Đề cương Những ngôi sao xa xôi - đầy đủ nhất, hay nhất

Những ngôi sao xa xôi, tổng hợp kiến thức và một số đề liên quan, đầy đủ nhất, hay nhất

ÔN TẬP VĂN BẢN: NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI.

( Lê Minh Khuê)​

I- KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Tác giả:	- Lê Minh Khuê sinh năm 1940, quê ở huyện Tĩnh Gia- tỉnh Thanh Hóa. Trong kháng chiến chống Mĩ. Lê Minh Khuê gia nhập thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Lê Minh Khuê thuộc thế hệ nhà văn trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. Trước năm 1975, tác phẩm thường viết về cuộc sống, chiến đấu của tuổi trẻ trên đường Trường Sơn. Sau năm 1975, tác phẩm của Lê Minh Khuê bám sát những chuyển biến đời sống xã hội và con người trên tinh thần đổi mới. - Các tác phẩm chính: Cao điểm mùa hạ ( 1978), Đoàn kết ( 1980), Thiếu nữ mặc áo dài xanh (1984), Một chiều xa thành phố ( 1987). Em đã không quê ( 1990), trong làn gió heo may ( 1998)…
2- Văn bản:	a) Hoàn cảnh sáng tác: Truyện “Những ngôi sao xa xôi” là một trong những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, viết năm 1971, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc diễn ra ác liệt nhất.
b) Ngôi kể Truyện kể theo ngôi thứ nhất, người kể là Phương Định, nhân vật chính trong tác phẩm. Điều đó rất thuận lợi trong việc biểu hiện thế giới tâm hồn, cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật và phù hợp với nội dung tác phẩm, tăng tính chân thật cho câu chuyện.
d) Tóm tắt truyện - Truyện kể về ba nữ thanh niên xung phong: Thao, Nho và Phương Định, họ làm thành tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. - Nhiệm vụ của họ là quan sát dịch ném bom, đo khối lượng đất đá cần san lấp bom địch gây ra, đánh dấu những vị trí bom chưa nổ và phá bom. - Họ ở trong một cái hang dưới chân cao điểm, tách xa đơn vị. Cuộc sống gian khổ khó khăn nhưng họ vẫn có những nét vui vẻ, hồn nhiên của tuổi trẻ, mơ mộng, yêu thương, gắn bó trong tình đồng chí, đồng đội. - Truyện miêu tả một lần địch trút bom, các cô gái phá bom. Nhà văn tâp trung miêu tả nhân vật chính Phương Định, một cô gái không chỉ hồn nhiên, trẻ trung, lãng mạn mà còn rất dũng cảm, có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc. - Sau đợt phá bom rất căng thẳng, Nho bị thương, một cơn mưa đá bất ngờ đến làm dịu sự khốc liệt của bom đạn và cho họ thêm nghị lực, bản lĩnh để sống chiến đấu ở nơi đây.
c) Nghệ thuật và nội dung: * Nghệ thuật: - Truyện được kể theo ngôi thứ nhât - Cách kể tự nhiên, ngôn ngữ sinh động trẻ trung - Thành công về nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật rất tinh tế, sinh động - Lời kể linh hoạt, dùng nhiều câu văn ngắn, câu tỉnh lược, câu đặc biệt. * Nội dung: Truyện những ngôi sao xa xôi đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ
3) Ý nghĩa của nhan đề Những ngôi sao xa xôi.	- Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) có một nhan đề thật thơ mộng và ý nghĩa. Tác phẩm viết về những cô gái tuổi mới lớn làm nhiệm vụ trinh sát mặt đường ở một cao điểm ác liệt của Trường Sơn. Cuộc sống chiến đấu gian lao nguy hiểm nhưng không làm tắt đi niềm yêu đời, yêu cuộc sống. - Nghĩa tả thực: Những ngôi sao xa xôi trên bầu trời đêm sâu thẳm là hình ảnh thực mà các cô gái thường ngắm nhìn hằng đêm. Họ gửi vào đó những mộng mơ khao khát của thời thiếu nữ. - Nghĩa biểu tượng : Những ngôi sao xa xôi chính là hình ảnh : Thao, Nho, Phương Định, …. Họ là những ngôi sao sáng ở mặt trận Trướng Sơn xa xôi… Như vậy, nhan đề tác phẩm đã giúp người đọc cảm nhận được sự đồng cảm trong chiến đấu. Vẻ đẹp trong sáng, trẻ trung của những nữ thanh niên xung phong. Đây được gọi là một nhan đề đầy tính nhân văn.
4) Tóm tắt	Ba nữ thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một địa điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Họ gồm có : hai cô gái rất trẻ là Định và Nho, còn tổ trưởng là chị Thao lớn tuổi hơn một chút. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiểm vì luôn phải đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom và phải làm việc giữa ban ngày dưới bom đạn của quân thù trên một tuyến đường ác liệt. Tuy vậy, họ vẫn lạc quan yêu đời, vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng và đặc biệt họ rất gắn bó, yêu thương nhau trong tình đồng đội, dù mỗi người một cá tính. Cái hang đá dưới chân cao điểm là « ngôi nhà » của họ đã lưu giữ biết bao kỉ niệm đẹp của ba cô gái mở đường trong những tháng ngày gian khổ mà anh hùng của cuộc kháng chiến chống Mĩ.

II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

1.Nhân vật Phương Định:	a) Nữ thanh niên xung phong mang phẩm chất anh hùng: - Phương Định đảm nhiệm một nhiệm vụ vô cùng vất vả và nguy hiểm: Cô thuộc tổ trinh sát mặt đường trên tuyến đường Trường Sơn; “Khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom”. - Quả cảm, kiên cường và giàu lòng yêu nước: Ba năm đảm nhiệm trên tuyến đường Trường Sơn, phải đảm nhận một công việc mà dẫu đã làm bao nhiêu lần cũng không thể quen, vẫn luôn thấy căng thẳn đến mức “thần kinh căng như chão” và “tim đập bất chấp cả nhịp điệu”. - Phẩm chất anh hùng của Phương Định được Lê Minh Khuê thử thách trong một lần phá bom nổ chậm. Cô đã thể hiện: + Có tinh thần trách nhiệm, quên mình vì công việc: “Tôi có nghĩ tới cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể. Còn cái chính: liệu mìn có nổ, bom có nổ không? Không thì làm cách nào để châm mìn lần thứ hai?” + Bình tĩnh, tự tin chiến thắng nỗi sợ hãi của mình: Khi đến gần quả bom, cô không cúi khom mà đi thẳng người như một sự thách thức. + Dũng cảm, gan dạ đối đầu với những nguy hiểm: “Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt”, nhưng cô không hề bỏ cuộc. Phương Định là biểu tượng cho vẻ đẹp anh hùng, quả cảm, kiên cường của thế hệ nữ thanh niên xung phong thời chống Mĩ.
	b) Một cô gái xinh đẹp, nhạy cảm, lãng mạn: -Những tưởng bom đạn, chiến tranh khiến cho tâm hồn, cảm xúc của những thanh niên xung phong trở nên chai sạn, thô ráp. Nhưng Phương Định vẫn hiện lên mang những nét đẹp trẻ trung và đầy nữ tính. + Cô quan tâm tới hình thức bên ngoài: Luôn chăm chút cho ngoại hình và rất tự hào về một đôi mắt có cái nhình sao mà xa xăm. + Cô rất tự tin và tự hào về nét riêng của mình: Cái cổ cao kiêu hãnh như đài hoa loa kèn và tự đánh giá về ngoại hình của mình, thấy bản thân mình là một cô gái khá + Cô thích làm duyên và đắm mình trong những cảm xúc riêng tư: Thích ngắm mình trong gương và làm điệu trước mặt các anh bộ đội. - Cô cũng hồn nhiên, yêu đời và mang một tâm hồn thơ mộng: + Trong những khoảng thời gian không làm nhiệm vụ, cô thích hát để quên đi những căng thẳng và thêm yêu đời: Cứ thuộc một nhịp điệu nào đó thì cô lại tự bịa ra lời bài hát để ngân nga. + Hồn nhiên, vui thích cuống cuồng trước một cơn mưa đá bất ngờ giữa rừng. + Thả hồn trong những kỉ niệm xa xôi: Cô nhớ về những căn nhà nhỏ bên quảng trường thành phố; những khung cửa sổ, những ngôi sao trên bầu trời Hà Nội,… Những kỉ niệm này đã nuôi dưỡng, sưởi ấm tâm hồn cô trong cuộc chiến gian khổ và khốc liệt. Phương Định vào chiến trường ba năm, hàng ngày phải đối mặt với khó khăn gian khổ nhưng cô vẫn giữ gìn vẹn nguyên thế giới tâm hồn mình. Đó chính là biểu hiện của sức sống mãnh liệt của cô gái trẻ đất Hà Thành. c) Gắn bó, yêu thương với tất cả đồng đội. + Luôn quan tâm, lo lắng cho đồng đội: Khi đồng đội ở trên cao điểm, còn Phương Định trong hang để trực điện đài cô đã gắt với đội trưởng; sốt ruột chạy ra ngoài một tí;… + Yêu thương, chăm sóc chu đáo cho đồng đội như đứa em trong nhà: Cô bóc kẹo cho Nho ăn; khi Nho bị thương thì lo lắng, chăm sóc tận tình cho Nho và cảm thấy đau đớn như chính mình bị thương; chỉ muốn bế Nho ở trên tay. + Cô rất thấu hiểu những cảm xúc, tâm trạng chị Thao khi Nho bị thương, và coi chị như người chị cả trong gia đình. Lê Minh Khuê đã xây dựng thành công nhân vật Phương Định, một người thiếu nữ trẻ trung, mỏ mộng giữa chiến tranh khốc liệt vẫn trsns đầy niềm tin yêu. Cô xứng đáng trở thành biểu tượng nữ anh hùng trong văn xuôi chống Mĩ.
2, Nhân vật chị Thao	- Chị Thao là tổ trưởng tổ trinh sát mặt đường. Khi làm nhiệm vụ, chị tỏ ra là một người điềm tĩnh, quyết đoán và rất táo bạo. +Trong những khoảnh khắc người khác có thể “thần kinh tăng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu”nhưng chị bình tĩnh đến phát sợ :Khi sắp phải băng mình lên trên cao điểm chị vẫn bóc bánh quy để ăn ngon lành + Trở về từ trận chiến dữ dội ấp điểm trên cao điểm, vẫn bình thản như không. + Trong mọi hoàn cảnh chị luôn có những mệnh lệnh đầy quyết đoán: Khi có trận chiến, chị lệnh cho quân Phương Định ở lại hang để trực điện đài còn chị và nho thì lên mặt đường; Lúc Nho bị thương, dù rất lo lắng mặt tái, mắt mờ đi như không có sự sống nhưng chị không khóc ->Chị Thao là nhười bình tĩnh, cứng cỏi nhất của tổ trinh sát mặt đường - Bên ngoài công việc, chị còn hiện lên với một tâm hồn nhạy cảm , đầy nữ tính và giàu tình cảm + Một tâm hồn lãng mạn yêu ca hát: chị hay hát dù rằng giọng chị rất chua và sai nhạc ;Chị có ba quyển sổ dày để chép bài hát + Như bao cô gái khác cô cũng thích làm đẹp : Lông mày của chị thì tỉa nhỏ như cái tăm ; Áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu + Chị thao cũng có nỗi sợ hãi rất nữ tính: rất xợ máu và sợ vắt + Chị lo lắng quan tâm cho những người đồng đội rất kín đáo: khi Nho bị thương mặt thì tái nhợt, mắt thì mờ trắng như không còn sự sống chị cuống quýt bên Nho ->Qua vẻ đẹp đầy nữ tính đã tạo nên chiều sâu cho nhân vật và đưa nhân vật trở nên gần gũi sống động hơn như một nữ anh hùng đời trong cuộc sống đời thường.
3)Nhân vật Nho	- Chị Thao là tổ trinh sát mặt đường nên được các chị yêu chiều như một đứa em út trong gia đình nhưng trong công việc, cô hiện lên thật cứng rắn, mạnh mẽ và can đảm + Có tinh thần trách nhiệm, cứng rắn trong công việc: Cùng với các chị trong tổ trinh sát cô dũng cảm đối mặt với bom đạn, khói lửa để hoàn thành công việc + Cô cũng rất gan dạ dũng cảm kiên cường trước khó khăn: Khi bị thương dù áp lực bom đạn khiến cho cô xanh tái đi và cảm thấy như không thở được nhưng cô không kêu một tiếng - Bên cạnh đó, Nho còn hiện lên với những nét rất đáng yêu. + Cô có cái cổ tròn, với những nét vẻ xinh xắn, nhỏ nhắn, dễ thương như một que kem trắng bé nhỏ, khiến cho Phương Định yêu thương muốn bế ở trên tay. + Nho rất hay vòi vĩnh, làm nũng các chị và hay đòi ăn kẹo. Dẫu ít tuổi nhất trong tổ trinh sát mặt đường, song Nho đã mang phẩm chất tốt đẹp và những cá tính riêng khó lẫn so với các chị

 

[Phong Cầm]

I.Tác giả, tác phẩm
1.Tác giả

- Lê Minh Khuê sinh năm 1949, quê ở huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa. Trong kháng chiến chống Mĩ, gia nhập thanh niên xung phong và bắt đầu viết văn vào đầu những năm 70, chủ yếu viết về cuộc sống và chiến đấu của thanh niên xung phong và bộ đội trên tuyến đường Trường Sơn, đã gây được sự chú ý của bạn đọc. Sau năm 1975, sáng tác của Lê Minh Khuê bám sát những biến chuyển của đời sống, đề cập đến nhiều vấn đề bức xúc của xã hội và con người với tinh thần đổi mới mạnh mẽ. Lê Minh Khuê là nhà văn có sở trường về truyện ngắn, với ngòi bút miêu tả tâm lí tinh tế, sắc sảo, đặc biệt là tâm lí nhân vật phụ nữ.

- Tác phẩm chính: Cao điểm mùa hạ ( 1978 ), Đoàn kết ( 1980 ), Một chiều xa thành phố ( 1978 ), Bi kịch nhỏ ( 1993 )…

2.Tác phẩm
Truyện Những ngôi sao xa xôi ở trong số những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, viết năm 1971, trong lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra ác liệt.

II.Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi
1.Tóm tắt nội dung truyện

Ba nữ thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Họ gồm có hai cô gái còn rất trẻ là Định và Nho, còn tổ trưởng là chị Thao lớn tuổi hơn một chút. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiểm vì thường xuyên phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày và máy bay địch có thể ập đến bất cứ lúc nào. Đặc biệt họ phải bình tĩnh đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom- mà công việc này diễn ra hằng ngày, thậm chí mấy lần trong một ngày. Họ ở trong một cái hang, dưới chân cao điểm, tách xa đơn vị. Cuộc sống của ba cô gái ở nơi trọng điểm giữa chiến trường dù khắc nghiệt và nguy hiểm nhưng vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phú thanh thản, mơ mộng và đặc biệt là họ rất gắn bó, yêu thương nhau trong tình đồng đội, dù mỗi người một cá tính. Phương Định, nhân vật kể chuyện và cũng là nhân vật chính, là một cô gái giàu cảm xúc, hay mơ mộng, hồn nhiên và luôn nhớ về những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ, với gia đình và thành phố thân yêu của mình. Ở phần cuối, truyện tập trung miêu tả hành động và tâm trạng của các nhân vật mà chủ yếu là của Phương Định, trong một lần phá bom, Nho bị thương và sự lo lắng, săn sóc của hai người đồng đội.

2.Ngôi kể và người kể chuyện
Truyện được trần thuật từ ngôi thứ nhất và người kể chuyện cũng là nhân vật chính. Sự lựa chọn ngôi kể như vậy phù hợp với nội dung tác phẩm và tạo thuận lợi để tác giả miêu tả, biểu hiện thế gới tâm hồn, những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật. Truyện viết về chiến tranh cố nhiên có những chi tiết, sự việc về bom đạn, chiến đấu hi sinh, nhưng vẫn chủ yếu hướng vào thế giới nội tâm, làm hiện lên vẻ đẹp tâm hồn của con người trong chiến tranh. Tạo được hiệu quả đó, một phần quan trọng là nhờ ở cách lựa chọn nhân vật kể chuyện như đã nói ở trên.

