Soạn văn Tìm hiểu bài thơ Từ ấy - Tố Hữu

Soạn bài Từ ấy - Tố Hữu không chỉ giúp bạn trả lời các câu hỏi trong SGK mà còn đưa ra những kiến thức cơ bản cần nắm trong bài học về tác giả Tố Hữu, tác phẩm, nội dung chính để giúp các bạn tìm hiểu trước bài học tại nhà, giúp tiếp thu bài học trên lớp hiệu quả.

A. Kiến thức trọng tâm bài Từ ấy​

1. Tác giả:​

- Tố Hữu ( 1920 – 2002) tên thật Nguyễn Kim Thành
- Quê: Ông sinh ra tại Phù Lai, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế.
Cuộc đời và Sự nghiệp:
- Từ bé Tố Hữu đã tỏ ra rất thông minh và say mê niềm yêu văn học
- Ông tham gia chiến đấu, từng bị bắt giam và sau đó vượt ngục thành công tiếp tục hoạt động trên hai mặt quân sự và văn hóa nghệ thuật.
- Con đường thơ gắn liền với con đường cách mạng : Từ ấy, Việt Bắc, gió lộng…
- Dấu mốc là năm 1937, khi Tố Hữu được vinh dự đứng trong hàng ngũ của Đảng đấu tranh vì lợi ích của nhân dân, tạo ra bước ngoặt trong tư tưởng người thanh niên trẻ
- Trước 1937: Giống như tầng lớp trí thức đương thời, Tố Hữu "băn khoăn đi kiếm lẽ yêu đời"
- Sau 1937: Đường đời, đường thơ, đường cách mạng gắn bó, tồn tại song hành. Ông đem thơ để phục vụ kháng chiến, lấy thực tế khốc liệt của cuộc chiến làm tư liệu sáng tác cho thơ.

2. Tác phẩm:​

- Ngày được đứng vào hàng ngũ những người cùng phấn đấu vì một lí tưởng cao đẹp là bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời Tố Hữu, với những cảm xúc , suy tư sâu sắc của mình để ghi lại sự kiện đáng nhớ ấy bài thơ "Từ ấy" được ra đời.
- Từ ấy được sáng tác năm 1938. nằm trong phần "Máu lửa" của tập Từ ấy.
- Bài thơ như lời tâm nguyện của thanh niên yêu nước giác ngộ tư tưởng Cách mạng, qua đây ta thấy được rõ niềm vui sướng, say mê mãnh liệt của Tố Hữu trong buổi đầu gặp gỡ lí tưởng và tác dụng kỳ diệu của lí tưởng với cuộc đời nhà thơ.

B. Soạn bài Từ ấy - Trả lời câu hỏi trong SGK​

Câu 1: Trang 44 sgk ngữ văn 11 tập 2 Tố Hữu đã dùng những hình ảnh nào để chỉ lí tưởng và biểu hiện niềm vui sướng, say mê khi bắt gặp lí tưởng?​

Những hình ảnh để chỉ lí tưởng ta có bắt gặp ngay trong khổ thơ đầu tiên:
“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim…”

- Trong đó ta có thể thấy những hình ảnh như: bừng nắng hạ, mặt trời, vườn hoa lá, tiếng chim, đậm hương. Đây chính là những hình ảnh để chỉ lí tưởng và biểu hiện cảm xúc được Tố Hữu miêu tả.

- Trong hai câu thơ đầu : Hình ảnh: nắng hạ, mặt trời chân lí, chói qua tim…. Là những hình ảnh ẩn dụ khẳng định lí tưởng cách mạng như nguồn sáng mới soi sáng tâm hồn nhà thơ. Nguồn sáng ấy rực rỡ như nắng hạ, kì diệu như ánh sáng mặt trời tỏa ra những tư tưởng đúng đắn xua tan màn sương mù của ý thức tiểu tư sản, mở ra trong tâm hồn người thanh niên một chân trời mới.

