Bầu ơi thương lấy bí cùng Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
Tìm hiểu thể loại văn bản
Truyền thuyết là loại truyện dân gian có nhiều yếu tố hoang đường ki ảo kể về các nhân vậi và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ trên cơ sở quan điểm của nhân dân.
Những vấn đề được quan tâm trong truyền thuyết thường mang tầm vủ trụ, nhân loại như những mối quan hệ cộng đồng hay giải thích về nguồn gốc dân tộc.
Truyền thuyết thể hiện thái độ, cách đánh giá của nhân dăn đối với các nhân vật, sự kiện lịch sử được kê] qua đó giáo dục con người về trách nhiệm cộng đồng.
Truyền thuyết là dã sử; là sử trong dân gian chứ không phải là chính sử. Nó bắt nguồn từ lòng kính trọng đối vôi những con người, sự kiện trong truyện. Vì thế, nhân vật của truyền thuyết là những con người được thiêng liêng hóa, thần thánh hóa, hay là những nhăn vật có thật trong lịch sử được gán thêm cho những phẩm chất kì lạ như khả năng hóa phép, sức khỏe phi thường...
Những truyền thuyết tiêu biểu: “Con Rồng cháu Tiên\ “Sơn Tinh, Thủy Tinh\ “Trọng Thủy MỊ Châu”, “Đầm Mực'\ “Ba pho tượng đồng đen” và “'Ngôi chừa Bản Vạc”...
1. Câu hỏi 1 SGK trang 8
a. Hướng dẫn tìm hiểu
Đọc lại đoạn: "Ngày xưa... xinh đẹp tuyệt trần" đồng thòi xem thêm chú thích để hiểu đầy đủ thông tin trong văn bản.
b. Gợi ý trả lời
Trong truyện, Lạc Long Quân và Âu Cơ có nguồn gốc và hình dạng rất cao quí, kì lạ. Lạc Long Quân là một vị thần, thuộc nòi rồng, con trai thần Long Nữ; mình rồng, có thể sống được cả dưới nưốc lẫn trên cạn; có sức khỏe vô địch, nhiều phép lạ, diệt trừ được ba con yêu tanh bức hại dân lành. Còn Âu Cơ thuộc dòng dõi Thần Nông, xinh đẹp tuyệt trần.
Như vậy, ngay ở đầu truyện, qua cách giới thiệu về dòng dõi cao quí, kì lạ của Lạc Long Quân và Âu Cơ, chúng ta đã có thể nhận thấy thái độ trân trọng, tự hào mà nhân dân gửi gắm vào những hình tượng nhân vật của mình.
2. Câu hỏi 2 SGK trăng 8
a. Hướng dẫn tìm hiểu
Tập trung tìm hiểu đoạn: "ít lâu sau... như thần"; "Ta vôn nòi rồng... quên lòi hen" và những chi tiết về việc chia các con về các vùng cai quản.
b. Gợi ý trả lời
Việc kết duyên của Lạc Long Quân cùng Âư Cơ rất kì lạ và rất đẹp. Dường như đó là mối duyên tròi định, vừa đôi phải lứa. Họ tương xứng về cả dòng dõi (cao quí, kì lạ); phẩm chất (một người thì dũng mãnh, tài giỏi, một người thì xinh đẹp tuyệt trần) và tâm hồn cao quý (Lạc Long Quân rất nhân hậu, yêu thương dân lành, giúp dân diệt trừ yêu quái; Âu Cơ yêu thiên nhiên cây cỏ, tìm đến vùng đất Lac vì nghe nói có nhiều hoa thơm cỏ lạ). Họ lấy nhau vì "đem lòng yêu" và sông bên nhau hạnh phúc.
Sự sinh nở của Âu Cơ còn kì lạ hơn. Nàng không sinh ra con ngay, cũng không sinh một, sinh đôi, sinh ba... mà sinh ra một bọc trăm trứng, từ bọc đó mới nở thành trăm người con trai đẹp đẽ lạ thường, không cần bú mớm mà tự lớn lên như thổi, khỏe mạnh như thần.
Tuy nhiên, do Lạc Long Quân và Âu Cơ thuộc hai dòng dõi khác nhau, tính tình, tập quán, môi trường sống khác nhau nên khó mà ăn ở cùng nhau lâu dài được. Đó là lý do họ phải chia 50 con theo mẹ lên rừng, 50 con theo cha xuống biển.