3.Ba nhân nhân vật nữ thanh niên xung phong

a.Ba nhân vật nữ thanh niên xung phong tổ trinh sát mặt đường

- Hoàn cảnh sống và chiến đấu: Họ ở trên một cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn, tức là ở nơi tập trung nhất bom đạn và sự nguy hiểm ác liệt. Không những thế, công việc của họ lại càng đặc biệt nguy hiểm. Họ phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày, phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay địch. Sau mỗi trận bom, họ phải lao ra trọng điểm, đo và ước tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới, đếm những quả bom chưa nổ và dùng những khối thuốc nổ đặt vào cạnh nó để phá. Đó là một công việc phải mạo hiểm với cái chết, luôn căng thẳng thần kinh, đòi hỏi sự dũng cảm và bình tĩnh hết sức. Nhưng với ba cô gái thì những công việc ấy đã trở thành công việc hàng ngày:

“ Có ở đâu như thế này không: đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ…Rồi khi xong việc, quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa, thở phào, chạy về hang”

- Họ là những cô gái còn rất trẻ, cá tính và hoàn cảnh riêng không giống nhau, nhưng đều có phẩm chất chung của những chiến sĩ thanh niên xung phong ở chiến trường: tinh thần trách nhiệm cao đối với nhiệm vụ, lòng dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó. Ở họ còn có những nét chung của của các cô gái trẻ: dễ xúc cảm, nhiều mơ ước, hay mơ mộng, dễ vui mà cũng dễ trầm tư. Họ cũng thích làm đẹp cho cuộc sống của mình, ngay cả trong hoàn cảnh chiến đấu ác liệt của chiến trường ( Nho thích thêu thùa, chị Thao chăm chép bài hát, định thích ngắm mình trong gương, ngồi bó gối mơ mộng và hát)

- Dù trong một tập thể nhỏ rất gắn bó với nhau nhưng ở mỗi người vẫn có những nét cá tính. Phương Định vốn là một cô gái thành phố, nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng và hay sống với những kỉ niệm tuổi thiếu nữ vô tư giữa gia đình và thành phố của mình. Chị Thao ít nhiều có từng trải hơn, không dễ dàng hồn nhiên, mơ ước và dự tính về tương lai có ve thiết thực hơn nhưng cũng không thiếu những khát khao và rung động của tuổi trẻ. Chị chiến đấu dũng cảm, bình tĩnh, nhưng lại rất sợ khi nhìn thấy máu chảy.

b.Nhân vật Phương Định

- Phương Định là con gái Hà Nội vào chiến trường. Cô có một thời hồn nhiên vô tư bên người mẹ, một căn buồng nhỏ ở một đường phố yên tĩnh trong những ngày thanh bình trước chiến tranh ở thành phố của mình. Những kỉ niệm ấy luôn sống lại trong cô ngay giữa chiến trường dữ dội. Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm hồn trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến trường.

- Vào chiến trường đã ba năm, đã quen với những thử thách nguy hiểm, giáp mặt hàng ngày với cái chết, nhưng ở cô cũng như những đồng đội, không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng và những ước mơ về tương lai. Nét cá tính ở nhân vật được thể hiện khá rõ. Phương Định là cô gái nhạy cảm, hồn nhiên, hay mơ mộng và thích hát

(“ Tôi mê hát. Thường cứ thuộc một điệu nhạc nào đó rồi bịa lời ra mà hát. Lời tôi bịa lộn xộn mà ngớ ngẩn đến tôi cũng phải ngạc nhiên, đôi khi bò ra mà cười một mình”, “ Tôi thích nhiều bài. Những bài hành khúc bộ đội hay hát trên những ngả đường mặt trận. Tôi thích dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng. Thích Ca-chiu-sa của Hồng quân Liên Xô. Thích ngồi bó ngối mơ màng: “ Về đây khi mái tóc còn xanh xanh…”. Đó là dân ca Ý trữ tình giàu có, phải lấy giọng thật trầm, thích nhiều” )

- Cũng giống như những người đồng đội trong tổ trinh sát, Phương định yêu mến những người đồng đội trong tổ và cả đơn vị của mình, đặc biệt cô dành tình yêu và niềm cảm phục cho tất cả những người chiến sĩ mà hằng đêm cô gặp trên trọng điểm của con đường vào mặt trận.

- Cũng như các cô gái mới lớn, Phương Định nhạy cảm và quan tâm đến hình thức của mình. Cô tự đánh giá: “ Tôi là con gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn. Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: “ Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!”.

Cô biết mình được nhiều người, nhất là các anh lính để ý và có thiện cảm. Điều đó làm cô thấy vui và cả tự hào, nhưng chưa dành riêng tình cảm cho một ai. Nhạy cảm, nhưng cô lại không hay biểu lộ tình cảm của mình, tỏ ra kín đáo giữa đám đông, tưởng như là kiêu kì.

- Tâm lí nhân vật Phương Định trong một lần phá bom đã được miêu tả rất cụ thể, tinh tế đến từng cảm giác, ý nghĩ dù chỉ thoáng qua trong giây lát. Mặc dù đã rất quen với công việc nguy hiểm này, thậm chí một ngày có thể phải phá tới năm quả bom, nhưng mỗi lần vẫn là một thử thách với thần kinh cho đến từng cảm giác. Từ khung cảnh và không khí chứa đầy sự căng thẳng đến cảm giác là các anh cao xạ ở trên kia đang theo dõi từng động tác, cử chỉ của mình, để rồi lòng dũng cảm ở cô như được kích thích bởi sự tự trọng: “ Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy coa ánh mắt các chiến sĩ theo dõi mình, tôi không sự nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới”.

Ở bên quả bom, kề sát với cái chết im lìm và bất ngờ, từng cảm giác của con người cũng trở lên sắc nhọn hơn: “ Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tý! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành”. Tiếp đó là cảm giác căng thẳng chờ đợi tiếng nổ của quả bom.

Qua những đoạn phân tích ở trên, cùng với rất nhiều chi tiết trong truyện, ngòi bút của Lê Minh Khuê đã miêu tả rất sinh động, chân thực tâm lí nhân vật, làm hiện lên một thế giới nội tâm phong phú, nhưng trong sáng, không phức tạp. Cách nhìn và thể hiện con người thiên về cái tốt đẹp, trong sáng, cao thượng cũng là phương hướng chủ đạo và thống nhất trong văn học Việt Nam thời kì kháng chiến. Cũng nằm trong hướng chung đó, nhưng truyện của Lê Minh Khuê không rơi vào tình trạng giản đơn, công thức, dễ dãi vì tác giả đã phát hiện và miêu tả được đời sống nội tâm với những nét tâm lí cụ thể của nhân vật.

4.Đặc điểm nghệ thuật của truyện

- Về phương thức trần thuật: truyện được trần thuật từ ngôi thứ nhất, cũng là nhân vật chính. Cách này tạo điều kiện thuận lợi để tác giả tập trung miêu tả thế giới nội tâm của nhân vật và tạo ra một điểm nhìn phù hợp để miêu tả hiện thực cuộc chiến đấu ở một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật, chủ yếu là miêu tả tâm lí

- Ngôn ngữ và giọng điệu: ngôn ngữ trần thuật phù hợp với nhân vật kể chuyện-cô gái thanh niên xung phong người Hà Nội-tạo cho tác phẩm có ngôn ngữ tự nhiên, gần với khẩu ngữ, trẻ trung và có nữ tính. Lời kể thường dùng những câu ngắn, nhịp nhanh tạo được không khí khẩn trương trong hoàn cảnh chiến trường. Ở những đoạn hồi tưởng, nhịp kể chậm lại, gợi nhớ những kỉ niệm của tuổi niên thiếu hồn nhiên, vô tư và không khí thanh bình trước chiến tranh.

Là cây bút chuyên về truyện ngắn ,trong chiến tranh Lê Minh Khuê viết về cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ ở tuyến đường Trường Sơn . “Những ngôi sao xa xôi” là tác phẩm đầu tay của bà ,được viết năm 1971 giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc đang diễn ra rất ác liệt.Truyện giúp ta hiểu hơn về cuộc sống của những cô gái thanh niên xung phong trên một cao điểm ở tuyến đường Trường Sơn.

Truyện xoay quanh ba nhân vật nữ thanh niên xung phong trong tổ trinh sát mặt đường . Họ là ba người nhưng công việc gắn bó họ thành một khối thống nhất. Họ cùng sống và chiến đấu tronh hoàn cảnh vô cùng gian khổ , ác liệt : ở trên một cao điểm trọng yếu của tuyến đường Trường Sơn, làm công việc đặc biệt nguy hiểm: “khi có bom nổ thì đo khối lượng đất lấp vào hố bom ,đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom” .

Nghĩa là họ ở nơi tập trung nhiều bom đạn , làm công việc luôn đối mặt với cái chết . Họ cảm nhận rõ ràng : “Đất bốc khói , không khí bàng hoàng , máy bay đang ầm ì xa dần .Thần kinh căng như chão , tim đập bất chấp cả nhịp điệu ,chân chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ .” Công việc thường ngày mạo hiểm ấy đòi hỏi họ phải là những người dũng cảm ,gan góc có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc ,không sợ gian khổ hy sinh .

Mặc dù phải sống cách biệt , ở xa đồng đội , làm công việc nguy hiểm song cả ba cô gái ấy sống gắn bó cùng nhau và không hề mất đi những nét tính cách đáng yêu của những cô gái trẻ .Họ luôn yêu thương, lo lắng ,chăm sóc cho nhau , tâm hồn họ trong sáng , giàu mơ ước , dễ vui , dễ buồn và đặc biệt , họ rất thích làm đẹp cho cuộc sống của mình.

Chị Thao nhiều tuổi nhất , chăm chép bài hát , sợ máu và vắt. Nho thích thêu thùa , thích ăn kẹo , cô rất đáng yêu “trắng và tròn như một que kem mát lạnh”, có vẻ dịu dàng và gan góc . Người thứ 3 nổi bật nhất ,tiêu biểu cho tổ trinh sát mặt đường là Phương Định . Là một cô gái Hà Nội xinh xắn “hai bím tóc dày tương đối mềm ,một cái cổ cao , kiêu hãnh như đài hoa loa kèn”và đôi mắt đẹp:“có cái nhìn sao mà xa xăm”.Vừa qua thời học sinh,cuộc sống chiến trường tôi luyện Định thành một chiến sỹ kiên cường , dũng cảm .Ngày nào Định cũng phá bom nhiều lần ,cô có nghĩ tới cái chết nhưng điều quan trọng hơn là “liệu mìn có nổ , bom có nổ không ?không thì làm cách nào để châm mìn lần thứ hai ?”.

Tâm trạng Phương Định khi phá bom được miêu tả cụ thể ,tinh tế đến từng cảm giác .Từ sự cảm nhận không khí đầy căng thẳng đến cảm giác “các anh cao xạ đang dõi theo từng cử chỉ ,động tác của mình” và lòng dũng cảm như được tăng lên bởi sự tự trọng :“Tôi đến gần quả bom …tôi sẽ không đi khom, các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới ”.Cảm giác căng thẳng của Định khi ở bên quả bom , kề sát cái chết im lìm và bất ngờ được miêu tả tỉ mỉ đến từng chi tiết :“thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom .Một tiếng động sắc đến gai người ,cứa vào da thịt tôi …Vỏ quả bom nóng .Một dấu hiệu chẳng lành .”Đó là công việc hàng ngày đã quen của Định . Công việc hiểm nguy ấy khiến ba cô gái thanh niên xung phong trở nên thật phi thường ,thật đáng khâm phục .

Tuy vậy sự ác liệt của chiến trường không làm vơi đi đời sống tâm hồn trong sáng, giàu cảm xúc của Định .Cô hay mơ mộng, thích hát ,thậm chí “bịa lời ra mà hát ”thích dân ca quan họ ,thích hành khúc , thích Cachiusa , thích dân ca Ý…Định còn hay ngồi bó gối mơ màng, sống với những hồi tưởng về gia đình,quê hương…Cô ý thức về mình ,tự hào vì được nhiều người để ý nhưng lại tỏ ra hờ hững như là kiêu kỳ .Tuy vậy trong suy nghĩ và tình cảm của cô thì “những người đẹp nhất ,thông minh ,can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục,có sao trên mũ”. Định thực sự là cô thiếu nữ mộng mơ ,hồn nhiên ,trong sáng và dũng cảm.

Ngôi kể thứ nhất ,cách kể chuyện tự nhiên ,ngôn ngữ sinh động ,trẻ trung cùng nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật đặc sắc của tác giả đã góp phần không nhỏ trong việc khắc hoạ thành công thế giới tinh thần phong phú và trong sáng của những cô gái trẻ .

Những trang cuối cùng của truyện khép lại nhưng dư âm của câu chuyện vẫn còn đọng mãi trong em .Vẻ đẹp tâm hồn của họ ,những chiến công lặng thầm của họ mãi toả sáng ,lung linh , lấp lánh và bí ẩn như những ngôi sao xa xôi.

 

[Phong Cầm]

Đề : Cảm nhân của em về nhân vật Phương Định qua đoạn trích sau: “ Còn chúng tôi thì chạy trên cao điểm cả ban ngày. Mà ban ngày chạy trên cao điểm không phải chuyện chơi. Thần chết là một tay không thích đùa. Hắn ta lẩn trong ruột những quả bom. Tôi bây giờ còn một vết thương chưa lành miệng ở đùi. Tất nhiên, tôi không vào viện quân y. Việc nào cũng có cái thú của nó. Có ở đâu như thế này không: đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh thì căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ... Rồi khi xong việc, quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa, thở phào, chạy về hang. Bên ngoài nóng trên 30 độ chui vào hang là sà ngay đến một thế giới khác. Cái mát lạnh làm toàn thân rung lên đột ngột. Rồi ngửa cổ uống nước, trong ca hay trong bi đông. Nước suối pha đường. Xong thì nằm dài trên nền ẩm, lười biếng nheo mắt nghe ca nhạc từ cái đài bán dẫn nhỏ mà lúc nào cũng có pin đầy đủ. Có thể nghe, có thể nghĩ lung tung...
Hình như ta sắp mở chiến dịch lớn. Đêm nào xe cũng đi nườm nượp ngoài đường. Ban đêm chúng tôi được ngủ. Nhưng mấy đêm nay thì chịu. Đứa nào cũng leo tót lên trọng điểm, cầm xẻng xúc, nói vài câu buồn cười với một anh lái xe nào đó.”
Dàn ý:
1. Mở bài:
- Gới thiệu tác giả: Nhà văn Lê Minh Khuê: Cây bút chuyên viết về truyện ngắn. LMK làm thanh niên xung phong trong kháng chiến chống Mĩ. Với trải nghiệm cuộc sống chiến trường, nhà văn có những trang viết rất chân thực, sinh động về cuộc sống chiến đấu của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn.
- Giới thiệu văn bản: “ Những ngôi sao xa xôi” là một trong những tác phẩm thành công của Lê Minh Khuê. Truyện được sáng tác năm 1971, lúc cuộc kháng chiến đang diễn ra ác liệt, gay go. “ Những ngôi sao xa xôi” như một baì ca ca ngợi tinh thần kháng chiến anh dũng và vẻ đẹp tâm hồn của những nữ thanh niên xung phong.
- Giới thiệu đoạn trích: Có thể nói đây là đoạn trích hay nhất trong bài , thể hiện rõ sự dũng cảm của Phương Định
2. Thân bài:
a) Giới thiệu sơ lược về nhân vật Phương Định
- Phương Định là một người con gái Hà Nội, khá xinh xắn, đáng yêu. Nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc, Phương Định xung phong ra mặt trận, xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước. Cô đã tham gia vào chiến trường 3 năm, hiện thuộc tổ trinh sát mặt đường, hằng ngày phải đo khối lượng đất đá lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần phải phá bom..
- Có nhiều phẩm chất đáng mến như tâm hồn nhạy cảm, mơ mộng, lạc quan, yêu đời và giàu tình yêu thương đối với đồng đội nhưng đáng chú ý nhất là sự dũng cảm và tinh thần trách nhiệm trong công việc.
b) Cảm nhận vể nhân vật Phương Định trong đoạn trích đã cho:
*Công việc của Phương Định:
- Thời gian làm việc: Cô và đồng đội làm việc “ chạy trên cao điểm cad ban ngày”
- Công việc luôn ẩn chứa hiểm nguy, có thể lấy đi tính mạng con người: “ Mà ban ngày chạy trên cao điểm không phải chuyện chơi.Thần chết là một tay không thích đùa. Hắn ta lẩn trong ruột những quả bom.”. Hằng ngày, các cô gái phải đối mặt với “ đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần.”
=> Lối miêu tả chân thực khiến người đọc cũng phải rùng mình khi tưởng tượng lại không khí của những cuộc gỡ bom.
*Thái độ, tinh thần của Phương Định:
- Cô đã quen với việc phải đối mặt với “thần chết” mỗi ngày. Thậm chí, cô vẫn làm việc ngay cả khi “còn một vết thương chưa lành miệng ở đùi”- thật…”lì lợm”!
- Mỗi lần gỡ bom mìn, “ thần kinh thì căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu chân chạy mà vẫn biết rằng khắp xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ.”Đó thực sự là công việc nguy hiểm nhưng cô vẫn không hề nản, vẫn luôn làm việc với tinh thần trách nhiệm cao nhất: “ khi xong việc, quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa, thỏ phào” rồi mới yên tâm chạy về hang ở.
- Khi hoàn thành nhiệm vụ, cô trở về nơi ở với tâm trạng hoàn toàn thư thái, như chưa hề trải qua cơn sinh –tử: ngửa cổ uống nước”, “ nằm dài trên nền ẩm, lười biếng nheo mắt nghe ca nhạc từ cái đài bán dẫn nhỏ”.
-> Cô giá ấy nhỏ người nhưng ý chí và lòng quả cảm không hề nhỏ bé, khiến người đọc vô cùng cảm phục.
c) Đặc sắc nghệ thuật: Ngôi kể thứ nhất, nhân vật tuwhj kể khiến cho câu chuyện hiện lên chân thực, chi tiết, tỉ mỉ, đồng thời dễ dàng bộc lộ suy nghĩ, cảm xúc của mình.
3, Kết bài: Phương Định là một hình tượng đẹp, tiêu biểu cho thế hệ thanh niên trong thời kì kháng chiến. Chúng ta yêu mến, cảm phục và luôn biết ơn vì sự hi sinh lớn lao của họ.

