Soạn bài Bài thơ Đường núi của Nguyễn Đình Thi

Vũ Quần Phương từng khẳng định: “Cái tài của Nguyễn Đình Thi ở bài thơ này là tạo được một luồng không khí thân yêu trong trẻo run rẩy phủ lấy phong cảnh. Phong cảnh bỗng mang vị tâm hồn của tác giả”. Bài thơ Đường lên núi của Nguyễn Đình Thi có gì đặc biệt mà Vũ Quần Phương viết một bài phê bình văn học thể hiện sự đồng cảm của mình với bài thơ về tình cảm yêu say đắm đồng đất núi rừng làng mạc nước non mình cùng Nguyễn Đình Thi. Cùng Soạn bài Bài thơ Đường núi của Nguyễn Đình Thi để tìm hiểu trước nội dung bài học trước khi hiểu rõ hơn khi học trên lớp nhé.

Soạn bài Bài thơ Đường núi của Nguyễn Đình Thi - Kết nối tri thức​

Giới thiệu tác giả Nguyễn Đình Thi - Vũ Quần Phương​

1. Tác giả Nguyễn Đình Thi​

Ông sinh ngày 20 tháng 12 năm 1924 ở Luang Prabang (Lào). Tuy nhiên, nguyên quán của ông là ở làng Vũ Thạch, nay là phố Bà Triệu, phường Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Cha ông là một viên chức Sở bưu điện Đông Dương, từng sang làm việc ở Lào.

Những năm 1940 ông tham gia Tổ Văn hóa Cứu quốc. Năm 1945 ông tham dự Quốc dân Đại hội Tân Trào, sau đó được bầu làm Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa I. Sau Cách mạng Tháng Tám, Nguyễn Đình Thi làm Tổng thư ký Hội Văn hóa cứu quốc.

Ông thuộc thế hệ các nghệ sĩ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp. Ông viết sách khảo luận triết học, viết văn, làm thơ, soạn nhạc, soạn kịch, viết lý luận phê bình. Ông được nhà nước phong tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật đợt I năm 1996.

Sau năm 1954 ông tham gia công tác quản lý văn học nghệ thuật. Từ năm 1958 đến năm 1989 làm Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam. Từ năm 1995, ông là Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật.
Ông có con trai là nhà văn nổi tiếng Nguyễn Đình Chính.
Ông mất ngày 18 tháng 4 năm 2003 tại Hà Nội. Từ đó đến nay, ông được đặt tên cho 1 con phố ở Hà Nội.
Thơ của Nguyễn Đình Thi giản dị, giàu tính triết lý nhưng cũng không kém phần lắng đọng: đó là tình yêu quê hương đất nước, sự tự hào về dân tộc.

- Những tác phẩm tiêu biểu:
Triết luận: Triết học nhập môn, Siêu hình học, Triết học Kant, Triết học Einstein,…
Truyện, văn xuôi: Vào lửa, Mặt trận trên cao, Trên sóng thời gian, Thu đông năm nay, Xung kích, Tuyết,…
Thơ: Việt Nam quê hương ta, Sóng reo, Người chiến sĩ, Trong bụi cát, Tia nắng, Đất nước,..
Kịch: Con nai đen, Tiếng đàn bà hóa đá, Hòn cuội, Trương Chi, Cái bóng trên trường,…

2. Tác giả Vũ Quần Phương​

Vũ Quần Phương là nhà thơ, nhà báo và nhà phê bình văn học, sinh ngày 8.9.1840, tên khai sinh là Vũ Ngọc Chúc. Bút danh khác: Ngọc Vũ, Phương Viết. Quê gốc: xã Hải Trung, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định. Tốt nghiệp đại học Y khoa năm 1965 rồi làm bác sĩ 2 năm trước khi chuyển sang làm thơ, nhà phê bình văn học. Từ 1972, ông chuyển ngành về công tác tại Ban văn học Đài tiếng nói Việt Nam. Từ 1984, làm biên tập viên NXB Văn học. Sau đó, ông chuyển về công tác tại Hội văn nghệ Hà Nội, từng là Chủ tịch Hội văn học Hà Nội, Tổng biên tập báo Người Hà Nội. Hiện Ông công tác tại Hội nhà văn Việt Nam, Phó tổng biên tập tạp chí Văn chương Việt Nam. Năm 2007, nhà thơ Vũ Quần Phương được trao giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Khái quát Bài thơ đường núi của Nguyễn Đình Thi​

