "binh khí",…Cũng theo tài liệu trên, chữ "nha" có đến 7 nghĩa: Viết theo bộ nhất (một) "nha" có nghĩa là "răng"; viết theo bộ điểu (chim), "nha" nghĩa là "con quạ"; viết theo bộ hành (đi), "nha" nghĩa là "nha môn"; viết theo bộ thảo (cây cỏ), "nha" nghĩa là "mầm cây" và viết theo bộ trùng (côn trùng), "nha" nghĩa là "con sâu",…
Khi đã hiểu được nghĩa của các chữ “phong” và “nha”, chúng tôi rất muốn tìm được bản chữ Hán cuốn Phủ biên tạp lục của Lê Quý Đôn (1776) để tra cứu cách viết chữ Phong Nha, nhưng không thể tìm thấy được cuốn sách quý này. Vì vậy, căn cứ vào các nghĩa Hán Việt đã được tra cứu, theo tôi thì chữ "phong" trong "Phong Nha" có nghĩa "ngọn núi" là thuyết phục hơn cả. Còn "Nha" – nghĩa là nha môn như ý kiến của tác giả Đinh Phú Tư đã lý giải, nhưng không phải nghĩa là "đỉnh cao quyền lực", mà có nghĩa là xếp thành từng dãy như các quan đứng sắp hàng để chờ nhận lệnh của thượng cấp.
Như vậy, "Phong Nha" không phải có nghĩa là "răng của gió" hay là "nhiều răng" hoặc "nhà gió", càng không phải là "vú của gió", mà địa danh này đã được đặt tên do gợi ý từ hình tượng lớp lớp những ngọn núi trùng điệp nằm thành từng dãy đều đặn như hình ảnh các quan lại đứng thành hàng theo thứ tự trên sân chầu ở cổng nha môn chờ lệnh của thượng cấp truyền xuống,…Cách giải thích này cũng hoàn toàn phù hợp với những đặc trưng hiện có của Phong Nha – Kẻ Bàng là những dãy núi đá vôi hùng vĩ, trùng điệp được hình thành do những kiến tạo carxtơ phức tạp ở Đông Nam Á cách đây 400 triệu năm về trước…
Định danh chính xác tên gọi Phong Nha là một việc làm rất cần thiết nhằm giúp chúng ta hiểu đúng đặc trưng, thế mạnh của di sản quý giá này. Trên đây mới chỉ là ý kiến chủ quan của cá nhân tôi trên cơ sở các căn cứ từ góc độ ngôn ngữ học. Rất mong sớm nhận được các ý kiến trao đổi, thảo luận bổ ích khác của độc giả gần xa trong và ngoài tỉnh.
Ảnh: Sưu tầm từ trang https://phongnhakebang.vn/
Theo tôi, các cách giải thích "Phong Nha" có nghĩa "răng gió" là võ đoán và thiếu thuyết phục. Bởi vì ngoài lớp lớp các đỉnh núi đá, nhũ đá ra, thì gió ở đây tuy nhiều, tuy mạnh nhưng không phải là "đặc sản" của Phong Nha. Còn cách giải thích "Phong Nha" là "vú đá" cũng thiếu căn cứ. Bởi vì sau khi phát hiện ra các hang động thì người ta mới có sự liên tưởng từ nhũ đá thành vú đá, trong khi đó chắc chắn rằng tên gọi "Phong Nha" đã có trước khi người ta phát hiện ra hệ thống hang động này.
Còn cho rằng "Phong Nha" mang ý nghĩa là đỉnh cao quyền lực, do liên tưởng trong hang động có nhiều cung điện kỳ ảo, có nhiều thánh đường trang nghiêm trông khá giống như buổi thiết triều của vua chúa đầy uy lực ngày xưa cũng khó có thể chấp nhận. Bởi vì việc liên tưởng các hình thù nhũ đá trong hang động với cung điện, nha môn có lẽ cũng chỉ xuất hiện sau này, khi đã có các loại bóng điện chiếu sáng trong hang động, còn người xưa nếu vào hang chỉ bằng những ngọn đuốc thô sơ, chỉ cho ánh sáng leo lét, làm cho con người phải dò dẫm từng bước một rất vất vả trong hang động tối om thì không thề có trí tưởng tượng và liên tưởng phong phú như chúng ta ngày nay được ?
