Soạn bài: Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong văn tự sự

I. Khái niệm
1. Tự sự là phương thức trình bày chuỗi sự việc này tới chuỗi sự việc khác, cuối cùng dẫn tới kết thúc, thể hiện ý nghĩa.


2. Sự việc

- Những thứ xảy ra được nhận thức rõ ranh giới, phân biệt với những cái khác. Người viết chọn một số sự việc tiêu biểu để câu chuyện hấp dẫn, sự việc giúp hình thành cốt truyện (mỗi sự việc có nhiều chi tiết)

3. Chi tiết

Tác phẩm mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư tưởng, chi tiết có thể là lời nói, cử chỉ, hành động của nhân vật, sự vật.

II. Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu
1. Truyện An Dương Vương, Mị Châu, Trọng Thủy kể về:

- Công cuộc xây dựng, bảo vệ đất nước: Tác giả dân gian trình bày quá trình hình thành đất nước và nguyên nhân để mất nước


- Tình cha- con: An Dương Vương đau đớn khi phải chém đầu đứa con ngây thơ Mị Châu

- Tình vợ chồng: Mị Châu- Trọng Thủy là mối tình ngang trái, dù đứng hai chiến tuyến nhưng tình cảm của họ sâu nặng

b, Sự việc tiêu biểu

- Hai chi tiết mở ra bước ngoặt, tình tiết mới, sự việc mới.

Những chi tiết trong câu chuyện đều là những chi tiết tiêu biểu bởi vì nếu không có chi tiết Mị Châu Trọng Thủy lấy dấu lông ngỗng giao hẹn thì Trọng Thủy sẽ không tìm thể theo dấu vết đó đánh chiếm và dành thắng lợi hoàn toàn.


2. Lựa chọn chi tiết người con trai lão Hạc cùng ông giáo, ra viếng mộ cha. Các sự việc tiếp diễn:

- Anh kể với cha về những ngày cơ cực làm ở đồn điền cao su

- Hối hận khi đã bỏ nhà ra đi năm đó

- Hứa với cha sẽ sống tốt, xứng với những điều cha đã dành cho

- Nói về dự định sẽ tham gia kháng chiến của bản thân.

Lựa chọn chi tiết: con trai lão Hạc gửi lại di vật của cha, tạm biệt quê hương, đi làm nhiệm vụ cách mạng. Các sự việc tiếp:

- Cảm tạ ông giáo khi đã quan tâm giúp đỡ cha mình

- Kể cho ông giáo biết anh được giác ngộ cách mạng

- Xúc động gửi lại ông giáo kỉ vật của cha để lên đường chiến đấu

- Hẹn ngày trở lại

3. Cách chọn những sự việc để kể:

+ Xác định đề tài của văn bản

+ Dự kiến các sự việc trong cốt truyện

Cốt truyện truyền thống: Trình bày, khai đoạn, phát triển, đỉnh điểm, kết thúc

Cốt truyện phóng khoáng hiện đại: cốt truyện theo logic kể trên, có thể đảo ngược trình tự


- Phân chia cốt truyện thành các đoạn, mỗi đoạn chọn một số sự việc, chi tiết tiêu biểu nổi bật

Luyện tập
Bài 1 (trang 63 sgk ngữ văn 10 tập 1)

a, Không thể lược bỏ sự việc “hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ trên vũ trụ xuống” vì:

+ Chi tiết này trở thành cơ sở cho sự việc phần kết thúc

+ Chi tiết này lý giải cho sự việc người làng và đám trẻ kia nhận ra vẻ đẹp của hòn đá.


+ Chính chi tiết đó tạo nông dung tư tưởng của văn bản: hòn đá xù xì, vô dụng mà trở nên vĩ đại.

b, Từ những sự việc trên rút ra bài học:

+ Cần lựa chọn những sự việc, chi tiết tiêu biểu để kể

+ Các chi tiết phải góp phần làm nổi bật cốt truyện, đó phải là những chi tiết tiêu biểu, hấp dẫn.