Việc chia con có ý nghĩa giải thích về nguồn gốc các tộc người trên lãnh thổ nước ta. Đặc biệt, truyện còn nhấn mạnh tinh thần anh em đoàn kết giữa các dân tộc (do tồ tiên là cùng một bô mẹ sinh ra) nên dù kẻ miên núi, người miền bic -, khi có khó khăn gì thì giúp đỡ lẫn nhau.
Theo cách giải thích của “truyện” này thì người Việt Nam ta là con cháu của Lạc Long Quân và Âu Cơ, thuộc nòi giônơ Tiên - Rồng, rất cao quí và đáng tự hào.
3. Câu hỏi 3 SGK trang 8
a. Hướng dẫn tìm hiểu
Trước hết phải hiểu lổng quát về chi tiết tưởng tượng kì ảo. Đọc lại toàn bộ vàn bản để tìm ra những chi tiết ấy. Từ đó suy nghĩ, phân tích để thấy dược vai trò của chúng trong truyện (Nếu không có những chi tiết đó thì truyện sê thay đôi ra sao...).
b. Gợi V trả lời
Chi tiết tưởng tượng kì ảo là những chi tiết miêu tả những hình tượng, sự kiện... lạ lùng, thần kì, không có trong thực tế. Trong truyện này, đó là những chi tiết về nguồn gốc, hình dạng của Lạc Long Quân và Âu Cơ, và việc Âu Cơ sinh bọc trăm trứng.
Chi tiết tưởng tượng kì ảo có tác dụng làm tăng thêm sức hấp dẫn của truyện. Ngoài ra, nó còn giúp tác giả dân gian thần thánh hóa các nhân vật, sự kiện lịch sử, thể hiện thái độ trân trọng, tự hào của nhân dân đôi với những nhân vật, sự kiện đó mà cụ thê trong truyện này là niềm tự hào về nguồn gốc tố tiên của dân tộc Việt Nam ta.
4. Y nghĩa của truyện “Con Rồng cháu Tiên”'
a. Hướng dẩn tìm hiểu
Xem kĩ phần Ghi nhớ trong SGK. Ý nghĩa của truyện phải rút ra từ toán bộ ván bản. Do vậy, dọc lại văn bán, tự trả lời xem khi học xong truyện này chúng ta tiếp thu thêm được những thông tin gì mới, bố ích?
b. Gợi ý trả lời
Truyện Con Rồng cháu Tiên trước hết là lời giải thích, suy tôn nguồn gốc cao quí, thiêng liêng của dân tộc Việt Nam. Bên cạnh đó, qua chi tiết bọc trăm trứng nở ra trăm người con, chia ra cai quản các vùng, nhãn dân đã thố hiện tinh thần, ý nguyện đoàn kết, bình dáng dán tộc trên mọi miền đất nước.
Ý nghĩa giải thích cua Iruvện là do truyện ỉấy nhân vật thực, gán với những sự kiện thực trong lịch sử. Tuy nhiên, yếu tô" tương tưựng, kì áo đã giúp nhân dân mỏ rộng tấm khái quát, bô sung sắc thái ý nghĩa cho truyền thuyết này, gửi gám dược thái độ, ước vọng của mình.
c. Mở rộng kiến thức
Đại Việt sử ký toàn thư có chép rằng: Lạc Long Quân húy là Sùng Lãm, con trai của Kinh Dương Vương. Lạc Long Quân lấy con gái của Đê Lai là Âu Cơ, sinh ra trăm con trai (tục truyền là sinh ra trăm trứng), là thủy tố của Bách Việt. Một hôm vua bảo Âu Cơ ràng: “Ta là giông rồng, nàng là giông tiên, thủy hỏa khác nhau, khó lòng đoàn tụ. Bèn từ biệt nhau, chia năm mươi con theo mẹ vê núi, năm mươi con theo cha về miền Nam (có bản chép là Nam Hải). Phong con trưởng làm Hùng Vương nối ngôi vua". Như vậy, nếu so với chính sử thì truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên mang nhiều yếu tố kì ảo hoang dường, tuy trên cơ sở là thống nhất về cách giải thích nguồn gốc các dân tộc nhưng ngoài ra còn thê hiện một cách sinh động các nhân vật lịch sử đồng thời bộc lộ niềm tự hào, ngưỡng mộ của nhân dân đối VỚI những nhân vật này.