Đề bài: Vẻ đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam thời kháng chiến chống Mĩ cứu nước qua hai nhân vật: anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa (Nguyễn Thành Long) và Phương Định trong Những ngôi sao xa xôi (Lê Minh Khuê).
Hướng dẫn làm bài:
- Nêu vấn đề nghị luận: Giới thiệu tác giả, tác phẩm và luận đề:
+ Giới thiệu Nguyễn Thành Long và truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa; Lê Minh Khuê và truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi.
+ Giới thiệu nhân vật anh thanh niên và Phương Định, từ đó khái quát vẻ đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc sống lao động và chiến đấu thời kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
a. Giới thiệu chung (khái quát đề tài hai tác phẩm; tóm tắt sơ lược…)
+ Lặng lẽ Sa Pa là kết quả từ chuyến đi thực tế ở Lào Cai của Nguyễn Thành Long. Tác giả đã khắc họa vẻ đẹp của người lao động, ca ngợi cuộc sống mới, con người mới trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, là hậu phương lớn cho tiền tuyến lớn ở miền Nam.
+ Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê lại miêu tả chân thực, sinh động cuộc sống chiến đấu dũng cảm; tâm hồn lạc quan, hồn nhiên, trong sáng của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn.
+ Hai tác phẩm có đề tài phản ánh khác nhau, thể hiện hình tượng nhân vật khác nhau nhưng cùng hướng đến vẻ đẹp chung của tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc sống lao động và chiến đấu để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc giữa những ngày tháng chống Mĩ ác liệt nhất.
b. Vẻ đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam được thể hiện qua các nhân vật:
- Nhân vật anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa:
+ Trong công việc: anh là một người say mê công việc; có tinh thần trách nhiệm; có ý chí, nghị lực để vượt qua gian khổ; dũng cảm khi sống đơn độc giữa non xanh; biết lấy công việc làm niềm vui, thực sự hạnh phúc khi hiểu được ý nghĩa công việc của mình à Sống có lí tưởng, hoài bão: sống là để cống hiến, phục vụ cho nhân dân, cho đất nước.
(Học sinh nêu và phân tích dẫn chứng: nơi sống và làm việc, những công việc của anh thanh niên, những khó khăn vất vả trong công việc và những suy nghĩ đúng đắn tích cực của anh về công việc của mình)
+ Trong cách sống, trong tâm hồn: anh có cuộc sống giản dị, biết tổ chức cuộc sống khoa học, ngăn nắp, sạch sẽ; ham học hỏi, cần cù, chịu khó; giàu tình cảm; sống cởi mở, chân tình; và cũng rất khiêm tốn à Đời sống tâm hồn phong phú, sôi nổi trẻ trung, lạc quan yêu đời.
(Học sinh nêu và phân tích dẫn chứng: về căn nhà của anh ở; việc anh ham đọc sách; trồng hoa, nuôi gà; rất hiếu khách, tiếp đón ông họa sĩ và cô kĩ sư chu đáo, nồng hậu; tặng củ tam thất cho vợ bác lái xe, tặng hoa cho cô gái, tặng trứng gà cho ông họa sĩ; lịch sự, khiêm tốn khi ông họa sĩ vẽ mình,…)
- Nhân vật Phương Định trong Những ngôi sao xa xôi:
+ Trong công việc: hoàn cảnh sống và công việc rất gian khổ, nguy hiểm nhưng cô vẫn tự nguyện, sẵn sàng chịu đựng mọi gian khổ, hi sinh, làm việc với một tinh thần trách nhiệm cao; đặc biệt trong giờ phút căng thẳng đối diện với cái chết, cô vẫn tỏ ra bình tĩnh, gan dạ, dũng cảm.
(Học sinh nêu và phân tích dẫn chứng: nơi sống, làm việc; công việc của Phương Định; chi tiết kể về việc phá bom…)
+ Trong đời sống tâm hồn, tình cảm: dù sống trong hoàn cảnh ác liệt, căng thẳng, dữ dội nhất nhưng cô có một tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, vô tư, lạc quan, yêu đời; nhạy cảm, giàu mộng mơ; có tình cảm yêu mến, sự cảm phục và sẵn lòng giúp đỡ đồng đội trong tổ, trong đơn vị…
(Học sinh nêu và phân tích dẫn chứng: Phương Định thích ca hát, hay quan tâm đến hình thức của mình, thích ngắm mình trong gương; hay làm ra vẻ “điệu” khi gặp các anh bộ đội, quan tâm lo lắng khi Nho bị thương; như trẻ con khi nghịch mưa đá, sống lại những kỉ niệm về Hà Nội…)
- Tổng hợp:
+ Một người ở hậu phương, một người ở tiền tuyến nhưng cả hai có điểm chung là đều có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc; không ngại gian khổ hi sinh trong hoàn cảnh đơn độc hay ác liệt; sống có lí tưởng, sống là để cống hiến, phục vụ, sẵn sàng hi sinh cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
+ Cùng có tinh thần dũng cảm, lạc quan, yêu đời, trẻ trung, sôi nổi hồn nhiên; giản dị, khiêm tốn.
Vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước mà hai nhà văn muốn khẳng định, ca ngợi.
- Đánh giá nghệ thuật hai tác phẩm (cách kể chuyện, giọng điệu; tình huống; xây dựng nhân vật, miêu tả nội tâm, tính cách; ngôn ngữ…)

Đề bài: Từ “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê, hãy viết bài văn có tiêu đề :“Tình yêu đất nước và chiến tranh chống Mĩ”.


***Bài làm tham khảo:
Bác Hồ đã từng viết “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của dân tộc ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết lại thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn nó lướt qua mọi sự hiểm nguy, khó khăn ,nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước“. Chính lòng yêu nước nồn nàn là động lực để con người Việt Nam làm nên lịch sử. Tinh thần yêu nước đã trở thành một giai điệu xuyên suốt bài ca cuộc đời của biết bao thế hệ người Việt Nam anh hùng. Đọc truyện nhắn “Những ngôi sao xa sôi của Lê Minh Khuê”, ta càng nhìn thấy rõ hơn trong hiện thực khốc liệt của chiến tranh vẫn toả sáng bao phẩm chất cao đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam – những con người sống vì lí tưởng cách mạng mà tiêu biểu là ba cô gái thanh niên xung phong Phương Định, Thao và Nho.
Chúng ta hoàn toàn tự hào với tư cách là thế hệ con cháu đời sau ngưỡng vọng về quá khứ lịch sử của cha ông. Từ những buổi ngày xưa Thánh Gióng nhổ tre đánh giặc đến hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc Kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ, Người dân Việt Nam trong bất cứ hoàn cảnh lịch sử nào cũng mang tinh thần yêu nước, đánh giặc mạnh mẽ.
Truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” kể về một tổ trinh sát mặt đường gồm ba cô thanh niên xung phong : Phương Định, Thao và Nho. Họ hoạt động tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường sơn 559 trong kháng chiến chống Mĩ .
Công việc được giao của các cô là ngồi quan sát địch ném bom, khi có bom nổ thì chạy lên đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom. Đây là nhiệm vụ hết sức nguy hiểm vì thường xuyên phải chạy trên cao điểm ngay cả ban ngày – lúc mà máy bay địch có thể ập đến bất cứ lúc nào. Đấy là còn chưa kể đến chuyện các cô phải làm việc cùng với những quả bom, hành động như đùa cợt cùng thần chết bởi “Hắn ta lẩn trong ruột của quả bom”. Cuộc sống chiến đấu của ba cô gái trẻ nội trọng điểm giữa chiến trường dù khắc nghiệt và muôn vàn nguy hiểm song các cô vẫn vui tươi hồn nhiên, lãng mạn gắn bó với nhau dù mỗi người một tính cách.
Phương Định là một cô gái trẻ Hà Nội giàu cảm xúc, thích mơ mộng, thích hát và hát rất hay. Cô đã tự nhận xét về mình “Tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày, tương đối mền, một cái cổ cao, kiêu hãnh như loài hoa loa kèn, còn mắt tôi thì các ảnh lái xe bảo : cô có cái nhìn sao mà xa xăm !” Đôi mắt dài dài, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng ấy của Phương Định đã khiến không biết bao anh lính lái xe đêm ngày khắc khoải hy vọng… với tâm hồn giàu tình cảm, Phương Định luôn nhớ nhung giữ gìn những ký ức thân thuộc êm đềm thủa ấu thơ ở quê hương với người mẹ kính yêu vốn rất chiều cô con gái cưng.
Chị Thao lớn tuổi hơn nên có suy nghĩ chín chắn và thiết thực hơn về tương lai của mình. Thái độ bình tĩnh và quyết liệt hơn về tương lai của mình. Thái độ đó trong công việc của chị khiến ai cũng phải khâm phục “Chị thích nhai bánh bích quy và thêu chỉ màu sặc sỡ vào áo lót của mình. Chị lại hay tỉa đôi lông mày, tỉa nhỏ như cái tăm”. Song chị Thao rất sợ nhìn thấy máu và vắt. Còn Nho là người ít tuổi nhất trong ba chị em nên được chiều chuộng và nhường nhịn. Cô là một người bướng bỉnh, mạnh mẽ và thích thêu chỉ màu loè loẹt lên khăn gối.
Trong một lần phá bom, Nho bị thương và đã được chị Thao cùng Phương Định chăm sóc rất ân cần. Câu chuyện kết thúc bằng một trận mưa đá bất ngờ trên cao điểm khiến các cô hết sức vui thích.
Ba nữ thanh niên xung phong trong truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” thật đáng để người đọc khâm phục. Tuổi còn trẻ, các cô có quyền được yêu, được mơ mộng về hạnh phúc riêng tư song khi đất nước xảy ra chiến tranh, các cô đã sẳn sàng sung phong đi chiến đấu bảo vệ tổ quốc, chiến đấu vì lý tưởng và cách mạng, vì miền Nam ruột thịt đang ngập trong đau thương. Hoàn cảnh chiến đấu của các cô thật đáng sợ và nguy hiểm : “Con đường bị đánh loét, mầu đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên đường không có lá xanh. Chỉ có những thân cây bị tước khô cháy. Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to. Một vài thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất”. Đã thế công việc được giao của các cô còn nguy hiểm bội phần. ấy thế mà bất chấp tất cả, ba cô gái vẫn chiến đấu với tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”. Sống trong hiện thực khốc liệt của chiến tranh các cô vẫn mỉm cười trên khốn khó, vẫn mơ mộng, vẫn yêu đời và tình đồng chí, đồng đội lại càng keo sơn gắn bó hơn bao giờ hết. Chứng kiến cuộc sống và tinh thần chiến đấu của ba cô thanh niên xung phong ta lại bồi hồi nhớ lại từng vần thơ thiết tha của Chính Hữu trong kháng chiến chống Pháp.

áo anh rách vai
Quần tôi vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay lắm lấy bàn tay​

Hay giọng thơ hóm hỉnh, ngang tàng, rực cháy quyết tâm của những người lính lái xe trong bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật:

Không có kính rồi xe không có đèn
Không có mui xe, thùng xe có xước
Xe vẫn chạy vì Miền Nam phía trước
Chỉ cần trong xe có một trái tim​

Thật khâm phục biết bao những anh bộ đội, những cô thanh niên xung phong sẵn sàng bỏ qua lợi ích riêng tư để chiến đấu vì Tổ quốc !
Chúng ta hôm nay với tư cách là lớp trẻ Việt Nam ngưỡng vọng về quá khứ lại càng hiểu sâu sắc hơn về cuộc sống chiến đấu gian khổ trong chiến tranh của những chiến sỹ năm xưa. Vẫn vang vọng mãi trang nhật kí “Có lửa” như “Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm” Hay “Mãi mãi tuổi hai mươi” của Nguyễn Văn Thạc… Hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc đã tô điểm thêm cho con người Việt Nam biết bao phẩm chất cao đẹp, họ là những người con yêu nước, căm thù giặc sâu sắc, biết hy sinh tình cảm cá nhân vì quê hương, bất chấp gian khổ khó khăn vẫn hôn gan dạ, dũng cảm, lạc quan yêu đời. Mọi vết thương của chiến tranh dường như được chữa lành nhờ hơi ấm của tình đồng đội keo sơn.

Đề bài : "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê là vẻ đẹp tâm hồn của tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước, vừa có những nét chung đáng quý, vừa mang những nét riêng của những ngôi sao xa xôi. Hãy phân tích.