1. Hoàn cảnh sáng tác​

- Trích Thơ hay có lời bình 100 bài, Vân Long tuyển chọn

2. Thể loại​

Văn nghị luận là một dạng văn mà trong bài người viết, người nói tác giả dùng hầu hết các lý lẽ, các dẫn chứng sau đó lập luận chỉ ra các những điểm nhấn, vấn đề nhằm mục đích xác lập chỉ ra cho người đọc, người nghe thấy được tư tưởng, quan điểm của tác giả gửi gắm vào tác phẩm.

3. Bố cục​

Được chia thành 3 phần:
- Phần 1 (từ đầu đến "say đắm của người viết"): Giới thiệu giá trị nghệ thuật của bài thơ Đường núi
- Phần 2 (tiếp theo đến "xao xuyến, bay múa, ca hát"): Giá trị nội dung, nghệ thuật của bài thơ Đường núi
- Phần 3 (còn lại): Khẳng định cái tài của Nguyễn Đình Thi

4. Giá trị Nội dung​

Bài bình thơ của Vũ Quần Phương giúp người đọc tiếp nhận bài thơ Đường núi ở nhiều khía cạnh hơn, cảm nhận của tác giả thực sự sâu sắc và đủ đầy về những khía cạnh dù nhỏ nhất của bài thơ.

5. Đặc sắc Nghệ thuật​

- Cách triển khai ý kiến, lí lẽ mạch lạc, rõ ràng
- Ngôn từ bình dị, gần gũi
- Lối viết hấp dẫn, thuyết phục
- Cách lựa chọn từ ngữ, hình ảnh giàu sức gợi tả, gợi cảm

6. Tác phẩm Bài thơ Đường núi của Nguyễn Đình Thi​

Bài thơ như bức tranh chấm phá vài nét chiều rừng tiết kiệm cả nết lẫn máu ấy lại nổi rõ lên lòng yêu đất đai thôn bản say đắm của người viết. Có chữ nào nói sự say đắm của lòng người đâu. Không nói nhưng ta nghe được trong nhịp điệu của câu thơ, trong cái nhìn ngất ngây với sương mây, ri rào với tiếng suối. Và đây hãy lắng nghe cả hình ảnh lẫn âm điệu câu thơ. Trong hình ảnh có tiếng reo vui lặng thầm:

Ôi những vạt ruộng vàng
Chiều nay rung rinh húa ngã
Dải áo chàm bay múa
Tiếng ai hát trên nương

Ruộng lúa rung rinh chiều, dài áo trảm bay múa, và tiếng hát vang xa... Tác giả không reo thành lời, nhưng cảnh sắc reo trong mắt anh.

Âm điệu câu thơ là âm điệu của nội tâm, vẫn bị bỏ rơi. Chỗ nào tâm tỉnh lặng lại thì âm điệu câu thơ lắng lại, chơi vơi, thanh nhẹ. Câu thơ 5 chữ hay 6 chữ không phải đo vẫn điệu thể loại quy định mả do tâm tình tác giả. Thử lưu ý hai cầu 6 xen giữa các câu thơ 5 chữ:

Bờ tre đang reo ánh lửa
Mái nhà sàn toả khói xanh

Đây là hình ảnh làm ấm lòng tác giả nhất. Độ dài câu thơ có tác dụng như một sự ngưng đọng, sự lắng nghe từ trong kí ức người những ảnh. lửa bếp chiều, những tia khói xanh trên mái lá. Hai câu thơ kết đài tới 7 âm tiết như một sự ngân nga của tâm trí.