Bài 2 (trang 64 sgk ngữ văn 10 tập 1)

- Hô-me-rơ kể về cuộc gặp gỡ hạnh phúc và cảm động của Uy-lít-xơ và Pê-nê-lốp sau những năm xa cách

- Cuối truyện tác giả lựa chọn một chi tiết: Hô-me-rơ tưởng tượng ra cảnh “người đắm tàu” để so sánh tâm trạng của Pê-nê-lốp khi nhận ra chồng

+ Chính chi tiết này thể hiện được phẩm chất của Pê-nê-lốp cũng như tâm trạng, không khí cuộc gặp gỡ xúc động giữa hai vợ chồng.
Nguồn TH

 

[Sơn Ca]

I. Khái niệm

- Tự sự (kể chuyện) là phương thức trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa.
- Sự việc là cái xảy ra được nhận thức có ranh giới rõ ràng, phân biệt với những cái xảy ra khác.
- Sự việc tiêu biểu là những sự việc quan trọng góp phần hình thành cốt truyện.
- Một sự việc có nhiều chi tiết. Chi tiết có thể là một lời nói, một cử chỉ, một hành động, một hình ảnh,…
=>Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu là khâu quan trọng trong quá trình viết hoặc kể lại một câu chuyện.
II. Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu

Câu 1 (trang 62 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
a. Trong Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy , tác giả dân gian kể:
- Chuyện về tình cha con
- Chuyện về tình vợ chồng chung thủy
- Chuyện về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của cha ông ta xưa
=>Ba chuyện đan lồng vào nhau.
=>Chuyện về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của cha ông ta xưa là mạch văn chính của toàn bộ truyện
b.
- Sự việc Trọng Thủy và Mị Châu chia tay nhau là một sự việc tiêu biểu.
- Trong sự việc này có hai chi tiết tiêu biểu là những mốc quan trọng dẫn dắt sự phát triển của truyện.
+ Chi tiết 1 là sự báo trước về cuộc chiến tranh sẽ xảy ra.
+ Chi tiết 2 logic với phần sau của truyện.
+ Giả sử bỏ chi tiết Mị Châu rắc lông ngỗng câu chuyện sẽ không nối tiếp được.
Câu 2 (trang 62 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Có thể kể tiếp câu chuyện anh con trai lão Hạc trở về theo gợi ý sau:
- Anh con trai về, nghe ông Giáo kể về cha:
+ Lão Hạc đau khổ khi phải bán con chó vàng.
+ Làng mất vé sợi, lão Hạc phải ăn củ chuối, sung luộc để sống.
+ Lão hạc bòn vườn lấy tiền gửi ông giáo để lo việc tang ma.
+ Cái chết đau đớn đầy tự trọng của lão Hạc.
+ Ông Giáo trao kỉ vật cho cậu con trai.
Câu 3 (trang 62 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Những công việc cần thiết khi chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự:
- Xác định mục đích của việc lựa chọn
- Xác định đề tài của văn bản
- Dự kiến cốt truyện
- Chia cốt truyện thành các đoạn, mỗi đoạn chọn một vài sự việc, chi tiết tiêu biểu nổi bật.
III. Luyện tập
Câu 1 (trang 63 - 64 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
a.
- Sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống là một sự việc tiêu biểu của văn bản, vì vậy không thể lược bỏ sự việc này được.
+ Sự việc đó là bước ngoặt cho toàn bộ câu chuyện.
+ Sự việc này tạo ra nội dung tư tưởng của bài văn.
+ Sự việc này làm đổi thay tiến trình của truyện.
b. Bài học rút ra:
- Khi lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu cần cân nhắc kĩ càng và thận trọng
- Các sự việc, chi tiết được chọn phải góp phần dẫn dắt cốt truyện, tô đậm tính cách nhân vật và làm nổi bật chủ đề, tư tưởng của bài văn.
Câu 2 (trang 63 - 64 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
- Trong đoạn trích Uy – lít – xơ trở về, tác giả Hô – me – rơ đã kể lại toàn bộ quá trình Pê – nê – lốp thử thách Uy – lít – xơ trước khi hai người chính thức nhận ra nhau.
- Ở cuối đoạn, tác giả có kể một sự việc quan trọng đó là việc Pê – nê – lốp chính thức nhận ra Uy – lít – xơ.
- Chi tiết:
+ Gian phòng của hai vợ chồng được xây quanh cây ô – liu.
+ Gốc cây được đẽo thành một chiếc chân giường làm thành chiếc giường bất di bất dịch…
- Đoạn kể này có thể coi là một thành công của Hô – me – rơ, Vì:
+ Nó độc đáo, bất ngờ, logic làm nổi bật vẻ đẹp, phẩm chất của các nhân vật sử thi.
+ Tạo ra sự hấp dẫn, li kì, kích thích sự tò mò của người đọc.
Nguồn TH