Hướng dẫn làm bài
A. Mở bài:
Cách 1:
- Cuộc kháng chiến chống Mĩ đã đi qua….. nhưng ánh sáng chói lọi của nó vẫn luôn tồn tại cùng với lịch sử dân tộc ta qua các tác phẩm văn học như….. Và có những con người bình dị, đã làm nên cuộc kháng chiến ấy, đó là những người lính, những cô thanh niên xung phong, những chiến sĩ vô danh…. "Những ngôi sao xa xôi" viết về những con người như vậy. Ba cô gái thanh niên họp thành một tổ trinh sát mặt đường….
Họ đã sống và chết.
Giản dị và bình tâm
Không ai nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ đã làm nên đất nước.
(Ngã ba Đồng Lộc)
Cách 3:
- Truyện "những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê được viết năm 1971, khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra vô cùng ác liệt.
- Truyện kể lại cuộc sống của ba cô gái thanh niên xung phong làm công tác trinh sát và phá bom thông đường trên một cao điểm của Trường Sơn những năm tháng chống Mĩ. Qua đó thể hiện và ca ngợi tâm hồn và phẩm chất cao đẹp của những người con gái Việt Nam thời chống Mĩ : Hồn nhiên, trong sáng trong cuộc sống, dũng cảm trong chiến đấu và luôn lạc quan trước tương lai.
- Họ đã để lại một ấn tượng rất sâu sắc, giúp người đọc nhận ra rằng trong chiến thắng vinh quang của dân tộc trước một cường quốc lớn, có những con người làm việc và hiến dâng cả tuổi xuân, cả máu của mình cho đất nước.
B. Thân bài.
1. Hoàn cảnh sống và chiến đấu :
- Họ ở trong một hang dưới chân một cao điểm giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn, tức là ở nơi tập trung nhất bom đạn và sự nguy hiểm, ác liệt, từng ngày, từng giờ phải đối mặt với bom rơi, đạn nổ. Có biết bao thương tích vì bom đạn giặc : đường bị đánh "lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn" tưởng như sự sống bị huỷ diệt : "không có lá xanh" hai bên đường, "thân cây bị tước khô cháy"…Những cây rễ nằm lăn lóc, ngổn ngang những hòn đá to…. han rỉ trong lòng đất".
=> Quả là một hiện thực khô khốc đầy mùi chiến tranh, nó không có màu xanh của sự sống, chỉ thấy tử thần luôn rình rập.
- Công việc trinh sát, phá bom lại càng đặc biệt nguy hiểm. Họ phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày, phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay địch để đo và ước tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới, đếm những quả bom chưa nổ và dùng những khối thuốc nổ đặt vào cạnh nó để phá. Đó là một công việc phải mạo hiểm với cái chết, luôn căng thẳng thần kinh, đòi hỏi sự dũng cảm và bình tĩnh hết sức.
+ Không khí của chiến tranh không giống như tương lai hay quá khứ có một âm điệu riêng. Chẳng hạn như sự im lặng : "Cuộc sống ở đây đã dậy cho chúng tôi thế nào là sự im lặng". Im lặng có nghĩa là cái chết đang rình rập đâu đây, nó ập đến bất cứ lúc nào. Chưa hết, đó mới chỉ là hiện thực lúc yên tĩnh, còn lúc có bom của địch thì sao ? "Nghe tiếng bom đầu tiên, có đứa chết giấc, nằm dán xuống đất", rồi "chúng tôi bị bom vùi luôn. Có khi bò trên cao điểm trở về hang, cô nào cũng chỉ thấy "hai con mắt lấp lánh", "hàm răng loá lên" khi cười, khuôn mặt thì "lem luốc".
2. Vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong và cũng là của tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.
a. Những nét chung : Cả ba cô, cô nào cũng đáng mến, đáng cảm phục
- Họ đều thuộc thế hệ những cô gái thanh niên xung phong thời kì kháng chiến chống Mĩ mà tuổi đời còn rất trẻ (như Phương Định vốn là một cô học sinh thành phố), có lí tưởng, đã tạm xa gia đình, xa mái trường, tình nguyện vào cái nơi mà cái sự mất còn chỉ diễn ra trong nháy mắt, một cách vô tư, hồn nhiên, cống hiến tuổi thanh xuân. Họ thực sự là những anh hùng không tự biết. Nét chung này không chỉ có ở đây mà còn được nói đến ở nhiều tác phẩm khác như "Gửi em, cô thanh niên xung phong" của Phạm Tiến Duật, "Khoảng trời hố bom" của Lâm Thị Mỹ Dạ và truyện ngắn "Mảnh trăng cuối rừng" của Nguyễn Minh Châu… Tạo thành biểu tượng gương mặt đẹp và đáng yêu của những cô gái mở đường thời kháng chiến chống Mĩ.
- Qua thực tế chiến đấu, cả ba cô gái đều có tinh thần trách nhiệm cao với nhiệm vụ, lòng dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó. Có lệnh là lên đường, bất kể trong tình huống nào, nguy hiểm không từ nan dù phải đối mặt với máy bay và bom đạn quân thù, và đã lên đường là hoàn thành nhiệm vụ ( d/c – sgk).
+ Nghe Phương Định kể lại một lần phá bom : "tôi một quả bom trên đồi. Nho, hai quả dưới lòng đường. Chị Thao, một quả dưới cái chân hầm ba-ri-e cũ. Cảnh tượng chiến trường trở nên "vắng lặng đến phát sợ". Đến với toạ độ chết, đến với quả bom cần phải phá nổ (mà không biết nó sẽ nổ vào lúc nào , sự cầu viện tâm linh của cô gái (nhân vật tôi) giống như một ảo ảnh : "Các anh cao xạ có nhìn thấy chúng tôi không ?" Mặc dù "quen rồi". Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần" nhưng cái hồi hộp dường như không hề thay đổi. Như cái cảm giác chờ bom phát nổ : tất cả đều đứng im, cả gió, cả nhịp tim trong lồng ngực. Chỉ có chiếc đồng hồ : "Nó chạy, sinh động và nhẹ nhàng đè lên những con số vĩnh cửu….". Quả bom có hai vòng tròn màu vàng nằm lạnh lùng trên một bụi cây khô, một đầu vùi xuống đất. Thần chết đang đợi chờ. Vỏ quả bom nóng. Định dùng lưỡi xẻng đào đất, có lúc lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Có lúc Định "rùng mình" vì cảm thấy tại sao mình lại làm quá chậm thế ! ...
Hai mươi phút đã trôi qua. Tiếng còi chị Thao rúc lên,, Định cẩn thận bỏ gói thuốc mìn xuống cái lỗ đã đào, châm ngòi vào dây mìn. … tiếng không khí. Đất rơi lộp bộp. Bom nổ váng óc, ngực đau nhói, đôi mắt cay mãi mới mở ra được. Mồ hôi thấm vào môi, cát lạo xạo trong miệng. Nguy hiểm, căng thẳng không thể nào kể xiết… .Chị Thao vấp ngã, Nho bị thương. Bom nổ, hầm sập, chị Thao và Định phải moi đất bế Nho lên. Máu túa ra, ngấm vào đất"… Định rửa vết thương cho Nho, tiêm thuốc, pha sữa cho Nho, chị Thao nghẹn ngào….
+ Cuộc sống và chiến đấu ở chiến trường thật gian khổ, nguy hiểm và luôn căng thẳng nhưng họ vẫn bình tĩnh, chủ động, luôn lạc quan yêu đời. Phương Định cho biết : "Tôi có nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể….".
=> Phải nói rằng trong đoạn văn trả cảnh phá bom trên cao điểm, Lê Minh Khuê đã sử dụng bút pháp hiện thực để tái hiện lại cảnh phá bom vô cùng nguy hiểm, dựng nên một tượng đài về khí phách anh hùng lẫm liệt của tổ trinh sát mặt đường từ những con người bằng xương bằng thịt. Chị Thao, Nho, Định như những ngôi sao xa xôi sáng ngời lên những sắc xanh trong khói lửa đạn bom. Chiến công thầm lặng của họ bất tử với năm tháng và lòng người như những nữ anh hùng ngã ba Đồng Lộc :
"Đất nước mình nhân hậu
Có nước trời xoa dịu vết thương đau
Em nằm dưới đất sâu
Như khoảng trời đã nằm yên trong đất
Đêm đêm, tâm hồn em toả sáng
Những vì sao ngời chói, lung linh…
(Khoảng trời hố bom – Lâm Thị Mỹ Dạ)
- Họ đều là những cô gái trẻ với cuộc sống nội tâm phong phú đáng yêu : dễ cảm xúc, nhiều mơ ước, hay mơ mộng, dễ vui, dễ buồn. Họ thích làm đẹp cho cuộc sống của mình, ngay cả trong hoàn cảnh chiến trường ác liệt. Nho thích thêu thùa, chị Thao chăm chép bài hát, Định thích ngắm mình trong gương, ngồi bó gối mơ mộng và hát… Cả ba đều chưa có người yêu, đều sống hồn nhiên tươi trẻ. Không lúc nào họ không nhớ về Hà Nội. Một trận mưa đá bất ngờ trở thành nỗi nhớ : "mà tôi nhó một cái gì đấy, hình như mẹ tôi, cái cửa sổ, hoặc những ngôi sao to trên bầu trời thành phố". Nỗi nhớ ấy chính là sự nối dài, quá khứ, hôm nay và khát vọng mai sau.
- Những kỉ niệm sống dậy như những khoảng sáng trong tâm hồn trong trẻo, ngây thơ, dịu dàng. Những xúc cảm hồn nhiên như nguồn sống, điểm tựa, giúp họ thêm vững vàng, sức mạnh vượt qua những khó khăn tưởng chừng như không thể vượt qua nổi. "Khoảng trời xanh" trong thơ "Phạm Tiến Duật" và khoảng trời xanh của kí ức như có sức mạnh vô hình đặc biệt là trong tâm hồn những trí thức trên đường ra trận.
=> Quả thực, đó là những cô gái mang trong mình những tính cách tưởng như không thể cùng tồn tại : vô cùng gan dạ, dũng cảm trong chiến đấu mà vẫn hồn nhiên, vô tư trong cuộc sống. Những người như họ thật đáng trân trọng biết bao !
b. Nét riêng :
- Mỗi người thể hiện cái chung đó theo cách riêng của mình.
+ Chị Thao, tổ trưởng, ít nhiều có từng trải hơn, mơ ước và dự tính về tương lai có vẻ thiết thực hơn, nhưng cũng không thiếu nhưng khát khao và rung động của tuổi trẻ. "Áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu".Chị lại hay tỉa đôi lông mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm. Nhưng trong công việc, ai cũng gờm chị về tính cương quyết, táo bạo. ĐẶc biệt là sự "bình tĩnh đến phát bực" : máy bay địch đến nhưng chị vẫn "móc bánh quy trong túi, thong thả nhai". Có ai ngờ con người dày dạn trước sự sống và cái chết hàng ngày như thế lại sợ máu, sợ vắt: "thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái mét".Và không ai có thể quên được chị hát : nhạc sai bét, giọng thì chua, chị chăm chép bài hát dù chẳng thuộc nhạc, giọng lại chua, chị không hát trôi chảy được bài nào nhưng chị lại có ba quyển sổ dày chép bài hát và rỗi là chị ngồi chép bài h át.
+ Nho là một cô gái trẻ, xinh xắn, "trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng", có "cái cổ tròn và những chiếc cúc áo nhỏ nhắn" rất dễ thương khiến Phương Định "muốn bế nó lên tay". Nho rất thích tắm suối ngay cả khi khúc suối đó đang chứa bom nổ chậm và rất hồn nhiên – cái hồn nhiên của trẻ thơ : "vừa tắm ở dưới suối lên, cứ quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo". Hồn nhiên là thế nhưng cô lại bình thản vô cùng khi bị thương : "Không chết đâu. Đơn vị đang làm đường kia mà. Việc gì phải khiến cho nhiều người lo lắng". Ngay cả lúc đau đớn như vậy nhưng gặp mưa đá, Nho vẫn nhổm dậy, môi hé mở xoè tay xin mấy viên đá mưa : "Nào, mày cho tao mấy viên nữa". Đặc biệt, khi máy bay giặc đến thì chiến đấu rất dũng cảm, hành động thật nhanh gọn : "Nho cuộn tròn cái gối, cất nhanh vào túi", Nho quay lưng lại chúng tôi, chụp cái mũ sắt lên đầu" … Và trong một lần phá bom, cô đã bị sập hầm, đất phủ kín lên người. Có lẽ với những người con gái ấy, sự sống luôn cao hơn cái chết.
+ Phương Định là cô gái để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng ta. Phương Định cũng trẻ trung như Nho là một cô học sinh thành phố xinh đẹp, dũng cảm trong lửa đạn, giàu yêu thương đồng đội. Cô rất nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng và hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô từ về gia đình và về thành phố của mình. (d/c). Ở đoạn cuối truyện, sau khi trận mưa đá tạnh, là cả một dòng thác kỉ niệm về gia đình, về thành phố trào lên và xoáy mạnh như sóng trong tâm trí cô gái. Có thể nói đây là những nét riêng của các cô gái trẻ Hà Nội vào chiến trường tham gia đánh giặc, tuy gian khổ nhưng vẫn giữ được cái phong cách riêng của người Hà Nội, rất trữ tình và đáng yêu.
Những nét riêng đó đã làm cho các nhân vật sống hơn và cũng đáng yêu hơn. Trái tim đỏ rực của họ là "những ngôi sao xa xôi" mãi mãi lung linh, toả sáng.
C. Kết luận.
- Chiến tranh đã qua đi, sau hơn ba mươi năm, nhưng đọc truyện "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê, ta như được sống lại những năm tháng hào hùng của đất nước. Nhà văn khiến lòng ta sống lại hình ảnh tuyệt đẹp và những chiến công phi thường của tổ trinh sát mặt đường, của Định, của Nho, của Thao, của hàng ngàn, hàng vạn cô thanh niên xung phong thời chống Mĩ. Chiến công thầm lặng của họ mãi mãi là một bài ca bất tử.

Đề bài: Suy nghĩ về lí tường sống của thanh niên?( Xem hướng dẫn chi tiết ở văn bản( “Bài thơ về tiểu đội xe không kinh” và bài “ Mùa xuân nho nhỏ”)

 

[Phong Cầm]