Cảnh trong bài thơ này chỉ được vẽ trong vài nét có tính cách gợi hơn tả. Có khi hai ba cảnh trên các bình diện khác nhau hiện trong một câu thơ. Tốc độ chuyển cảnh rất nhanh Người đọc không thấy mạch liền của cảnh nhưng lại có mạch liền của cảm xúc. Nội dung của bài thơ nằm cả ở bên ngoài các dòng chữ. Nêu tóm tắt bài thơ chỉ thấy một buổi chiều vùng núi, có lỗi mòn, cổ bản nhỏ, khói bếp, gió nổi trống lên, ảo charm, tiếng hát, cánh đồng,.... cái làm chúng ta xúc động lại là cái từ trường cảm xúc thu hút, sắp xếp các hình ảnh đỏ với nhau. Ấy là tình cảm yêu say đắm động đất núi rừng làng mạc nước non mình. Ấy là ánh nhìn rọi vào đâu cũng thấy rủng rỉnh, xao xuyến, bay múa, ca hát. Cái tài của Nguyễn Đình Thi ở bài thơ này là tạo được một luồng không khí thân yêu trong trẻo run rẩy phủ lấy phong cảnh. Phong cảnh bỗng mang vị tâm hồn của tác giả Đường vắng mà lòng vui. Đi một mình mà lòng như ca hát.

* Sau khi đọc - Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:​

Nội dung chính:​

Vũ Quần Phương đã bày tỏ cảm xúc trân trọng với bài thơ “Đường núi” của Nguyễn Đình Thi: Bài thơ “Đường núi” là tình yêu say đắm đồng đất, núi rừng làng mạc nước non của Nguyễn Đình Thi.

Câu 1 (trang 98 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):​

- Cảm nhận của em bài thơ Đường núi trước khi đọc bài viết của Vũ Quần Phương:
+ Em nhận thấy cảnh núi non hiện ra thật đẹp qua tấm lòng yêu đất đai, thôn bản, quê hương tha thiết của tác giả Nguyễn Đình Thi.
- Cảm nhận của em bài thơ Đường núi sau khi đọc bài viết của Vũ Quần Phương:
+ Sau khi đọc bài viết của Vũ Quần Phương em càng hiểu và thấm hơn những giá trị nghệ thuật của bài thơ Đường núi.

Chi tiết hơn:
Bài thơ “Đường núi” của tác giả Nguyễn Đình Thi là một bài thơ tự do vỏn vẹn 12 câu. Bài thơ là tâm tình của thi sĩ trước cảnh sắc quê hương tuyệt đẹp vào ban chiều. Luận về bài thơ Đường núi, tác giả Vũ Quần Phương cho em một cảm nhận rõ nét, sâu đậm hơn về tâm tình ấy. Có lẽ, thơ hay khi con người ta hiểu ý. Mượn lời bình của Vũ Quần Phương, em thấy rằng, bài thơ là một bức tranh chấm phá chiều rừng tiết kiệm cả nét lẫn màu nổi rõ lên lòng yêu đất đai thôn bản say đắm. Một chiều xa xăm mở ra với hình ảnh sương tỏa khắp, gió nổi, tiếng suối rì rào và lúa chín. Xa xa, ta nghe tiếng người hát, ta thấy dải áo chàm, bờ tre, mái nhà… Lời khen dành cho bài thơ này chưa bao giờ là đủ. 12 câu thơ khắc họa đầy đủ bức tranh sinh động có động và tĩnh về chiều quê. Hẳn phải là người có tình cảm sâu sắc với quê hương mới có thể cảm nhận tinh tế như thế này. Bài thơ gợi sự bình yên, êm ả.

Câu 2 (trang 98 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):​

- Bài bình thơ gây được ấn tượng với em về cách phân tích, lập luận rất chặt chẽ, sâu sắc.
- Câu “Nội dung của bài thơ nằm cả ở bên ngoài các dòng chữ” khiến em phải suy ngẫm sâu hơn về bài thơ.

Trả lời chi tiết hơn:
Bài bình gây ấn tượng tới em về một sự cảm nhận tinh tế, tỉ mỉ, chăm chút. Vũ Quần Phương có sự nghiên cứu, quan sát bằng cả con tim và khối óc. Mỗi một câu thơ, đều được Vũ Quần Phương cảm. Sự cảm này không mơ hồ, mà cụ thể, dễ hiểu tới bạn đọc.

