Soạn bài: Các phương châm hội thoại (tiếp theo)

I. Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp
- Truyện cười “Chào hỏi” liên quan đến phương châm lịch sự

- Anh chàng rể đã không quan tâm đến tình huống giao tiếp cụ thể.
+ Câu hỏi thăm của anh hoàn toàn lịch sự nhưng lại bị coi là thiếu lịch sự, tế nhị khi làm phiền tới người khác
→ Cần chú ý tới tình huống giao tiếp cho phù hợp

II. Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại
1. Chỉ có tình huống truyện “người ăn xin” tuân thủ phương châm lịch sự, còn lại đều không tuân thủ phương châm hội thoại
2.
a, Trường hợp trên, phương châm về lượng bị vi phạm. Thông tin mà Ba cũng cấp không đủ về lượng đặt ra trong câu hỏi của An, câu trả lời của Ba chung chung
b, Nếu trả lời thông tin sai, sẽ vi phạm phương châm về chất.
Tránh vi phạm phương châm về chất, Ba đã chọn trả lời chung chung, không cụ thể, chấp nhận sự vi phạm phương châm về lượng
c, Bác sĩ không tuân thủ phương châm về chất
Mục đích: tạo niềm tin, nghị lực cho người bệnh.
- Để đạt được mục đích quan trọng hơn, người ta có thể không tuân thủ một phương châm hội thoại nào đó

4. Câu nói “tiền bạc chỉ là tiền bạc” không đem lại thông tin mới, nhưng xét hàm ý, câu nói này hàm chứa: có những thứ còn quan trọng hơn tiền bạc
→ Khi nói, để gây sự chú ý, muốn thể hiện ngụ ý nào đó, người nói có thể không tuân thủ phương châm hội thoại
II. Luyện tập
Bài 1 (trang 38 sgk ngữ văn 9 tập 1)
Người bố không chú ý tới phương châm cách thức:
+ Đứa con 5 tuổi (chưa học lớp 1) không thể nhận biết được tuyển tập truyện ngắn của Nam Cao”
+ Với đối tượng này, câu nói đó mơ hồ
→ Câu trả lời của người bố không đảm bảo mối quan hệ phương châm hội thoại và tình huống giao tiếp
Bài 2 (trang 38 sgk ngữ văn 9 tập 1)
Lời nói của Chân, Tay với lão Miệng không tuân thủ phương châm lịch sự.
Việc không tuân thủ như vậy không có lý do chính đáng, không có căn cứ
Nguồn TH

 

[Sơn Ca]

I, Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp
- Nhân vật chàng rể có tuân thủ phương châm lịch sự

- Vì anh chàng đã thể hiện sự quan tâm đối với người khác. Nhưng sự quan tâm này được đặt không đúng hoàn cảnh
- Khi giao tiếp không chỉ tuân thủ các phương châm hội thoại mà còn phải sử dụng sao cho phù hợp với tình huống giao tiếp
II, Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại
1, Chỉ có tình huống về “Người ăn xin” trong phương châm lịch sự là tuân thủ phương châm hội thoại còn các tình huống khác đều vi phạm phương châm hội thoại.
2, - Câu trả lời của Ba không đáp ứng câu hỏi của An

- Phương châm về lượng không được tuân thủ
- Vì Ba không biết chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào nên không thể trả lời cụ thể năm bao nhiêu
3, - Có thể vi phạm phương châm về chất
- Vì để động viên an ủi bệnh nhân, tránh trường hợp bệnh nhân khó có thể tiếp nhận bệnh của mình
- Khi nhận xét về hình dáng tuổi tác của người khác. Khi đánh giá về năng lực của người khác.
4. - Nếu xét về mặt câu chữ thì câu nói trên vi phạm phương châm về lượng
- Xét về mặt ý nghĩa thì cách nói này tuân thủ phương châm về lượng
- Ý nghĩa câu nói: Tiền bạc chỉ là phương tiện để sống chứ không phải mục đích sống

Luyện tập
Câu 1 (trang 38 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):- Câu trả lời của ông bố vi phạm phương châm cách thức
- Vì đứa trẻ 5 tuổi vẫn chưa biết đọc nên nó không biết đấy là cuốn sách nào . Cách nói của người bố là mơ hồ, viển vông
Câu 2 (trang 38 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1): -Thái độ của Chân, Tay, Tai, Mắt đã vi phạm phương châm lịch sự
- Việc không tuân thủ phương châm ấy là vô lí vì đến nhà người khác phải chào hòi, đằng này không chào hỏi lại sử dụng những từ ngữ thiếu tôn trọng lão Miệng.
Nguồn TH