Theo cuốn Tự điểm Hán – Việt thông dụng của tác giả Lạc Thiện (NXB Thanh phố Hồ Chí Minh, năm 1997), thì chữ "phong" có đến 22 nghĩa: Viết theo bộ kỷ (cái ghế tựa), "phong" có nghĩa là "gió", "cảnh tượng", "phong cảnh"; viết theo bộ sơn (ngọn núi), "phong" có nghĩa là "ngọn núi"; viết theo bộ phong (dung mạo, thái độ), "phong" có nghĩa là "phong phú", "thịnh vượng", "tốt tươi"; viết theo bộ trùng (động vật), "phong" có nghĩa là "đông", "nhiều", "con ong"; viết theo bộ kim (kim loại), "phong" có nghĩa là "mũi nhọn", "binh khí",…Cũng theo tài liệu trên, chữ "nha" có đến 7 nghĩa: Viết theo bộ nhất (một) "nha" có nghĩa là "răng"; viết theo bộ điểu (chim), "nha" nghĩa là "con quạ"; viết theo bộ hành (đi), "nha" nghĩa là "nha môn"; viết theo bộ thảo (cây cỏ), "nha" nghĩa là "mầm cây" và viết theo bộ trùng (côn trùng), "nha" nghĩa là "con sâu",…
Khi đã hiểu được nghĩa của các chữ “phong” và “nha”, chúng tôi rất muốn tìm được bản chữ Hán cuốn Phủ biên tạp lục của Lê Quý Đôn (1776) để tra cứu cách viết chữ Phong Nha, nhưng không thể tìm thấy được cuốn sách quý này. Vì vậy, căn cứ vào các nghĩa Hán Việt đã được tra cứu, theo tôi thì chữ "phong" trong "Phong Nha" có nghĩa "ngọn núi" là thuyết phục hơn cả. Còn "Nha" – nghĩa là nha môn như ý kiến của tác giả Đinh Phú Tư đã lý giải, nhưng không phải nghĩa là "đỉnh cao quyền lực", mà có nghĩa là xếp thành từng dãy như các quan đứng sắp hàng để chờ nhận lệnh của thượng cấp.
Như vậy, "Phong Nha" không phải có nghĩa là "răng của gió" hay là "nhiều răng" hoặc "nhà gió", càng không phải là "vú của gió", mà địa danh này đã được đặt tên do gợi ý từ hình tượng lớp lớp những ngọn núi trùng điệp nằm thành từng dãy đều đặn như hình ảnh các quan lại đứng thành hàng theo thứ tự trên sân chầu ở cổng nha môn chờ lệnh của thượng cấp truyền xuống,…Cách giải thích này cũng hoàn toàn phù hợp với những đặc trưng hiện có của Phong Nha – Kẻ Bàng là những dãy núi đá vôi hùng vĩ, trùng điệp được hình thành do những kiến tạo carxtơ phức tạp ở Đông Nam Á cách đây 400 triệu năm về trước…
Định danh chính xác tên gọi Phong Nha là một việc làm rất cần thiết nhằm giúp chúng ta hiểu đúng đặc trưng, thế mạnh của di sản quý giá này. Trên đây mới chỉ là ý kiến chủ quan của cá nhân tôi trên cơ sở các căn cứ từ góc độ ngôn ngữ học. Rất mong sớm nhận được các ý kiến trao đổi, thảo luận bổ ích khác của độc giả gần xa trong và ngoài tỉnh.
Ảnh: Sưu tầm từ trang https://phongnhakebang.vn/
- Từ khóa
- di sản kẻ bàng phong nha quảng bình