B) DẠNG ĐỀ NGHỊ LUẬN VĂN HỌC
Đề : Ấn tượng sâu sắc của em về vẻ đẹp tâm hồn nhân vật Phương Định trong đoạn trích Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê.
1. Mở bài
Lê Minh Khuê thuộc thế hệ nhà văn trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ truyện Những ngôi sao xa xôi là một trong những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, viết năm 1971, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc diễn ra ác liệt nhất.
- Truyện kể về Phương Định, một cô gái dũng cảm trong chiến đấu, hồn nhiên trẻ trung yêu đời, có tình đồng chí đồng đội gắn bó.
2. Thân bài
a) Giải thích : Vẻ đẹp tâm hồn là vẻ đẹp toát ra từ một con người, được thể hiện trên nhiều phương diện ( tư tưởng, tình cảm, cách nghĩ, cách sống …)
b) Hoàn cảnh sống và chiến đấu của Phương Định
- Cũng như các cô gái thanh niên xung phong khác, Phương Định sống và chiến đấu trên một cao điểm giữa một vùng trọng điểm, nơi tập trung nhiều bom đạn nhất, sự nguy hiểm và ác liệt.
- Công việc: cùng đơn vị nữ thanh niên xung phong hằng ngày quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá cần san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu những vị trí bom chưa nổ và phá bom. Mỗi ngày, có thể phải phá bom từ 3 đến 5 lần.
-> Như vậy, hằng ngày cuộc sống của Phương Định là phải đối diện với bom đạn và có thể hi sinh bất cứ lúc nào. Thế nhưng từ hoàn cảnh sống khắc nghiệt ấy, Phương Điịnh vẫn thể hiện được những nét đẹp tâm hồn đáng quý.
c) Vẻ đẹp tâm hồn Phương Định.
* Phương Định là cô gái Hà Thành trẻ trung, xinh đẹp, tâm hồn trong sáng:
- Phương Định là cô gái có nét đẹp duyên dáng, yêu kiểu: Một cái cổ cao kiêu hãnh như đài hoa loa kèn; hai bím tóc dài, mềm mại; đôi mắt dài dài, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng, cái nhìn xa xăm …. Vẻ đẹp của Phương Định đã hấp dẫn bao tràng trai, chính cô thừa nhận “ Không hiểu sao các anh pháo thủ và lái xe hay hỏi thăm tôi…”.
- Cách cư xử : ý nhị, kín đáo, kiêu kì của con gái Hà Thành. Phương Định nhạy cảm, biết mình được nhiều anh lính để ý nhưng cô chưa dành tình cảm cho ai, cô không săn sóc vồn vã như những cô gái khác.
- Vào chiến trường, sống ở nơi sự sống hủy diệt nhưng lúc nào Phương Định cũng giữ nguyên những nét đẹp trong sáng của những cô gái mới lớn:
+ Thích làm duyên, làm điệu ngay giữa cuộc sống chiến trước khốc liệt: thích ngắm mắt mình trong gương, thích ngồi bó gối mơ màng …
+ Thích hát, hay hát, tự bịa cả ra lời hát; hát trong mọi khoảnh khắc như chưa bao giờ nghe thấy bom rơi, đạn nổ. Tiếng hát của cô át tiếng bom, át cả đau thương, gian khổ hiểm nguy. Đó là biểu hiện của tinh thần lạc quan, yêu đời và niềm tin yêu cuộc sống.
+ Hồn nhiên, mơ mộng : đêm đêm, cô nhìn lên những ngôi sao trên bầu trời, mở về một ngày mai hòa bình, thống nhất. Khi một trận đánh khốc liệt vừa đi qua, chỉ một cơn mưa đá bất ngờ ập xuốn nơi núi rừng Trường Sơn cũng khiến Phương Định quên hết cả mưa bom, bão đạn, quên cả căng thẳng, hiểm nguy; cô và đồng đội lại say sưa tận hưởng niềm vui như con trẻ, đưa cô sống lại tất cả những kí ức tươi đẹp thời thiếu nữ kiêu sa bên gia đình nơi thành phố mến thương.
Sống ở nơi thần chết luôn rình rập nhưng tâm hồn Phương Định không hề chai sạn. Chiến tranh, bom đạn kẻ thù có thể hủy diệt sự sống nhưng không bao giờ cướp đi được sự hồn nhiên, tinh thần lạc quan và sự trong sáng, tâm hồn trẻ trung của những cô gái trẻ như Phương Định.
* Phương Định là nữ thanh niên xung phong dũng cảm, can trường, tinh thần trách nhiệm cao.
- Phương Định tiêu biểu cho tuổi trẻ Việt Nam hiến dâng cuộc đời mình cho quốc;
+ Phương Định cũng có thời học sinh hồn nhiên, trong sáng. Cô có những tháng ngày sống bình yên, hạnh phúc cùng với mẹ trong một ngôi nhà nhỏ.
+ Nhưng khi Tổ quốc cần những người con ra trận, cô đã từ biệt Hà Thành trở thành thanh niên xung phong sống và chiến đấu tại một cao điểm ác liệt ở mặt trận Trường Sơn.
+ Vào đây mới được ba năm, một khoảng thời gian không dài nhưng cũng đủ để cô quen với bom đạn chiến đấu và hi sinh.
+ Cô nói về công việc của mình: “ Việc của chúng tôi là ngồi đây. Khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom” . Đó là những công việc hết sức nguy hiểm nhưng được cô nói gọn gàng, nhẹ như không, giản dị mà cũng thật anh hùng.
Công việc đủ gian khổ và nguy hiểm, nhưng với Phương Định được sống và chiến đấu, hi sinh vì Tổ quốc, cô coi đó là trách nhiệm, nghĩa vụ là niềm hạnh phúc của tuổi trẻ khi được hiến dâng cuộc đời mình cho đất nước.
- Phương Định rất dũng cảm và có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc phá bom.
+ Khí phách anh hùng và lòng dũng cảm của cô thể hiện rõ nhất khi cùng đồng đội đi phá bom. Trên tuyến đường Trường Sơn ác liệt, mỗi ngày địch trút bom từ ba đến năm lần. Nen phá bom là công việc thường xuyên của cô. Nhưng mỗi lần phá bom đều rất căng thẳng, từng cảm giác nhỏ nhất của Phương Định đã được nhà văn miêu tả hết sức tinh tế.
Khi đi đến bên quả bom; cô không đi khom “ khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới”. Khai thác chi tiết này nhà văn muốn ca ngợi tư thế tuyệt đẹp của con người Việt Nam khi ra trận : một cô gái mảnh dẻ, nhỏ bé nhưng không hề run sợ trước bom đạn của kẻ thù.
Ở bên quả bom, cô phải làm nhiều động tác, đào lỗ chôn thuốc mìn, dòng dây cháy chậm, châm ngòi, khỏa lấp đất rồi chạy về nơi trú ẩn. Nhưng khi lưỡi xẻng chạm vào vỏ quả bom, cô phát hiện vỏ quả bom đang nóng lên nhưng lại không rõ nguyên nhân. Vậy mà cô vẫn bình tĩnh, thao tác cẩn trọng, tỉ mì, thành thạo theo đúng mệnh lệnh chỉ huy của chị Thao.
Chờ quả bom nổ: đây là giây phút căng thẳng nhất. Và trong cô còn có thêm sự lo lắng; nhỡ thuốc mìn không nổ phải chôn lại lần thứ hai trong khi quả bom đang nóng lên. Nguy hiểm nhân lên nhiều lần. Trong cô đã nghĩ tới cái chết nhưng rất mờ nhạt. Vì với cô, dù phải hi sinh cô cũng quyết tâm phá bằng được quả bom.
+ Những lúc căng thẳng, hiểm nguy, Phương Định có nghĩ cái chết nhưng “ chỉ là cái chết mờ nhạt, không cụ thể”, chưa bao giờ cái chết trở thành nỗi ám ảnh đến mức cô phải lo lắng, phải trằn trọc. Cô đặt mục đích hoàn thành nhiệm vụ phá bom lên trên cả tuổi xuân, trên cả mạng sống của mình.
Phương Định mang lí tưởng sống cao đẹp của tuổi trẻ Việt Nam anh hùng thời chống Mĩ, sẵn sàng “ Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, như bao chàng trai, cô gái Việt Nam tình nguyện lên đường bảo vệ non sông. Chiến công thầm lặng của Phương Định và đồng đội đã góp phần không nhỏ vào sự nghiệp thống nhất non sông, Bắc Nam sum họp.
* Phương Định là cô gái giàu tình cảm, giàu tình đồng chí, đồng đội.
Từ giã Thủ đô yêu dấu để vào với Trường Sơn, Phương Định luôn dành tình yêu thương, sự quan tâm cho những người đồng đội.
- Cô yêu mến, khâm phục tất cả những chiến sĩ có gặp đêm đêm trên mỗi bước đường ra trận. Cô coi họ là thần tượng, là những người dùng cảm, thông minh và can đảm nhất. Họ là động lực tiếp cho cô sức mạnh mỗi khi làm nhiệm vụ phá bom.
- Phương Định dành nhiều tình cảm nhất cho những chị em trong cùng tổ trinh sát. Cô kể về họ bằng giọng kể đầy thân thương, trìu mến và hiểu họ một cách sâu sắc. Cô coi Nho, Thao như người thân trong gia đình. Cô khâm phục, ngưỡng mộ sự “ Bình tĩnh đến phát bực” của chị Thao, cô hiểu tất cả những điểm yếu, những lo toan đang quay cuồng trong đầu óc chị. Cô nhìn nhận và coi Nho như một đứa em gái đáng yêu. Nho bị thương, cô làm tất cả, chăm sóc cho Nho như một người em, như một nữ y tá dạn dầy kinh nghiệm chiến trường. Nhìn vào mắt đồng đội, cô hiểu được tất cả những nghĩ suy thầm kín trong lòng họ.
Tình đồng chí đã trở thành chỗ dựa tinh thần vững chắc, xoa dịu trong cô nỗi nhớ gia đình, người thân, là động lực để cô chiến đấu dũng cảm để hướng về ngày mai hòa bình.
d) Nghệ thuật khắc họa vẻ đẹp tâm hồn nhân vật
- Chọn ngôi kể thứ nhất, ngôn ngữ kể chuyện tự nhiên, trẻ trung đầy nữ tính, giàu tính khẩu ngữ.
- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, chân thực, đời thường( tâm trạng dễ vui, dễ buồn, hay mơ mộng, hoài niệm của tuổi mới lớn ; cảm giác sắc nhọn mỗi lần bên trái bom…); đặt nhân vật trong những tình huống đặc biệt, khám phá, phát hiện và miêu tả nhân vật qua những hành động, suy nghĩ, …
3. Kết bài
- Nhân vật Phương Định là hình ảnh của tuổi trẻ Việt Nam anh hùng thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước đã mang vào Trường Sơn cả tuổi thanh xuân, cống hiến không tiếc máu xương để giữ cho tuyến đường Trường Sơn không một giờ đứt mạch. Qua nhân vật, người đọc thêm yêu mến, tự hào, trân trọng hơn quá khứ hào hùng của dân tộc.
- Liên hệ trách nhiệm của tuổi trẻ hôm nay: tiếp nối và phát huy những lí tưởng sống cao đẹp của thế hệ cha anh, gìn giữ và xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp văn minh,…
Đề : Phân tích chi tiết cơn mưa đá giữa rừng cuối tác phẩm những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê.
Gợi ý trả lời:
1. Lê Minh Khuê thuộc thế hệ nhà văn trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ, Truyện những Ngôi Sao xa xôi viết năm 1971, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc diễn ra ác liệt nhất. Chi tiết cơn mưa đá giữa rừng cuối tác phẩm là một chi tiết nhiều ý nghĩa.
2. Giới thiệu chi tiết cơn mưa đá giữa rừng cuối tác phẩm.
- Sau khi phá bom rất căng thẳng. Nho bị thương. Đây không phải là cơn mưa đá xuất hiện ngẫu nhiên mà là dụng ý nghệ thuật, sau lần phá 4 quả bom liên tiếp, thần kinh của những cô gái vô cùng căng thẳng, họ nghĩ rằng mình có thể sẽ hi sinh.
- Vì thế, cơn mưa đá làm dịu đi sự khốc liệt của chiến tranh: làm cho chị Thao quên đi nỗi sợ khi nhìn thấy máu, làm Nho quên đi sự đau đớn của vết thương. Đặc biệt, cơn mưa đá làm cho Phương Định hồi ức những kỉ niệm ngọt ngào về gia đình, quê hương.
Những kỉ niệm cùng với sự dịu mát của cơn mưa sẽ làm cho Thao, Nho, Phương Định có thêm sức mạnh, bản lĩnh và nghị lực để tiếp tục đối diện với bom đạn khốc liệt ở chiến trường.
Đề bài: Nêu cảm nhận của em về đoạn trích sau:
Vắng lặng đến phát sợ. Cây còn lại xơ xác. Đất nóng. Khói đen vật vờ từng cụm trong không trung, che đi những gì từ xa. Các anh cao xa có nhìn thấy chúng tôi không? Chắc có, các anh ấy có những cái ống nhòm có thể thu cả trái đất vào tầm mắt. Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt các anh chiến sỹ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới.
Quả bom nằm lạnh lùng trên một bụi cây khô, một đầu vùi xuống đất. Đầu này có vẽ hai vòng tròn màu vàng…Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom. Đất rắn. Những hòn soỉ theo tay tôi bay ra hai bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Đất rắn. Những hòn sỏi theo tay tôi bay ra hai bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. Hoặc là nóng từ bên trong quả bom. Hoặc là mặt trời nung nóng.
(Trích Những ngôi sao xa xôi- Ngữ văn 9 – tập hai, NXB giáo dục, 2015)
Gợi ý làm bài

Mở bài	- Giới thiệu tác giả: Nhà văn Lê Minh Khuê cây bút xuất sắc của văn học Việt Nam thời chống Mĩ. Bà có sở trường viết truyện ngắn với đề tài chiến ranh, thường tập trung khai thác cuộc sống chiến đấu của thế hệ trẻ ở Trường Sơn. - Gới thiệu văn bản: “ Những ngôi sao xa xôi” là một trong những tác phẩm thành công của Lê Minh Khuê. Truyện được sáng tác năm 1971, lúc cuộc kháng chiến đang diễn ra ác liệt, gay go. Truyện như một baì ca ca ngợi tinh thần kháng chiến anh dũng và vẻ đẹp tâm hồn của những nữ thanh niên xung phong. - Giới thiệu vấn đề nghị luận: Đoạn trích khắc họa khung cảnh và tâm trạng của nhân vật Phương Định phá bom.
Thân bài	a) Giới thiệu sơ lược về nhân vật Phương Đinh. - Phương Định là một người con gái Hà Nội, khá xinh xắn, đáng yêu. - Cô đã tham gia vào chiến trường 3 năm, hiện thuộc tổ trinh sát mặt đường, hằng ngày phải đo khối lượng đất đá lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần phải phá bom. - Có nhiều phẩm chất đáng mến như tâ hồn nhạy cảm, mơ mộng, lạc quan, yêu đời và giàu tình yêu thương đối với đồng đội nhưng đáng chú ý nhất là sự dũng cảm và tinh thần trách nhiệm trong công việc. Tâm lí của Phương Định trong một lần phá bom được miêu tả rất chi tiết ở trong đoạn trích. b) Cảm nhận về nhân vật qua đoạn trích đã cho - Đoạn văn khắc họa khung cảnh và không khí căng thẳng, nguy hiểm của việc phá bom: Vắng lặng đến phát sợ. Cây còn lại xơ xác. Đất nóng. Khói đen vật vờ…Tác giả đã sử dụng những câu trần thuật đơn ngắn, với nhịp điệu dồn dập, tạo không khí căng thẳng. - Phương Định có nét tâm lí con gái. Mặc dù đây là một công việc rất quen thuộc nhưng không tránh khỏi những hồi hộp, căng thẳng: Các anh cao xạ có nhìn thấy chúng tôi không? - Sự dũng cảm của PĐ được kích thích bởi lòng tự trọng. Cảm giác như có ánh mắt của các anh chiến sĩ dõi theo, PĐ không đi khom mà dõng dạc, đường hoàng, ngẩng cao đầu bước tới quả bom. Tác giả đã sử dụng nghệ thuật độc thoại nội tâm để cho thấy những nét biến chuyển tinh vi trong tâm trạng nhân vật. Thông qua đó, nhà văn khắc họa phẩm chất anh dũng, kiên cường, hiên ngang của người nữ thanh niên xung phong khi đối diện với cái chết. - Đối diện với quả bom, cận kề với cái chết im lìm và bất ngờ, từng cảm giác của con người cũng trở nên sắc nhọn: Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Nhà văn đã sử dụng nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác bằng các từ ngữ sắc sảo để nhấn mạnh sự hiểm nguy của công việc phá bom, cũng như cảm nhận tinh tế của Phương Định. - Bằng kinh nghiệm Phương Định thấy vỏ quả bom đang nóng lên, một dấu hiệu chẳng lành. Bỏ qua những khó khăn, nguy hiểm, PĐ tự giục mình làm nhanh hơn để hoàn thành công việc. Phương Định không nghĩ tới cái chết, không màng tới sự sống, điều cô quan tâm nhất là làm sao hoàn thành tốt được công việc. Điều đó cho thấy PĐ không nghĩ tới cái chết, không màng tới sự sống, điều cô quan tâm nhất là làm sao hoàn thành tốt được công việc. Điều đó cho thấy tinh thần trách nhiệm rất cao với công việc của nhân vật. - Nghệ thuật: Câu trần thuật đơn, câu rút gọn, nhịp ngắt dồn dập, nghệ thuật độc thoại nội tâm, phân tích tâm lí nhân vật độc đáo, tình huống kịch tính, điểm nhìn của tác giả hòa lẫn vào điểm nhìn tâm trạng của nhân vật để tạo nên không khí căng thẳng, hiểm nguy và khắc họa tâm lí Phương Định. Thông qua đó, ta thấy rõ phẩm chất anh dũng, kiên cường của nhân vật. Đó là phẩm chất tiêu biểu cho thế hệ trẻ thời kì kháng chiến chống Mĩ.
Kết bài	- Phương Định là một hình tượng đẹp, tiêu biểu cho thế hệ thanh niên trong thời kì kháng chiến. Chúng ta yêu mến, cảm phục và luôn biết ơn vì sự hi sinh lớn lao của họ.