Trong kho tàng truyện cổ của các dân tộc khác cũng có những truyện tương tự giải thích về nguồn gốc các tộc người như:
Truyện Quả bầu mẹ của người Khơ-mú: "Người mẹ sinh được trái bầu, sau đó từ quả bầu chui ra những người con trai khôi ngô tuấn tú. Người anh đầu tiên chui ra vì dính phải muội than (do đốt bầu) nên rất đen, là người Khơ-mứ; người em út da dẻ trắng trẻo là người Kinh. Do thứ tự ra đòi trước sau như vậy nên địa bàn sinh sống của ng-ưòi Việt Nam từ rừng núi. xuống trung du và đồng bằng...".'
Truyện Kinh và Banci là anh em: "Hai anh em thấy cha say rượu trần truồng. Người em cười bị cha đuối đi. Vợ chồng người em lên mãi miền rừng núi sinh cư lập nghiệp dẻ ra con cháu người Bana; người anh ỏ hu miến đồng bang và là nguồn gốc của người Kinh".
Cá hai truyện này đều khắng định quan hệ huyết thống gắn bó giữa các dàn tộc Việt Nam. Truyện Quá bầu mẹ gần với truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên hơn. Nhưng ở hai truyện này, yếu tô kỳ ảo, tưởng tượng đã giám nhiều, và chủ yếu nhấn mạnh vào giải thích, đề cao tinh thần đoàn kết các dân tộc trong đại gia đình Việt Nam chứ không đi vào giải thích nguồn gốc cao quí Tiên - Rông. Người mẹ trong Quả bầu mẹ. người cha trong Kinh và Bana là hai anh em đều là những người dân bình thường, không có tên cụ thê, không mang tư cách là một nhãn vật lịch sú vì vậy đó không phải là truyền thuyết mà là truyện cố tích, là sản phẩm sáng tạo của trí tưởng tượng của người xưa hơn là tính chất sứ, dù là dã sử như Con Rồng cháu Tiên
Nhà thơ Nguyền Khoa Điềm có viết trong bài Đất nước:
Thời gian đẳng đẵng
Không gian mênh mông
Đất Nước lànơi dân mình đoàn tụ
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng...
Như vậy, cho tới tận ngày nay, nguồn gốc Tiên - Rồng vẫn là niềm tự hào cúa dàn tộc chúng ta và truyền thống đoàn kết vẫn là một phẩm chất tốt dẹp trong công cuộc dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam.
Tìm hiểu thể loại văn bản
Truyền thuyết là loại truyện dân gian có nhiều yếu tố hoang đường ki ảo kể về các nhân vậi và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ trên cơ sở quan điểm của nhân dân.
Những vấn đề được quan tâm trong truyền thuyết thường mang tầm vủ trụ, nhân loại như những mối quan hệ cộng đồng hay giải thích về nguồn gốc dân tộc.
Truyền thuyết thể hiện thái độ, cách đánh giá của nhân dăn đối với các nhân vật, sự kiện lịch sử được kê] qua đó giáo dục con người về trách nhiệm cộng đồng.
Truyền thuyết là dã sử; là sử trong dân gian chứ không phải là chính sử. Nó bắt nguồn từ lòng kính trọng đối vôi những con người, sự kiện trong truyện. Vì thế, nhân vật của truyền thuyết là những con người được thiêng liêng hóa, thần thánh hóa, hay là những nhăn vật có thật trong lịch sử được gán thêm cho những phẩm chất kì lạ như khả năng hóa phép, sức khỏe phi thường...
Những truyền thuyết tiêu biểu: “Con Rồng cháu Tiên\ “Sơn Tinh, Thủy Tinh\ “Trọng Thủy MỊ Châu”, “Đầm Mực'\ “Ba pho tượng đồng đen” và “'Ngôi chừa Bản Vạc”...
1. Câu hỏi 1 SGK trang 8
a. Hướng dẫn tìm hiểu
Đọc lại đoạn: "Ngày xưa... xinh đẹp tuyệt trần" đồng thòi xem thêm chú thích để hiểu đầy đủ thông tin trong văn bản.
b. Gợi ý trả lời
Trong truyện, Lạc Long Quân và Âu Cơ có nguồn gốc và hình dạng rất cao quí, kì lạ. Lạc Long Quân là một vị thần, thuộc nòi rồng, con trai thần Long Nữ; mình rồng, có thể sống được cả dưới nưốc lẫn trên cạn; có sức khỏe vô địch, nhiều phép lạ, diệt trừ được ba con yêu tanh bức hại dân lành. Còn Âu Cơ thuộc dòng dõi Thần Nông, xinh đẹp tuyệt trần.