- Hai câu thơ sau: Hình ảnh so sánh: Hồn như vườn hoa lá – đậm hương rộn tiếng chim. Ánh mặt trời kì diệu đã mang sức sống đến cho thiên nhiên khiến tất cả dậy sắc, lên hương, tràn ngập âm thanh rộn rã.

Câu 2: Trang 44 sgk ngữ văn 11 tập 2: Khi thấy được ánh sáng của lí tưởng soi rọi, nhà thơ đã có những nhận thức mới về lẽ sống như thế nào?​

Tôi buộc lòng tôi với mọi người
Để tình trang trải với trăm nơi
Để hồn tôi với bao hồn khổ
Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời.”

- Khi được ánh sáng của lí tưởng soi rọi, nhà thơ đã có nhận thức về một lẽ sống hòa quyện cái tôi riêng với cái ta chung của toàn dân tộc.

- Trong khổ hai này tác giả thể hiện cái tôi đã hòa quyện với cái ta chung, điều đó được thể hiện qua các hình ảnh như: buộc lòng, hồn tôi, hồn khổ, … từ cái tôi chung tác giả đã “buộc lòng” với mọi người từ buộc ở đây không phải là ép buộc mà đó là thể hiện sự khăng khít gắn chặt của nhà thơ với mọi người dân tộc Việt Nam.

- Tác giả dùng điệp từ “để” nhấn mạnh mục đích của hành động buộc lòng kia. Đó là để cho tình cảm riêng thành một tình cảm lớn, tình yêu đất nước và dân tộc Việt Nam. Để được đồng cảm cộng khổ cùng nhân dân vượt qua khốn khó này.

- Gần gũi nhau tạo nên một khối đời vững mạnh chống lại thực dân xâm chiếm. Qua đó ta thấy được, nhà thơ không chỉ vui mừng khi được kết nạp mà còn nhận ra được lí tưởng sống của mình.

Câu 3: Trang 44 sgk ngữ văn 11 tập 2: Sự chuyển biến sâu sắc trong tình cảm của nhà thơ được thể hiện ra sao?​

- Sau khi được giác ngộ lý tưởng Cách mạng nhà thơ đã nhận ra được lý tưởng của chính mình và cùng đó có những chuyển biến tình cảm hết sức sâu sắc.
- Tác giả thấy mình là: con của vạn nhà, là em, là anh không còn là một người sống lạc lõng giữa đời và không có ý nghĩa trong cuộc đời như trước kia nữa.
- Nhà thơ tự dùng những từ thân mật như “anh, em,con” thể hiện sự thân thiết gần gũi như một gia đình. Và quả thật không chỉ có gia đình nhỏ của mình nhà thơ còn nhận ra gia đình Việt Nam to lớn.

Câu 4: Trang 44 sgk ngữ văn 11 tập 2: Nhận xét về các biện pháp tu từ dùng trong bài thơ. Có gì đáng chú ý trong nhịp điệu của các câu thơ?​

• Đây là một bài thơ giàu nhạc điệu (cách ngắt nhịp thay đổi liên tục theo cảm xúc, vẫn có sức ngân vang).
• Các biện pháp tu từ gợi cảm: ẩn dụ, so sánh, điệp ngữ.
• Hình ảnh tươi sáng, rực rỡ.
• Tất cả đã làm nổi bật tâm trạng “cái tôi” của nhà thơ.

C. MỞ RỘNG​

1. Phân tích văn bản​

• Niềm vui sướng, say mê khi bắt gặp lí tưởng cộng sản

- Từ ấy là phút giây đầu tiên tác giả đón nhận ánh sáng của lí tưởng cộng sản.
- Lí tưởng cộng sản là ánh nắng chói chang từ mặt trời chân lí, với những hướng đi tư tưởng đứng đắn.
- Tâm hồn nhà thơ như được tưới mát về lí tưởng cộng sản biến tâm hồn tài lụi lâu nay của nhà thơ bỗng chốc thành vườn hoa lá rực rỡ sắc hương và rộn ràng tiếng chim đoạn thơ như tiếng reo vui hân hoan tri ân với Đảng.