Câu khiến em phải ngẫm nghĩ đấy chính là lời mở đầu của bài bình “Bài thơ như bức tranh chấm phá vài nét chiều rừng tiết kiệm cả nét lẫn màu ấy lại thấy nổi rõ lên lòng yêu đất đai thôn bản say đắm của người viết”. Lời mở đầu khái quát toàn bộ nội dung bài thơ. Và quả thực, khi chúng ta tìm hiểu sâu hơn, “Đường núi” của nhà thơ Nguyễn Đình Thi mang tính gợi nhiều hơn tả. Cảnh sắc được di chuyển nhanh nhưng không loãng. Mọi thứ dường như rất phù hợp. Màu sắc và đường nét trong thơ không nhiều song lại tái hiện được khung cảnh chiều tại làng quê thấm đẫm tình yêu. Nói như Vũ Quần Phương, ẩn sau lớp chữ là cả một tình yêu quê hương đất nước sâu đắm.

Câu 3 (trang 98 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):​

- Vũ Quần Phương đã thể hiện sự đồng cảm của mình với bài thơ về tình cảm yêu say đắm đồng đất núi rừng làng mạc nước non mình. Sự đồng cảm này là một món quà quý mà tác giả Vũ Quần Phương đã dành tặng cho Nguyễn Đình Thi khi thấu hiểu sâu sắc bài thơ “Đường núi”.

Lời giải chi tiết hơn:
- Để thể hiện sự đồng cảm của mình với bài thơ, người bình là Vũ Quần Phương đã thể hiện được sâu sắc nội dung truyền tải mà nhà thơ Nguyễn Đình Thi gửi gắm. Hơn hết, Vũ Quần Phương cảm nhận bài thơ bằng tất cả tài lẫn tình của mình – một sự cảm tỉ mỉ, chân thực.
- Sự đồng cảm này có thể coi là sự đồng điệu trong tâm hồn nghệ sĩ. Đặt mình vào cảm xúc của nhà thơ để hiểu về bài thơ, có thể thấy, sự cống hiến cho nghệ thuật mà Vũ Quần Phương đem lại đáng ngưỡng mộ đến thế nào. Bởi thơ là tiếng lòng, cao cả hơn, thơ là sự đồng điệu.

Câu 4 (trang 98 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):​

- Theo em, Vũ Quần Phương khẳng định: “Cái tài của Nguyễn Đình Thi ở bài thơ này là tạo được một luồng không khí thân yêu trong trẻo run rẩy phủ lấy phong cảnh. Phong cảnh bỗng mang vị tâm hồn của tác giả” vì: Vũ Quần Phương trân trọng cái tài của Nguyễn Đình Thi sau khi đọc bài thơ “Đường núi”. Vũ Quần Phương nhận thấy, Nguyễn Đình Thi không chỉ đơn thuần miêu tả cảnh đẹp núi non, thôn bản mà còn gửi vào đó tình yêu tha thiết, mang một luồng không khí thân yêu trong trẻo run rẩy phủ lấy phong cảnh. Vì thế, phong cảnh bỗng mang vị tâm hồn của tác giả.

Câu 5 (trang 98 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):​

* Học sinh lựa chọn, bổ sung theo ý hiểu của mình nhưng phải hợp lí
* Gợi ý: Có thể bổ sung thêm nghệ thuật, nhận xét, …
VD: Nếu được phép bổ sung cho bài viết của Vũ Quần Phương, em sẽ bổ sung về tài năng nghệ thuật của nhà thơ Nguyễn Đình Thi. Bởi vì, bên cạnh bài thơ Đường núi, Nguyễn Đình Thi còn rất nhiều tác phẩm tiêu biểu khác. Và để làm nên được chỗ đứng trong làng văn chương, cái tài và tình của ông được giới văn chương khen ngợi và dành những lời khen có cánh. Khi đấy, bài viết sẽ có tính khách quan.

Xem thêm các bài viết liên quan tới chủ đề Soạn bài Bài thơ Đường núi của Nguyễn Đình Thi Tại mục Giai điệu đất nước