Như vậy, ngay ở đầu truyện, qua cách giới thiệu về dòng dõi cao quí, kì lạ của Lạc Long Quân và Âu Cơ, chúng ta đã có thể nhận thấy thái độ trân trọng, tự hào mà nhân dân gửi gắm vào những hình tượng nhân vật của mình.
2. Câu hỏi 2 SGK trăng 8
a. Hướng dẫn tìm hiểu
Tập trung tìm hiểu đoạn: "ít lâu sau... như thần"; "Ta vôn nòi rồng... quên lòi hen" và những chi tiết về việc chia các con về các vùng cai quản.
b. Gợi ý trả lời
Việc kết duyên của Lạc Long Quân cùng Âư Cơ rất kì lạ và rất đẹp. Dường như đó là mối duyên tròi định, vừa đôi phải lứa. Họ tương xứng về cả dòng dõi (cao quí, kì lạ); phẩm chất (một người thì dũng mãnh, tài giỏi, một người thì xinh đẹp tuyệt trần) và tâm hồn cao quý (Lạc Long Quân rất nhân hậu, yêu thương dân lành, giúp dân diệt trừ yêu quái; Âu Cơ yêu thiên nhiên cây cỏ, tìm đến vùng đất Lac vì nghe nói có nhiều hoa thơm cỏ lạ). Họ lấy nhau vì "đem lòng yêu" và sông bên nhau hạnh phúc.
Sự sinh nở của Âu Cơ còn kì lạ hơn. Nàng không sinh ra con ngay, cũng không sinh một, sinh đôi, sinh ba... mà sinh ra một bọc trăm trứng, từ bọc đó mới nở thành trăm người con trai đẹp đẽ lạ thường, không cần bú mớm mà tự lớn lên như thổi, khỏe mạnh như thần.
Tuy nhiên, do Lạc Long Quân và Âu Cơ thuộc hai dòng dõi khác nhau, tính tình, tập quán, môi trường sống khác nhau nên khó mà ăn ở cùng nhau lâu dài được. Đó là lý do họ phải chia 50 con theo mẹ lên rừng, 50 con theo cha xuống biển.
Việc chia con có ý nghĩa giải thích về nguồn gốc các tộc người trên lãnh thổ nước ta. Đặc biệt, truyện còn nhấn mạnh tinh thần anh em đoàn kết giữa các dân tộc (do tồ tiên là cùng một bô mẹ sinh ra) nên dù kẻ miên núi, người miền bic -, khi có khó khăn gì thì giúp đỡ lẫn nhau.
Theo cách giải thích của “truyện” này thì người Việt Nam ta là con cháu của Lạc Long Quân và Âu Cơ, thuộc nòi giônơ Tiên - Rồng, rất cao quí và đáng tự hào.
3. Câu hỏi 3 SGK trang 8
a. Hướng dẫn tìm hiểu
Trước hết phải hiểu lổng quát về chi tiết tưởng tượng kì ảo. Đọc lại toàn bộ vàn bản để tìm ra những chi tiết ấy. Từ đó suy nghĩ, phân tích để thấy dược vai trò của chúng trong truyện (Nếu không có những chi tiết đó thì truyện sê thay đôi ra sao...).
b. Gợi V trả lời
Chi tiết tưởng tượng kì ảo là những chi tiết miêu tả những hình tượng, sự kiện... lạ lùng, thần kì, không có trong thực tế. Trong truyện này, đó là những chi tiết về nguồn gốc, hình dạng của Lạc Long Quân và Âu Cơ, và việc Âu Cơ sinh bọc trăm trứng.
Chi tiết tưởng tượng kì ảo có tác dụng làm tăng thêm sức hấp dẫn của truyện. Ngoài ra, nó còn giúp tác giả dân gian thần thánh hóa các nhân vật, sự kiện lịch sử, thể hiện thái độ trân trọng, tự hào của nhân dân đôi với những nhân vật, sự kiện đó mà cụ thê trong truyện này là niềm tự hào về nguồn gốc tố tiên của dân tộc Việt Nam ta.
4. Y nghĩa của truyện “Con Rồng cháu Tiên”'
a. Hướng dẩn tìm hiểu
Xem kĩ phần Ghi nhớ trong SGK. Ý nghĩa của truyện phải rút ra từ toán bộ ván bản. Do vậy, dọc lại văn bán, tự trả lời xem khi học xong truyện này chúng ta tiếp thu thêm được những thông tin gì mới, bố ích?
b. Gợi ý trả lời
Truyện Con Rồng cháu Tiên trước hết là lời giải thích, suy tôn nguồn gốc cao quí, thiêng liêng của dân tộc Việt Nam. Bên cạnh đó, qua chi tiết bọc trăm trứng nở ra trăm người con, chia ra cai quản các vùng, nhãn dân đã thố hiện tinh thần, ý nguyện đoàn kết, bình dáng dán tộc trên mọi miền đất nước.