• Nhận thức mới về lẽ sống

- Trước khi bắt gặp lí tưởng cộng sản tâm hồn nhà thơ thu vào cái tôi bơ vơ,bế tắc không biết đi về đâu như bao nhà thơ cùng thời
- Từ khi bắt gặp lí tưởng tâm hồn nhà thơ hòa vào khối đời chung vào cuộc sống của những người lao khổ để cùng phấn đấu vì lí tưởng cao đẹp
- Ông tự nguyện gắn kết cuộc đời mình với mọi người, với trăm nơi, với bao hồn khổ. Gắn kết để sẻ chia, tạo nên khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

• Sự chuyển biến sâu sắ trong tình cảm

Tố Hứu tự nhận mình là con, là anh, là em, là anh của vạn nhà, vạn kiếp phôi pha, vạn đầu em nhỏ, Tố Hữu đã trở thành thành viên của đại gia đình của nhân dân lao động. Tấm lòng trải cùng những người cùng khổ, tình cảm bỗng chốc thân thương như tình cảm gia đình.

2. Nội dung bài học​

a. Ý nghĩa nhan đề bài thơ Từ ấy​

Từ ấy là khi nhà thơ được đứng trong hàng ngũ của Đảng, chung lí tưởng của Đảng. Đánh dấu mốc son chói lọi trong cuộc đời hoạt động cách mạng của nhà thơ Tố Hữu. Thể hiện niềm vui sướng hân hoan của nhà cách mạng trẻ tuổi lần đầu tiên bắt gặp lí tưởng của Đảng, của cách mạng và nguyện dấn thân vào con đường máu lửa ấy.

b. Phân tích chi tiết bài thơ Từ ấy​

Niềm vui sướng, đam mê ghi bắt gặp lí tưởng của đảng. Từ ấy là phút giây đầu tiên tác giả đón nhận ánh sáng của lí tưởng cộng sản. Đó là phút giây thiêng liêng nhất trong cuộc đời nhà thơ

Lí tưởng cộng sản là ánh nắng hạ chói chang tỏa ra từ mặt trời chân lí đứng đắn, đẹp đẽ. Hai câu đầu viết theo bút pháp tự sự: "Từ ấy trong tôi..." Từ ấy, là lúc nhà thơ được mặt trời "chân lí" cách mạng soi sáng . Hình ảnh ẩn dụ "nắng hạ" tượng trưng như ánh sáng của Đảng, cách mạng làm bùng sáng tâm hồn nhà thơ, "mặt trời chân lí" là một liên kết đầy sáng tạo giữa hình ảnh và ngữ nghĩa. Câu thơ ca ngợi ánh sáng diệu kì của cách mạng, ánh sáng của những công lí, công bằng trong xã hội.

Hai câu thơ sau dạt dào cảm hứng lãng mạn. Những vang động và vui tươi tràn ngập trong tâm hồn của thanh niên trẻ, niềm háo hức khi đón nhận lí tưởng cách mạng được so sánh bằng những hình ảnh và âm thanh lấy từ thiên nhiên tạo vật: "vườn hoa lá", "đậm hương" "rộn tiếng chim".

Ánh sáng của Đảng đã khiến cho hồn thơ của Tố Hữu một cuộc đời có ý nghĩa thiêng liêng, to lớn, một hồn thơ bát ngát tình yêu cách mạng, yêu đồng bào.

Nhà thơ đã đón nhận bằng cả trái tim và khối óc, tâm hồn nhà thơ như bừng tỉnh. Hai động từ bừng, chói đã đặc tả sự thay đổi bất ngờ, mạnh mẽ ấy

Hai câu cuối​

Tâm hồn nhà thơ diễn ra cuộc tái sinh màu nhiệm. lí tưởng cộng sản như một nàn gió biến tâm hồn tài lụi lâu nay của nhà thơ bỗng chốc thành vườn hoa lá rực rỡ sắc hương và rộn ràng tiếng chim. Nhịp thơ linh hoạt , biến hóa, lối thơ vắt dòng khiến đoạn thơ như tiếng reo vui hân hoan, như khúc ca sôi nổi chứa chan niềm hạnh phúc, tri ân với Đảng.