​

Đề bài: Cảm nhận của em về vẻ đẹp của nhân vật Phương Định qua đoạn văn sau:
“ Còn chúng tôi thì chạy trên cao điểm cả ban ngày. Mà ban ngày chạy trên cao điểm không phải chuyện chơi. Thần chết là một tay không thích đùa. Hắn ta lẩn trong ruột những quả bom. Tôi bây giờ còn một vết thương chưa lành miệng ở đùi. Tất nhiên, tôi không vào viện quân y. Việc nào cũng có cái thú của nó. Có ở đâu như thế này không: đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh thì căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ... Rồi khi xong việc, quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa, thở phào, chạy về hang. Bên ngoài nóng trên 30 độ chui vào hang là sà ngay đến một thế giới khác. Cái mát lạnh làm toàn thân rung lên đột ngột. Rồi ngửa cổ uống nước, trong ca hay trong bi đông. Nước suối pha đường. Xong thì nằm dài trên nền ẩm, lười biếng nheo mắt nghe ca nhạc từ cái đài bán dẫn nhỏ mà lúc nào cũng có pin đầy đủ. Có thể nghe, có thể nghĩ lung tung...
Hình như ta sắp mở chiến dịch lớn. Đêm nào xe cũng đi nườm nượp ngoài đường. Ban đêm chúng tôi được ngủ. Nhưng mấy đêm nay thì chịu. Đứa nào cũng leo tót lên trọng điểm, cầm xẻng xúc, nói vài câu buồn cười với một anh lái xe nào đó.”
(Trích Những ngôi sao xa xôi- Ngữ văn 9 – tập hai, NXB giáo dục, 2015)
Gợi ý làm bài

Dàn ý:
1. Mở bài:
- Giới thiệu tác giả: Nhà văn Lê Minh Khuê cây bút xuất sắc của văn học Việt Nam thời chống Mĩ. Bà có sở trường viết truyện ngắn với đề tài chiến ranh, thường tập trung khai thác cuộc sống chiến đấu của thế hệ trẻ ở Trường Sơn.
- Gới thiệu văn bản: “ Những ngôi sao xa xôi” là một trong những tác phẩm thành công của Lê Minh Khuê. Truyện được sáng tác năm 1971, lúc cuộc kháng chiến đang diễn ra ác liệt, gay go. Truyện như một baì ca ca ngợi tinh thần kháng chiến anh dũng và vẻ đẹp tâm hồn của những nữ thanh niên xung phong.
- Giới thiệu vấn đề nghị luận: Đoạn trích trên là một trong những đoạn trích hay nhất trong bài, thể hiện rõ sự dũng cảm của Phương Định.
2, Thân bài: Cần đảm bảo các ý sau:
a) Giới thiệu sơ lược về nhân vật Phương Đinh.
- Phương Định là một người con gái Hà Nội, khá xinh xắn, đáng yêu.
- Cô đã tham gia vào chiến trường 3 năm, hiện thuộc tổ trinh sát mặt đường, hằng ngày phải đo khối lượng đất đá lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần phải phá bom.
- Có nhiều phảm chất đáng mến như tâ hồn nhạy cảm, mơ mộng, lạc quan, yêu đời và giàu tình yêu thương đối với đồng đội nhưng đáng chú ý nhất là sự dũng cảm và tinh thần trách nhiệm trong công việc.
b) Cảm nhận về nhân vật qua đoạn trích đã cho
* Công việc của Phương Định
- Thời gian làm việc: Cô và đồng đội làm việc “ chạy trên cao điểm cả ban ngày”.
- Công việc luôn ẩn chứa hiểm nguy, có thể lấy đi tính mạng của con người: “ Mà ban ngày chạy trên cao điểm không phải chuyện chơi. Thần chết là một tay không thích đùa. Hắn ta lẩn trong ruột những quả bom”. Hằng ngày, các cô gái phải đối mặt với đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần”.
-> Lối miêu tả chân thực khiến người đọc cũng phải rùng mình khi tưởng tượng lại không khí của những cuộc gỡ bom.
* Thái độ, tinh thần của Phương Định:
- Cô đã quen với công việc phải đối mặt với “ Thần chết” mỗi ngày. Thậm chí, cô vẫn làm việc ngay cả khi “ còn một vết thương chưa lành miệng ở đùi” - thật... “lì lợm”!
- Mỗi lần gỡ bom mìn, “thần kinh thì căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà biết rằng khắp xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ”. Đó thực sự là công việc nguy hiểm nhưng cô gái vẫn không hề nản, vẫn luôn làm việc với tinh thần trách nhiệm cao nhất: “khi xong việc, quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa, thở phào” rồi mới yên tâm chạy về hang ở.
- Khi hoàn thành nhiệm vụ, cô trở về nơi ở với tâm trạng hoàn toàn thư thái, như chưa hề trải qua cơn sinh - tử “ngửa cổ uống nước”, “nằm dài trên nền ẩm, lười biếng theo mắt nghe ca nhạc từ cái đài bán dẫn nhỏ”.
=> Cô gái ấy nhỏ người nhưng ý chí và lòng quả cảm không hề nhỏ bé, khiến người đọc vô cùng cảm phục
c, Đặc sắc nghệ thuật :
- Ngôi kể thứ nhất, nhân vật tự kể khiến câu chuyện hiện lên chân thực, chi tiết, tỉ mỉ; đồng thời dễ dàng bộc lộ suy nghĩ, cảm xúc của mình.
3. Kết bài: Khẳng định lại vấn đề, mở rộng vấn đề.
- Phương Định là một nữ chiến binh vô cùng quả cảm, có tinh thần trách nhiệm cao, luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Cô là điểm hình cho vẻ đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mĩ, là tấm gương sáng cho lớp trẻ hôm nay noi theo và học tập.
- Suy ngẫm về vai trò của tuổi trẻ hiện nay trong việc bảo vệ đất nước; liên hệ bản thân.

Đề : Các nữ nhân vật trong Những ngôi sao xa xôi có những phẩm chất chung gì và có những nét gì là cá tính riêng của mỗi người. Qua ba nhân vật trong truyện, em cảm nhận như thế nào về tuổi trẻ Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ ?

1. Mở bài:
- Lê Minh Khuê sinh thuộc thế hệ nhà văn thời kì chống Mĩ. Truyện những ngôi sao xa xôi viết năm 1971; giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc diễn ra ác liệt nhất.
- Các nữ nhân vật trong Những ngôi sao xa xôi được nhà văn miêu tả có những phẩm chất chung và có những nét cá tính riêng của mỗi người.
2. Thân bài
a) Điểm chung trong hình ảnh những cô thanh niên xung phong
* Hoàn cảnh sống và chiến đấu:
- Họ sống và chiến đấu trên một cao điểm giữa một vùng trọng điểm, nơi tập trung nhiều bom đạn nhất, sự nguy hiểm và ác liệt.
- Công việc của họ : là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá cần san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu những vị trí bom chưa nổ và phá bom. Mỗi ngày, có thể họ phải phá bom từ 3 đến 5 lần.
Như vậy, hằng ngày họ phải đối diện với bom đạn và có thể hi sinh vào bất cứ lúc nào.
* Những phẩm chất chung:
Ba cô gái mỗi người có một cá tính, một hoàn cảnh riêng khác nhau nhưng họ đều có phẩm chất chung của người thanh niên xung phong trên chiến trường:
- Họ dũng cảm, gan dạ, có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, đặt nhiệm vụ lên trên cả tính mạng:
+ Công việc phá bom của họ là hết sức căng thẳng, thường xuyên chạy trên cao điểm giữa ban ngày trong luồng bom đạn.
+ Nhưng: chị Thao hết sức bình tĩnh, dũng cảm và kiên quyết trong công việc chỉ huy; Nho dũng cảm một mình phá hai quả bom, bị thương không cho báo về đơn vị Phương Định là tiêu biểu cho vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt nam sẵn sàng hiến dâng cuộc đời mình cho sự nghiệp vệ quốc.
- Họ có tình đồng chí, đồng đội gắn bó thân thiết như ruột thịt, họ hiểu được tính tình, sở thích của nhau, quan tâm chăm sóc nhau rất chu đáo, nhất là khi Nho bị thương.
- Họ còn là những cô gái trẻ trung, hồn nhiên, trong sáng, nhạy cảm, giàu ước mơ.
+ Chị Thao thích hát, thích àm duyên và có ước mơ lấy một người chồng có ngôi sao trên mũ.
+ Nho hồn nhiên trong sáng thích làm nũng đòi ăn kẹo, ước mơ sau chiến tranh sẽ làm một cầu thủ bóng chuyền.
+ Phương Định hát hay, nhiều ước mơ về tương lai, nhạy cảm, quan tâm đến hình thức.
b) Điểm riêng
- Nho là em út, tính nết trẻ con, thích ăn kẹom có dáng vẻ bé nhỏ như một que kem nhưng khi bị thương lại rất rắn rỏi, bản lĩnh.
+ Chị Thao là tổ trưởng, Chị rất dũng cảm, táo bạo và quyết đoán trong công việc nhưng bị sợ máu và vắt, nét yếu đuối làm chị hiện lên với vẻ nữ tính, đáng yêu. Và chị là một người con gái rất thích làm đẹp, làm duyên.
- Phương Định là một cô gái Hà Nội hồn nhiên, mơ moongjm hay sống với những kỉ niệm hồi còn ở thành phố, rất dũng cảm, gan dạ trong chiến đấu.
Bên cạnh những điểm chung, mỗi cô gái đều có những vẻ đẹp riêng, làm phong phú và hoàn thiện thêm bức chân dung của những cô thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn.
**Cảm nhận về tuổi trẻ Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ
- Cảm phục trước lòng yêu nước, sự gan dạ, dũng cảm, dám đối mặt với khó khăn của họ.
- Yêu mến bởi họ lạc quan, yêu đời ngay trong hoàn cảnh khói lửa đạn bom.
- Tự hào về tuổi trẻ Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ. Biết ơn những con người đã đem cả tuổi thanh xuân và tính mạng của mình để đổi lấy độc lập tự do cho Tổ quốc. Sự hy sinh của họ đã góp một phần to lớn vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.
- Liên hệ với bản thân, bộc lộ ý thức kế thừa và phát huy truyền thống cách mạng của thế hệ đi trước.

3. Kết bài
- Bằng cách đặt ba nhân vật vào tình huống sống và chiến đấu tại một cao điểm ác liệt ở mặt trận Trường Sơn, miêu tả diễn biến tâm lí một cách tinh tế; tác giả đã ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của những cô gái dũng cảm trong chiến đấu, hồn nhiên trẻ trung, yêu đời, có tình đồng chí đồng đội gắn bó. Thao, Nho, Phương Định là những tiêu biểu cho lí tưởng sống cao đẹp của tuổi trẻ Việt Nam trong thời chống Mĩ.\
- Ở mỗi nhân vật nữ trong Những ngôi sao xa xôi, nhà văn đã miêu tả có những phẩm chất chung và những nét cá tính riêng của mỗi người làm nên sự phong phú cho thế giới nhân vật trong tác phẩm.
Đề bài : Viết đoạn văn nêu cảm nhận về nhân vật Phương Định. (khoảng 12 -> 15 câu)
Gợi ý : Triển khai các ý sau :
Phương Định là hình ảnh tiêu biểu của những người con gái Hà Nội vào chiến trường đánh giặc.
- Cô rất trẻ , có thời học sinh hồn nhiên vô tư bên người mẹ trong những ngày thanh bình của thành phố.
- Ngay giữa chiến trường ác liệt, Phương Định vẫn không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng : cô hiện lên rất đời thường, rất thực với những nét đẹp tâm hồn : nhạy cảm, hay mơ mộng và thích hát. ( Cảm xúc của Đình trước cơn mưa đá)
- Là cô gái kín đáo trong tình cảm và tự trọng về bản thân mình. (Hay ngắm mắt mình qua gương, biết mình đẹp và được các anh bộ đội để ý nhưng không tỏ ra săn sóc, vồn vã…., nét kiêu kì của những cô gái Hà thành)
- Tình cảm đồng đội sâu sắc : yêu mến hai cô bạn cùng tổ, yêu mến và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô gặp trên tuyến đường Trường Sơn. (Chăm sóc Nho khi Nho bị thương….)
- Ngời lên những phẩm chất đáng quý : có trách nhiệm với công việc, dũng cảm, bình tĩnh, tự tin….
- Truyện kể theo ngôi thứ nhất (nhân vật kể là nhân vật chính) phù hợp với nội dung truyện và thể hiện tâm trạng suy nghĩ của nhân vật. Tác giả am hiểu và miêu tả sinh động nét tâm lí của những nữ thanh niên xung phong.
=> Nhân vật Phương Định đã để lại trong lòng người đọc nỗi niềm đồng cảm, yêu mến và sự kính phục về phẩm chất tốt đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Đoạn văn mẫu :
Là con gái Hà Nội vào chiến trường đánh giặc, cô mang theo những kỉ niệm đẹp của một thời học sinh vô tư lự bên người mẹ và những hình ảnh, những kỉ niệm thân thương quá đối với thành phố của cô (1). Ở chiến trường 3 năm, đã quen với những thử thách nguy hiểm, giáp mặt hàng ngày với cái chết, nhưng cô không hề mất đi sự hồn nhiên, trong sáng và những ước mơ về tương lai : nhạy cảm, mơ mộng và thích được hát(2). Cô hồn nhiên đến đáng yêu khi gặp cơn mưa đá trên cao điểm : « Tôi chạy vào, bỏ trên bàn tay đang xoè ra của Nho mấy viên đá nhỏ. Lại chạy ra, vui thích cuống cuồng. Rồi mưa tạnh, tôi bỗng thẫn thờ tiếc không nói nổi »(3). Cùng với trận mưa đá ấy, những kỉ niệm thời thiếu nữ lại trào lên trong cô « xoáy mạnh như sóng » biết bao hình ảnh thân thương của gia đình, thành phố và quê hương (4). Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm hồn trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến trường (5). Là cô gái xinh đẹp, đầy nữ tính, biết điệu đà làm dáng nhưng lại rất kín đáo, tế nhị, có chiều sâu trong tình cảm và tự trọng về bản thân mình (6). Biết mình được các anh lính để mắt, điều đó khiến cô vui và tự hào nhưng cô không hề tỏ ra vồn vã, săn đón, cô luôn kín đáo giữa đám đông : « đứng ra xa, khoanh tay lại trước ngực và nhìn đi nơi khác, môi mìm chặt » (7). Cô yêu mến đồng đội, đặc biệt là hai người bạn gái cùng tổ, luôn lo lắng sau mỗi lần phá bom : « Tôi phủi áo, căng mắt nhìn qua khói và chạy theo chị Thao… Chi Thao vấp ngã. Tôi đỡ chị… Tôi moi đất, bế Nho đặt lên đùi mình », rồi chăm sóc đồng đội như một y tá(8). Cô còn yêu mến và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô gặp trên tuyến đường Trường Sơn (9). Trong suy nghĩ của cô : « những người đẹp nhất, thông mình, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục có ngôi sao trên mũ (10). Cuộc sống chiến đấu đối mặt với kẻ thù hàng ngày, thần Chết luôn đe doạ từng giây phút đã rèn luyện cho cô gái Hà thành đức tính dũng cảm, gan dạ, tự tin để hoàn thành mọi nhiệm vụ (11). Công việc hàng ngày của cô và đồng đội rất nhiều và nguy hiểm : phá bom, ít nhất là 3 quả, có ngày 5 quả », công việc khủng khiếp bóp nghẹt trái tim, nhưng cô nói về chừng ấy công việc gọn gàng, khô khốc, tĩnh nhẹ như không, cô nghĩ về công việc của mình quá giản dị và còn cho là có cái thú riêng : « có ở đâu như thê này không. Đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng ra như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chận chạy mà vẫn không biết rằng khắp xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ » (12). Chiến tranh và đạn bom giặc Mỹ đã làm cô lớn lên, trở thành dũng sĩ mạnh mẽ mà cô không hề biết : « quen rồi. Một ngày tôi phá bom đến 5 lần. Ngày nào ít : ba lần. Tôi có nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể » (13). Thế đấy, những cảm xúc, suy nghĩ chân thực của cô đã truyền sang cho người đọc nỗi niềm đồng cảm, yêu mến và sự kính phục (14).Tất cả đã được tác giả kể chân thực, sinh động và tự nhiên qua tâm lí nhân vật ở những sự việc và chi tiết có ý nghĩa trong truyện, và những nét tâm lí này lại được chính nhân vật nói lên qua vai kể của mình nên lại càng thấm thía(15).
Đề bài : Trong truyện « Những ngôi sao xa xôi » có đoạn : « Không hiểu vì sao mình gắt nữa. Lại một đợt bom. Khói vào hang. Tôi ho sặc sụa và tức ngực. Cao điểm bây giờ thật vắng. Chỉ có Nho và chị Thao . Và bom. Và tôi ngồi đây. Và cao xạ đặt bên kia quả đồi. Cao xạ đang bắn ».
Những câu văn trên đã thể hiện hiện thực như thế nào ? Nhận xét về hiệu quả diễn đạt của những câu văn ấy ?
Gợi ý :
Nhịp điệu dồn dập của những câu văn như những đợt bom đang liên tiếp dội xuống, như khói đang dồn vào hang => Góp phần tô đậm hiện thực.
Sợ + lo lắng -> « gắt »
« Trên cao điểm vắng vẻ, chỉ có »=> Vẫn tiếp tục bằng những câu văn ngắn, rất ngắn, một loạt các câu đặc biệt diễn tả sự cách biệt của con người trên cao điểm.
Câu văn « và bom » đặt giữa hai câu => dường như quả bom ngăn cách Định và đồng đội của cô. Từ « và » liên kết câu tựa như những ý nghĩ, những suy nghĩ tình cảm gắn kết PĐịnh với Nho và Thao. Nhưng đồng thời chính ý nghĩ về đồng đọi lại khiến cho PĐịnh bớt sợ, bớt cô đơn. Cô gái Hà Nội ấy cảm thấy vững lòng hơn khi thấy « Cao xạ đặt bên kia quả đồi ». Tiếng súng cao xạ - tiếng của những người đồng chí khiến cô vững tâm hơn.
=> Đoạn văn vừa gợi được sự khốc liệt của chiến tranh, vừa diễn tả được tâm trạng lo lắng bồn chồn của PĐ đồng thời cũng thể hiện những tình cảm, suy nghĩ về tình đồng đội rất ấm áp.
Đề : Nêu cảm nhận của em về đoạn trích sau:
Vắng lặng đến phát sợ. Cây còn lại xơ xác. Đất nóng. Khói đen vật vờ từng cụm trong không trung, che đi những gì từ xa. Các anh cao xa có nhìn thấy chúng tôi không? Chắc có, các anh ấy có những cái ống nhòm có thể thu cả trái đất vào tầm mắt. Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt các anh chiến sỹ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới.
Quả bom nằm lạnh lùng trên một bụi cây khô, một đầu vùi xuống đất. Đầu này có vẽ hai vòng tròn màu vàng…Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom. Đất rắn. Những hòn soỉ theo tay tôi bay ra hai bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Đất rắn. Những hòn sỏi theo tay tôi bay ra hai bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. Hoặc là nóng từ bên trong quả bom. Hoặc là mặt trời nung nóng.
(Trích Ngữ văn 9 – tập hai, NXB giáo dục, 2015)
Gợi ý làm bài