Ý nghĩa giải thích cua Iruvện là do truyện ỉấy nhân vật thực, gán với những sự kiện thực trong lịch sử. Tuy nhiên, yếu tô" tương tưựng, kì áo đã giúp nhân dân mỏ rộng tấm khái quát, bô sung sắc thái ý nghĩa cho truyền thuyết này, gửi gám dược thái độ, ước vọng của mình.
c. Mở rộng kiến thức
Đại Việt sử ký toàn thư có chép rằng: Lạc Long Quân húy là Sùng Lãm, con trai của Kinh Dương Vương. Lạc Long Quân lấy con gái của Đê Lai là Âu Cơ, sinh ra trăm con trai (tục truyền là sinh ra trăm trứng), là thủy tố của Bách Việt. Một hôm vua bảo Âu Cơ ràng: “Ta là giông rồng, nàng là giông tiên, thủy hỏa khác nhau, khó lòng đoàn tụ. Bèn từ biệt nhau, chia năm mươi con theo mẹ vê núi, năm mươi con theo cha về miền Nam (có bản chép là Nam Hải). Phong con trưởng làm Hùng Vương nối ngôi vua". Như vậy, nếu so với chính sử thì truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên mang nhiều yếu tố kì ảo hoang dường, tuy trên cơ sở là thống nhất về cách giải thích nguồn gốc các dân tộc nhưng ngoài ra còn thê hiện một cách sinh động các nhân vật lịch sử đồng thời bộc lộ niềm tự hào, ngưỡng mộ của nhân dân đối VỚI những nhân vật này.
Trong kho tàng truyện cổ của các dân tộc khác cũng có những truyện tương tự giải thích về nguồn gốc các tộc người như:
Truyện Quả bầu mẹ của người Khơ-mú: "Người mẹ sinh được trái bầu, sau đó từ quả bầu chui ra những người con trai khôi ngô tuấn tú. Người anh đầu tiên chui ra vì dính phải muội than (do đốt bầu) nên rất đen, là người Khơ-mứ; người em út da dẻ trắng trẻo là người Kinh. Do thứ tự ra đòi trước sau như vậy nên địa bàn sinh sống của ng-ưòi Việt Nam từ rừng núi. xuống trung du và đồng bằng...".'
Truyện Kinh và Banci là anh em: "Hai anh em thấy cha say rượu trần truồng. Người em cười bị cha đuối đi. Vợ chồng người em lên mãi miền rừng núi sinh cư lập nghiệp dẻ ra con cháu người Bana; người anh ỏ hu miến đồng bang và là nguồn gốc của người Kinh".
Cá hai truyện này đều khắng định quan hệ huyết thống gắn bó giữa các dàn tộc Việt Nam. Truyện Quá bầu mẹ gần với truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên hơn. Nhưng ở hai truyện này, yếu tô kỳ ảo, tưởng tượng đã giám nhiều, và chủ yếu nhấn mạnh vào giải thích, đề cao tinh thần đoàn kết các dân tộc trong đại gia đình Việt Nam chứ không đi vào giải thích nguồn gốc cao quí Tiên - Rông. Người mẹ trong Quả bầu mẹ. người cha trong Kinh và Bana là hai anh em đều là những người dân bình thường, không có tên cụ thê, không mang tư cách là một nhãn vật lịch sú vì vậy đó không phải là truyền thuyết mà là truyện cố tích, là sản phẩm sáng tạo của trí tưởng tượng của người xưa hơn là tính chất sứ, dù là dã sử như Con Rồng cháu Tiên
Nhà thơ Nguyền Khoa Điềm có viết trong bài Đất nước:
Thời gian đẳng đẵng
Không gian mênh mông
Đất Nước lànơi dân mình đoàn tụ
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng...
Như vậy, cho tới tận ngày nay, nguồn gốc Tiên - Rồng vẫn là niềm tự hào cúa dàn tộc chúng ta và truyền thống đoàn kết vẫn là một phẩm chất tốt dẹp trong công cuộc dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam.
- Từ khóa
- âu cơ con rồng cháu tiên lạc long quân