• Nhận thức mới về lẽ sống

Trước khi bắt gặp lí tưởng cộng sản tâm hồn nhà thơ thu vào cái tôi cô đơn, bế tắc không biết đi con đường là đúng đắn.
Nhưng từ khi bắt gặp lí tưởng tâm hồn nhà thơ thay đổi diệu kì:
- Nhà thơ hòa vào khối đời chung cùng với cuộc sống của những người lao khổ để cùng sống và chiến đấu với lí tưởng cao đẹp là độc lập, tự do.
- Ông tự nguyện gắn kết đời mình với mọi người, với trăm nơi, với bao hồn khổ. Gắn kết để sẻ chia, tạo nên sức mạnh khối đại đoàn kết dân tộc. Hàng loạt điệp từ, điệp cấu trúc khiến lời thơ rắn rỏi như lời thề thiêng liêng mãi sống và làm theo lí tưởng cách mạng.

• Sự chuyển biến sâu sắc trong tâm hồn nhà thơ

Trước khi gặp cách mạng, Tố Hữu là một thanh niên tiểu tư sản. Khi ánh sáng cách mạng như "Mặt trời chân lí chói qua tim", đã giúp nhà thơ bỏ qua tâm hồn chật hẹp để sống với một tình yêu to lớn vẹn tròn.

Nhà thơ nhận mình "là con của vạn nhà", là em của "vạn kiếp phôi pha" gần gũi bằng tình cảm xót thương những kiếp đời lao khổ\những kiếp sống đáng thương; là anh của "vạn đầu em nhỏ" "cù bất cù bơ". Nhà thơ muốn sống trong những người lao khổ ấy để cảm nhận sâu sắc, rõ nét nét đẹp của những người lao động, cùng họ đoàn kết, đứng lên đấu tranh vì độc lập, tự do. Từ những cảm nhận ấy đã giúp nhà thơ say mê hoạt động cách mạng cống hiến đời mình góp phần giải phóng đất nước, giải phóng những kiếp lầm than trong xã hội tăm tối.

c. Giá trị nội dung – nghệ thuật của bài thơ Từ ấy​

Nội dung​

• Từ ấy" đã đánh dấu bước ngoặt trưởng thành vô cùng qua trọng của Tố Hữu trên chặng đường cách mạng. Nó là tiếng reo mừng, sung sướng của một người thanh niên trẻ khi được lí tưởng cách mạng soi sáng, để từ đó quyết tâm đem sức mình cống hiến cho Tổ quốc.

Nghệ thuật​

• Bài thơ "Từ ấy" giàu nhạc điệu. Thơ Tố Hữu r là thơ trữ tình - chính luận, hướng người đọc đến chân trời tươi sáng.
• Sử dụng các biện pháp tu từ gợi cảm: ẩn dụ, so sánh, điệp ngữ.
• Hình ảnh thơ tươi sáng, rực rỡ.
• Giọng thơ tâm tình mà đậm chất trữ tình chính trị.

Ý nghĩa​

Bài thơ có ý nghĩa như một tuyên ngôn về lẽ sống của một chiến sĩ cách mạng cũng là tuyên ngôn nghệ thuật của nhà thơ. Bài thơ thể hiện tâm nguyện của người thanh niên trẻ yêu nước: niềm vui sướng, say mê mãnh liệt, những nhận thức mới về lẽ sống, sự chuyển biến sâu sắc trong tình cảm khi đứng vào đội ngũ của Đảng với lẽ sống cao đẹp nhất.

Xem thêm bài viết: Cảm nhận vẻ đẹp hình tượng người chiến sĩ qua bài thơ "Từ ấy" của Tố Hữu