Mở bài	- Giới thiệu tác giả, văn bản, đoạn trích: + Nhà văn Lê Minh Khuê: Cây bút chuyên viết về truyện ngắn. LMK làm thanh niên xung phong trong kháng chiến chống Mĩ. Với trải nghiệm cuộc sống chiến trường, nhà văn có những trang viết rất chân thực, sinh động về cuộc sống chiến đấu của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. + “ Những ngôi sao xa xôi” là một trong những tác phẩm thành công của Lê Minh Khuê. Truyện được sáng tác năm 1971, lúc cuộc kháng chiến đang diễn ra ác liệt, gay go. “ Những ngôi sao xa xôi” như một baì ca ca ngợi tinh thần kháng chiến anh dũng và vẻ đẹp tâm hồn của những nữ thanh niên xung phong. + Đoạn trích khắc họa khung cảnh và tâm trạng của nhân vật Phương Định phá bom.
Thân bài	- Nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc, Phương Định xung phong ra mặt trận, xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước. Cuộc sống chiến trường nhiều khó khăn, hiểm nguy đã tôi luyện ở Phương Định lòng quả cảm, không sợ hi sinh. Tâm lí của Phương Định trong một lần phá bom được miêu tả rất chi tiết ở trong đoạn trích. - Đoạn văn khắc họa khung cảnh và không khí căng thẳng, nguy hiểm của việc phá bom: Vắng lặng đến phát sợ. Cây còn lại xơ xác. Đất nóng. Khói đen vật vờ…Tác giả đã sử dụng những câu trần thuật đơn ngắn, với nhịp điệu dồn dập, tạo không khí căng thẳng. - Phương Định có nét tâm lí con gái. Mặc dù đây là một công việc rất quen thuộc nhưng không tránh khỏi những hồi hộp, căng thẳng: Các anh cao xạ có nhìn thấy chúng tôi không? - Sự dũng cảm của PĐ được kích thích bởi lòng tự trọng. Cảm giác như có ánh mắt của các anh chiến sĩ dõi theo, PĐ không đi khom mà dõng dạc, đường hoàng, ngẩng cao đầu bước tới quả bom. Tác giả đã sử dụng nghệ thuật độc thoại nội tâm để cho thấy những nét biến chuyển tinh vi trong tâm trạng nhân vật. Thông qua đó, nhà văn khắc họa phẩm chất anh dũng, kiên cường, hiên ngang của người nữ thanh niên xung phong khi đối diện với cái chết. - Đối diện với quả bom, cận kề với cái chết im lìm và bất ngờ, từng cảm giác của con người cũng trở nên sắc nhọn: Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Nhà văn đã sử dụng nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác bằng các từ ngữ sắc sảo để nhấn mạnh sự hiểm nguy của công việc phá bom, cũng như cảm nhận tinh tế của Phương Định. - Bằng kinh nghiệm Phương Định thấy vỏ quả bom đang nóng lên, một dấu hiệu chẳng lành. Bỏ qua những khó khăn, nguy hiểm, PĐ tự giục mình làm nhanh hơn để hoàn thành công việc. Phương Định không nghĩ tới cái chết, không màng tới sự sống, điều cô quan tâm nhất là làm sao hoàn thành tốt được công việc. Điều đó cho thấy PĐ không nghĩ tới cái chết, không màng tới sự sống, điều cô quan tâm nhất là làm sao hoàn thành tốt được công việc. Điều đó cho thấy tinh thần trách nhiệm rất cao với công việc của nhân vật. - Nghệ thuật: Câu trần thuật đơn, câu rút gọn, nhịp ngắt dồn dập, nghệ thuật độc thoại nội tâm, phân tích tâm lí nhân vật độc đáo, tình huống kịch tính, điểm nhìn của tác giả hòa lẫn vào điểm nhìn tâm trạng của nhân vật để tạo nên không khí căng thẳng, hiểm nguy và khắc họa tâm lí Phương Định. Thông qua đó, ta thấy rõ phẩm chất anh dũng, kiên cường của nhân vật. Đó là phẩm chất tiêu biểu cho thế hệ trẻ thời kì kháng chiến chống Mĩ.
Kết bài	- Phương Định là một hình tượng đẹp, tiêu biểu cho thế hệ thanh niên trong thời kì kháng chiến. Chúng ta yêu mến, cảm phục và luôn biết ơn vì sự hi sinh lớn lao của họ.

 

[Phong Cầm]

III- ĐỀ BÀI LUYỆN TẬP

A) DẠNG ĐỀ ĐỌC HIỂU

Đề bài số 1:

Cho đoạn văn: “ Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom. Đất rắn. Những hòn sỏi theo tay tôi bay ra hai bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. Hoặc là nóng từ bên trong quả bom. Hoặc là mặt trời nung nóng” 1. Điều gì đã được kể trong đoạn văn? Em có nhận xét gì về cách đặt câu trong đoạn văn và nêu tác dụng của cách đặt câu đó? 2. Văn bản được kể bằng lời kể của ai? Ngôi thứ mấy? Tác dụng của ngôi kể đó? 3. Cảm nhận của em về tinh thần của nhân vật trong đoạn văn trên bằng một đoạn văn từ 3-5 câu

Gợi ý:

1. Đoạn văn kể về tinh thần của nhân vật Phương Định khi khi phá bom nổ chậm.

Cách đặt câu đặc biệt ở chỗ: có những câu ngắn, câu tách ra từ một câu hoàn chỉnh như : Đất rắn… Nhanh lên một tí!... Một dấu hiệu chẳng lành.

Tác dụng: Việc đặt các câu ngắn trong đoạn văn nhằm làm nổi bật tinh thần lo lắng, hồi hộp của nhân vật PĐ trong khi phá bom.

2. Truyện kể theo ngôi thứ nhất, người kể là Phương Định, nhân vật chính trong tác phẩm. Điều đó rất thuận lợi trong việc biểu hiện thế giới tâm hồn, cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật và phù hợp với nội dung tác phẩm, tăng tính chân thật cho câu chuyện.

3. Đoạn văn tham khảo:

Đoạn văn trên được trích trong văn bản “ Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê đã rất thành công trong việc thể hiện tinh thần của nhân vật khi phá bom(1). Khi thực hiện công việc phá bom có nghĩa là cận kề với cái chết làm cho cảm giác của nhân vật Phương Định cũng trở nên sắc nhọn hơn(2). Cô hồi hộp, lo lắng trong từng hành động(3). Những hành động trong khi phá bom của PĐ cho thấy sự dũng cảm, quyết tâm phá bom mặc dù công việc ấy rất nguy hiểm đến tính mạng(4).

Đề bài số 2:

Cho đoạn văn: Nửa tiếng đồng hồ sau, chị Thao chui vào hang. Bình thản, mệt lả và cáu kỉnh, chị không nhìn tôi: - Hơn nghìn khối! Rồi ngồi xuống, uống nước trong bi đông. Nước nhỏ từ cằm xuống áo, liên tiếp như những giọt mưa. Tôi quay điện về đơn vị. Đại đội trưởng bảo: - Thế à, cảm ơn các bạn! Đại đội trưởng rất hay dùng những từ tế nhị như “cảm ơn”, “xin lỗi”, “chúc may mắn”. 1. Cách sử dụng từ ngữ của nhân vật đại đội trưởng khiến em liên tưởng đến phương châm hội thoại nào? Việc người kể chuyện dẫn lại lời nói của nhân vật chị Thao và người đại đội trưởng của mình nhằm mục đích gì? 2. Từ đoạn đích trên, hãy trình bày suy nghĩ của em( khoảng 200 chữ) về giao tiếp, ứng xử của học sinh ngày nay

Gợi ý:

1.

- Cách sử dụng từ ngữ của nhân vật đại đội trưởng khiến em liên tưởng đến phương châm lịch sự.

- Việc người kể chuyện dẫn lại lời nói của nhân vật chị Thao và người đại đội trưởng của mình nhằm mục đích tái hiện lại công việc san lấp mặt đường của các cô gái thanh niên xung phong là rất nhiều vất vả, gian khổ, bom đạn kẻ thù cày xới con đường thật khủng khiếp. Đồng thời cũng cho thấy tinh thần lạc quan sẵn sàng đương đầu với nhiệm vụ vất vả, qua sức này.

2. Gồm những ý cơ bản sau:

- Hiện nay vấn đề giao tiếp, ứng xử của học sinh đang được cả xã hội quan tâm

- Giao tiếp, ứng xử là quá trình giao tiếp, xử lí, giải quyết vấn đề trước mắt mình và nói năng với người khác trong cộng đồng

- Bàn luận:

+ Ứng xử phải có lòng tự trọng. lịch sự, khiêm tốn để vừa lòng người nghe và tạo ra mối quan hệ tốt với mọi người. Vì thế mà các cụ có câu: “ Lời nói chẳng mất tiền mua”

+ Trong học sinh hiện nay, có một số học sinh ứng xử rất tốt. Gặp thầy cô và người lướn tuổi, chào hỏi mọi người rất lễ phép. Đối với những em nhỏ ít tuổi hơn thì nhẹ nhàng, khuyên bảo, dạy dỗ chu đáo.

+ Thế nhưng trong trường lại có nhiều bạn nói năng, ứng xử khiến chúng ta không hài lòng. Một số bạn dùng những từ nói tục, chửi thề, nói như đánh vào tai, ăn nói vô cùng mất lịch sự, gây mất đoàn kết với mọi người xung quanh.

+ Ứng xử chính là thước đo của người học sinh. Người học sinh ứng xử tốt luôn được bạn bè yêu thương, thầy cô và mọi người trân trọng.Người ứng xử không tốt sẽ không có ai bên cạnh, trở thành người cô đơn bị mọi người trì trích.

+ Ứng xử vốn được coi như một tiêu chuẩn khẳng định kiến thức. Đối với nhiều người chỉ cần qua cách ứng xử là có thể biết được tính cách cũng như học thức của người đó.

+ Ứng xử là một biểu hiện của gia đình, là cách của con người phản ứng lại trước sự bất động của người khác với mình trong một tình huống nhất định. Ứng xử được thể hiện cụ thể qua thái độ, hành vi, cử chỉ, cách nói năng của con người với cá nhân, tập thể xung quanh.

- Ca ngợi: Những học sinh có thái độ ứng xử tốt sẽ luôn được yêu quí, trân trọng, đáng để những học sinh khác học tập. Những học sinh ứng xử tốt bao giờ cũng là con ngoan, trò giỏi, là niềm vui của cha mẹ, thầy cô.

- Phê phán: Ngược lại, những học sinh ứng xử thiếu văn hóa, vô lễ, ăn nói xấc xược luôn bị mọi người khinh rẻ, tránh xa, lúc gặp hoạn nạn không có người thương yêu, giúp đỡ.

- Bài học:

+ Chúng ta phải biết cách dùng từ ngữ và xử lí cho tốt, tránh xa những lời nói mất lịch sự, thiếu văn hóa.

+ Ứng xử của học sinh rất cần cho chúng ta ngay bây giờ. Chúng ta phải ra sức rèn luyện cách ứng xử với mọi người, ăn nói dễ nghe, cùng nhau học tập để trở thành những công dân có ích cho xã hội

+ Em cũng là học sinh, còn đang ngồi trên ghế nhà trường, em hứa sẽ thực hiện thật tốt những vấn đề giao tiếp, ứng xử của người học sinh.

Đề bài số 3:

Cho đoạn văn: “ Tôi là con gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao kiêu hãnh như đài hoa loa kèn” 1. Trong những câu văn trên câu nào là câu ghép. Phân tích cấu tạo 2. Để liên kết câu, tác giả đã dùng phép liên kết nào? 3. Đoạn văn trên đã giới thiệu về nhân vật nào. E hãy viết một đoạn văn ngắn khoảng 200 chữ về nhân vật này trong truyện.( có sử dụng thành phần phụ chú)|

Gợi ý:

1. Tôi là con gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc(CN) / dày, tương đối mềm(VN), một cái cổ(CN) /cao kiêu hãnh như đài hoa loa kèn(VN)

2. Phép lặp từ ngữ “ tôi” C1 và C2

Phép đồng nghĩa “ cô gái” C2- “ con gái” C1

3. – Phương Định - trong truyện ngắn “ Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê là nữ thanh niên xung phong có nhiều phẩm chất đáng quí

- Hoàn cảnh sống và chiến đấu của nhân vật: Cũng như các cô gái thanh niên xung phong khác, Phương Định sống và chiến đấu trên một cao điểm giữa một vùng trọng điểm, nơi tập trung nhiều bom đạn nhất, sự nguy hiểm và ác liệt. Công việc: cùng đơn vị nữ thanh niên xung phong hằng ngày quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá cần san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu những vị trí bom chưa nổ và phá bom. Mỗi ngày, có thể phải phá bom từ 3 đến 5 lần.

- Phẩm chất của nhân vật PĐ:

+ Hồn nhiên, mơ mộng, có lí tưởng cao đẹp.

+ Gan dạ, dũng cảm có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc.

+ Qua tâm, yêu thương đồng đội

Đề bài số 4:

Cho đoạn văn sau: “ Có ở đâu như thế này không: đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh thì căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ... “ 1. Nội dung chính của đoạn văn trên là gì? 2. Câu văn “ Thần kinh căng…….chưa nổ” sử dụng những biện pháp nghệ thuật tu từ nào? Nêu tác dụng? 3. Xét về cấu tạo ngữ pháp “ chân chạy” thuộc từ loại gì? 4. Phân tích cấu tạo ngữ pháp của câu văn sau: “ Thần kinh căng…..chưa nổ” 5. Viết đoạn văn từ 5-7 câu, suy nghĩ của em về vai trò của tuổi trẻ Việt Nam trong công cuộc xây dựng và bảo vệ TQ ngày nay.

Gợi ý:

1. Đoạn văn miêu tả quang cảnh, không khí và tâm trạng của con người sau trận đánh.

2. Các biện pháp nghệ thuật: so sánh, liệt kê

Tác dụng: Nổi bật sự căng thẳng, nguy hiểm trong công việc của các nữ trinh sát mặt đường

3. Từ “ chân chạy: là từ ghép

4. Thần kinh ( CN)/ căng như chão( VN), tim|(CN)/ đập bất…điệu( VN), chân(CN) / chạy(VN)

5. Gồm các ý cơ bản sau:

- Tuổi trẻ là tương lai của đất nước, có vai trò quan trọng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ TQ

- Thế hệ trẻ ngày nay cần phải học tập, tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, tiếp thu tri thức để trở thành người có ích, đóng góp công sức của mình cho đất nước.

- Luôn chủ động, sáng tạo không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ, năng động, có kĩ năng, kĩ xảo, làm việc chuyên tâm.

- Kiên trì, vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, có mục tiêu sống, có lí tưởng và quyết tâm đạt được mục đích đề ra

Đề bài số 5:

Cho đoạn văn sau: “ Tôi, một quả bom trên đồi. Nho, hai quả dưới lòng đường. Chị Thao, một quả dưới chân cái hầm Ba-li-e cũ”. 1. Những câu văn trên viết về việc gì trong câu chuyện. 2. Nếu các câu trên viết lại: “ Tôi phá một quả bom trên đồi. Nho phá hai quả bom dưới lòng đường. Chị Thao phá một quả bom dưới hầm Ba-li-e cũ” thì cấu trúc ngữ pháp của câu thay đổi như thế nào? Vậy cách đặt câu như trong tác phẩm có tác dụng đối với việc diễn tả và gợi cảm xúc như thế nào? 3. Theo em các từ “ tôi”, “ Nho”, “ chị Thao” là thành phần gì trong câu? 4. Ba cô gái được giưới thiệu trong đoạn văn trên là những người dũng cảm, tiêu biểu cho thế hệ trẻ VN anh hùng. Hãy viết một đoạn văn khoảng 12 câu theo lối lập luận diễn dịch để nêu suy nghĩ của em về lòng dũng cảm của tuổi trẻ hiện nay.

Gợi ý:

1.Những câu văn trên viết về việc những cô gái phân công nhau phá bom nổ chậm

2. Khác nhau về cấu trúc ngữ pháp ở hai câu

+ Các câu được viết lại có đầy đủ thành phần chủ ngữ và vị ngữ

+ Đặt câu theo nguyên bản thì câu văn đó đặc biệt ở chỗ thiếu vị ngữ

Tác dụng: Cách đặt câu theo nguyên bản có giá trị biểu cảm cao hơn. Thể hiện tốc độ khẩn trương của công việc, cũng như sự chủ động sẵn sàng phá bom của ba cô gái trẻ trước sự thử thách. Đồng thời thể hiện sự hiểm nguy , dũng cảm, can đảm của ba cô gái.

3. Là thành phần khởi ngữ trong câu

4. Gồm các ý cơ bản sau:

**Mở đoạn: Lòng dũng cảm là một trong những đức tính vô cùng cần thiết và đáng quý ở mỗi con người, dù ở nơi đâu khi làm bất cứ việc gì con người cũng đều cần đến lòng dũng cảm.



**Các câu khai triển:

- Giải thích được : Dũng cảm là không sợ nguy hiểm, khó khăn. Người có lòng dũng cảm là người không run sợ, không hèn nhát, dám đứng lên đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác, các thế lực tàn bạo để bảo vệ công lí, chính nghĩa

- Bàn luận:

+ Vì sao con người cần có lòng dũng cảm?

. Cuộc sống có rất nhiều khó khăn, nguy hiểm.

. Có lòng dũng cảm, con người mới vượt qua được thử thách, dám nghĩ lớn và gặt hái thành công.

. Nhờ những con người dũng cảm dám đấu tranh chống lại cái xấu, cái các mà xã hội trở nên tốt đẹp hơn.

Lấy ví dụ: Trong lịch sử đấu tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam ( lấy dẫn chứng). Ngày nay: trên mặt trận lao động sản xuất, đấu tranh phòng chống tội phạm ( nêu một vài tấm gương tiêu biểu của chiến sĩ cảnh sát, bộ đội…)Trong cuộc sống hàng ngày: cứu người bị hại, gặp nạn.

- Đánh giá, mở rộng vấn đề:

+ Đánh giá: Lòng dũng cảm là phẩm chất cần có của mỗi người.

+ Mở rộngvấn đề: Đối lập với dũng cảm là hèn nhát. Phê phán: những người nhầm tưởng lòng dũng ảm với hành động liều lĩnh, mù quáng, bất chấp công lí. Phê phán những người hèn nhát, bạc nhược không dám đấu tranh, không dám đương đầu với khó khăn thử thách để vươn lên trong cuộc sống.

Liên hệ tình hình biển Đông hiện nay, lòng dũng cảm của các chiến sĩ cảnh sát biển. đang ngày đêm bám biển bảo vệ chủ quyền của dân tộc.

- Bài học :

+ Mỗi cá nhân đều bồi dưỡng lòng dũng cảm

+ Liên hệ bản thân : Rèn luyện tinh thần dũng cảm từ việc làm nhỏnhất trong cuộc sống hàng ngày nơi gia đình, nhà trường như dám nhận lỗi khi mắc lỗi, dũng cảm chỉ khuyết điểm của bạn. Trách nhiệm của tuổi trẻ trong việc rèn luyện lòng dũng cảm, phát huy truyền thống quý báu của dân tộc

**Kết đoạn: Khẳng định lại vấn đề nghị luận

Cuộc sống ngày càng khó khăn, để tồn tại con người phải đối diện với rất nhiều thử thách, gian nan. Nếu không có đủ nghị lực và nếu không có lòng dũng cảm, chúng ta sẽ rất khó có được sự thành công trong cuộc sống. Dũng cảm là một phẩm chất mà chúng ta có thể bồi dưỡng thông qua rèn luyện.


Đề bài số 6:

Trong truyện ngắn “ Những ngôi sao xa xôi” Lê Minh Khuê viết: “ Chị không khóc đó thôi, chị không ưa cả nước mắt. Nước mắt đứa nào chảy trong khi cần cái cứng cỏi của nhau là bị xem như bằng chứng của một sự tự nhục mạng. Không ai nói với ai nhưng nhìn nhau, chúng tôi đọc thấy trong mắt nhau điều đó” 1. Gới thiệu ngắn gọn tác giả Lê Minh Khuê và hoàn cảnh sáng tác của văn bản? 2. Phân tích cấu tạo ngữ pháp của câu: “Chị không khóc đó thôi, chị không ưa cả nước mắt” và cho biết đó là kiểu câu gì? 3. Hãy tìm các phép liên kết trong đoạn văn trên 4. Đoạn trích trên nằm sau chi tiết quan trọng nào của truyện? Em hiểu chúng tôi là những ai? Phẩm chất chung nào của họ được thể hiện trong đoạn trích. 5. Từ những tác phẩm viết về thế hệ trẻ VN trong thời kì kháng chiến chống Pháp- Mĩ mà em đã học, cùng với những hiểu biết về lịch sử, xã hội, em hãy trình bày tình cảm suy nghĩ của mình về tình yêu TQ của thế hệ trẻ VN ngày nay.( 1 trang giấy thi)

Gợi ý:

1. - Lê Minh Khuê sinh năm 1940, quê ở huyện Tĩnh Gia- tỉnh Thanh Hóa. Trong kháng chiến chống Mĩ. Lê Minh Khuê gia nhập thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn.

Lê Minh Khuê thuộc thế hệ nhà văn trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. Trước năm 1975, tác phẩm thường viết về cuộc sống, chiến đấu của tuổi trẻ trên đường Trường Sơn. Sau năm 1975, tác phẩm của Lê Minh Khuê bám sát những chuyển biến đời sống xã hội và con người trên tinh thần đổi mới.

- Các tác phẩm chính: Cao điểm mùa hạ ( 1978), Đoàn kết ( 1980), Thiếu nữ mặc áo dài xanh (1984), Một chiều xa thành phố ( 1987). Em đã không quê ( 1990), trong làn gió heo may ( 1998)…

- Hoàn cảnh sáng tác: Truyện “Những ngôi sao xa xôi” là một trong những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, viết năm 1971, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc diễn ra ác liệt nhất.

2. Chị(CN1) / không khóc đó thôi?( VN1), chị( CN2) / không ưa cả nước mắt( VN2)

3. Phép liên kết trong đoạn văn trên là phép lặp “nước mắt”

4.

- Đoạn trích trên nằm sau chi tiết Nho bị thương

- Ở đây chúng tôi là Nho, Thao, Phương Định

- Phẩm chất chung của họ trong đoạn trích: Tình đồng đội, họ truyền cho nhau nghị lực cứng cỏi để vượt qua mất mát, hy sinh, họ rất hiểu nhau như tri kỉ.

5. Gồm những ý cơ bản sau:

- Đất nước ta luôn bị ngoại bang xâm lược từ xưa đến nay.

- Trong lịch sử có rất nhiều cuộc xâm lăng đó là chống Pháp, chống Mĩ và ngày nay là tình hình biển Đông đang diễn ra.

- Trải qua hàng ngàn năm lịch sử bị xâm lăng, các thế hệ trẻ Việt Nam luôn thể hiện lòng yêu nước, sẵn sàng hi sinh tuổi thanh xuân, sương máu thậm chí cả tính mạng để bảo vệ TQ.

- Trong chiều dài lịch sử ấy, đã có rất nhiều anh hùng làm nên những trang sử vẻ vang như bà Trưng, bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Quang Trung, Võ Thi Sáu…

- Hình ảnh con người sẵn sàng vượt qua những khó khăn, thử thách, dũng cảm hi sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc đã in đậm trong trái tim mỗi người dân Việt Nam. Những hình ảnh đó luôn được ca ngợi trên những trang sách.

* Tình yêu Tổ Quốc của những thế hệ trẻ Việt Nam ngày nay.

- Thế hệ trẻ Việt Nam ngày nay đã kế thừa tinh thần yêu nước.

- Cần cù, say mê, sáng tạo, hiếu học, yêu lao động, tiếp thu những tri thức mới để xây dựng đất nước ngày một phát triển giàu mạnh.

- Có nhiều hoạt động cụ thể, đúng đắn thể hiện tình yêu nước chân chính.

- Có nhiều học sinh đã say mê học tập đạt được nhiều thành tích cao trong nước và quốc tế. Ngoài ra họ còn tham gia các hoạt đọng chính trị xã hội, từ thiện, các hoạt động đền ơn đáp nghĩa để xây dựng và làm giàu thêm nét văn hóa của đất nước.

- Sẵn sàng tham gia quân sự để cầm súng bảo vệ TQ, tham gia vào các hoạt động lao động sản xuất, tạo ra của cải vật chất, làm giàu cho xã hội.

Ví dụ: Đặc biệt khi TQ xâm lấn biển Đông, thế hê trẻ đã có nhiều haotj động thể hiện tinh thần yêu nước như viết bài, căng băng giôn, khẩu hiệu…để biểu tình, lên án sự xâm lược của TQ. Có nhiều bạn trẻ đã xung phong ra ngoài hải đảo biển Đông để canh giữ

* Ca ngợi- phê phán:

Ca ngợi thế hệ trẻ ngày nay có tinh thần yêu nước bằng những hành động cụ thể để xây dựng đất nước hòa bình, độc lập, giàu mạnh, văn minh.

Bên cạnh đó còn có những bạn trẻ quay lưng lại với Tổ Quốc, làm những việc gây hại, ảnh hưởng đến người lính và an ninh quốc gia.

* Liên hệ: Là thế hệ trẻ tương lai của đất nước, mỗi chúng ta phải tích cực học tập, rèn luyện tu dưỡng cả tài và đức để trở thành một công dân có ích, góp phần xây dựng đất nước.


Đề bài số 7:

Dưới đây là đoạn trích những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê: … Vắng lặng đến phát sợ. Cây còn lại xơ xác. Đất nóng. Khói đen vật vờ từng cụm trong không trung, che đi những gì từ xa. Các anh cao xa có nhìn thấy chúng tôi không? Chắc có, các anh ấy có những cái ống nhòm có thể thu cả trái đất vào tầm mắt. Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt các anh chiến sỹ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới. (Trích Ngữ văn 9 – tập hai, NXB giáo dục, 2014) 1, Tác phẩm Những ngôi sao xa xôi được sáng tác trong hoàn cảnh nào? 2, Điều gì khiến nhân vật tôi đến gần quả bom lại cảm thấy không sợ nữa? 3, Từ đoạn trích trên và những hiểu biết xã hội, em hãy viết một đoạn văn ( khoảng nửa trang giấy thi) trình bày suy nghĩ suy nghĩ của mỗi người trong mối quan hệ giữa các cá nhân và tập thể.

Gợi ý:

1. Tác phẩm Những ngôi sao xa xôi ra đời năm 1971, khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra ác liệt. Máy bay Mĩ ngày đêm ném bom, băm nát tuyến đường Trường Sơn – tuyến huyết mạch giao thông quan trọng để miền Bắc chi viện sức người, sức của cho miền Nam chống Mĩ.

-Tác giả Lê Minh Khuê từng là nữ thanh niên xung phong những năm tháng dữ dội ấy, được chứng kiến những gian khổ, hi sinh cũng như lòng dũng cảm, tâm hồn tuyệt đẹp của tuổi trẻ Trường Sơn. Lê Minh Khuê không ngăn được xúc động và đã viết lên một áng văn nóng bỏng đạn bom mà vẫn mát rượi trữ tình để tôn vinh thế hệ trẻ anh hùng của non sông, đất nước.

-Xuất xứ: Đây là tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, rút từ tập truyện ngắn cùng tên.

2. Điều khiến nhân “tôi” đến gần quả bom lại cảm thấy không sợ nữa chính là nhân vật cảm thấy ánh mắt của các anh chiến sĩ đang dõi theo mình. Đây chính là tâm trạng của nhân vật Phương Định – nữ trinh sát mặt đường, trong một lần phá bom. Chi tiết trên đã cho người đọc thấy được lòng quả cảm, sự tự trọng của nữ chiến sĩ anh hùng. Chính điều này giúp cô vượt qua được nỗi sợ hãi, dũng cảm chiến đấu.

3, Đảm bảo yêu cầu sau:

- Hình thức: Đoạn văn nghị luân khoảng nửa trang giấy thi

- Nội dung: Bàn về mối quan hệ giữa cá nhân và tập thể

+ Khẳng định đây là mối quan hệ cần thiết, quan trọng, không thể thiếu của mỗi con người

+ “Con người chính là tổng hòa những mối quan hệ xã hội”, không ai có thể sống cá nhân, đơn lẻ. Nếu mỗi người không biết hòa mình vào tập thể không tạo nên một cộng đồng, xã hội.

+ Sức mạnh của mỗi cá nhân hợp lại sẽ tạo nên sức mạnh tập thể lớn lao (dẫn chứng: trong chiến tranh, sức mạnh cảu nhân dân đã đánh tan quân xâm lược; trong thời bình, nhân dân chung tay xây dựng đất nước phát triển, …). Ngược lại, sức mạnh của tập thể giúp cho mỗi cá nhân có thêm đọng lực (dẫn chứng).

+ Bài học nhận thức và hành động cho bản thân.

Bài tập: Để nêu suy nghĩ của mình về ba cô gái thanh niên xung phong trong truyện, một bạn học sinh viết: Truyện đâu chỉ ca ngợi tinh thần dũng cảm của ba cô gái thanh niên sung phong trên tuyến đường Trường Sơn quyết liệt mà truyện còn làm nổi bật tâm hồn trong sáng, thơ mộng, hồn nhiên, lạc quan của họ. a) Chép lại câu văn trên sau khi đã sửa hết các lỗi về chính tả và cách dùng từ. b) Nếu coi đây là câu mở đầu cho một đoạn văn kiểu tổng hợp-phân tích-tổng hợp, thì theo em đề tài của đoạn văn ấy là gì? Đề tài của đoạn văn trước đó là gì? c) Hãy viết tiếp sau câu mở đoạn trên khoảng 10 - 12 câu văn để hoàn chỉnh đoạn văn với đề tài mà em vừa xác định. (Trong đó có ít nhất một lời dẫn trực tiếp và câu kết đoạn là một câu cảm thán). Gợi ý:​ - Câu văn đã được sửa lỗi và chép lại: Truyện đâu chỉ ca ngợi tinh thần dũng cảm của ba cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn ác liệt mà truyện còn làm nổi bật tâm hồn trong sáng, thơ mộng, hồn nhiên, lạc quan của họ. - Nếu coi đây là câu mở đầu cho một đoạn văn kiểu tổng hợp-phân tích-tổng hợp thì: + Đề tài của đoạn văn đó là: Tâm hồn trong sáng, thơ mộng, hồn nhiên, lạc quan của ba cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. + Đề tài của đoạn văn trước đó là: Tinh thần dũng cảm của ba cô gái TNXP. - Hoàn chỉnh đoạn văn bằng cách viết nối tiếp sau câu mở đoạn đã được sửa lỗi, đảm bảo được những yêu cầu cơ bản sau về mặt nội dung: + Họ đều là những cô gái trẻ, dễ cảm xúc, hay mơ mộng, dễ vui nhưng cũng dễ trầm tư. + Dù nơi chiến trường khói lửa, họ vẫn luôn yêu đời: thích làm đẹp cho cuộc sống của mình (Nho thích thêu thùa, thích nhai kẹo. Thao hay làm dáng. Phương Định thích ngắm mình trong gương, bó gối thơ mộng...); rất thích hát... + Dưới cơn mưa đá, cả ba đều vui thích, hồn nhiên như con trẻ. Bom đạn của kẻ thù, sự hi sinh gian khổ đã không thể làm cho tâm hồn các cô chai cứng, khô cằn mà ngược lại trái tim họ, tâm hồn họ vẫn luôn toả sáng, lung linh như những ngôi sao trên bầu trời. Họ thật đáng yêu và đáng trân trọng !