Soạn bài Thực hành tiếng Việt lớp 7 trang 92 Tập 1 bộ Kết nối tri thức sẽ giúp các bạn tìm hiểu trước các kiến thức về ngữ cảnh và nghĩa của từ trong ngữ cảnh và các biện pháp tu từ trong văn bản thơ thuộc chủ đề Giai điệu đất nước một cách đầy đủ và chuẩn xác phụ giúp việc học trên lớp được tốt hơn.
Bài học cần xem lại trước khi học bài này: Tri thức ngữ văn lớp 7 trang 89
a. Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy bên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ.
b. Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
c. Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa.
Trả lời:
a.
- "Lộc" trong câu "Lộc giắt đầy trên lưng" không chỉ để những lá ngụy trang rừng hay những chồi non giắt trên lưng người chiến sĩ khi ra trận. Mà "lộc" còn để chỉ niềm tin niềm lạc quan của người lính vào những cuộc chiến ở phía trước.
- "Lộc" trong câu "Lộc trải dài nương mạ" không chỉ để nói về những mạ cây người nông dân gieo trồng trên cánh đồng của mình mà còn để chỉ niềm lạc quan vào mùa màng bội thu, vào sự hứng khởi của người nông dân khi bắt đầu mùa vụ để có thể có mùa màng bội thu, trở thành hậu phương vững chắc cho tiền tuyến.
=> "Lộc" không chỉ mang nghĩa gốc mà còn mang nghĩa chuyển, gắn với 2 lực lượng - chiến đấu và sản xuất.
b.
“Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước".
- Từ “đi” mang nghĩa chuyển: thể hiện chí khí, quyết tâm và niềm tin sắt đá của dân tộc để xây dựng một Việt Nam "dân giàu, nước mạnh", ngợi ca đất nước trường tồn, tráng lệ, đất nước đang hướng về một tương lai tươi sáng, thể hiện niềm tin tưởng của tác giả vào tương lai rạng ngời của dân tộc Việt Nam.
c.
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa”
- Từ “làm” mang nghĩa chuyển: thể hiện ước nguyện chân thành, tha thiết của tác giả: muốn âm thầm cống hiến cho đời
Ơi, con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Trả lời:
- Theo em, trong ngữ cảnh này, "Giọt long lanh" ở đây có thể hiểu theo nhiều nghĩa: giọt sương, giọt mưa xuân, cũng có thể là giọt của tiếng chim chiền chiện. Dù hiểu theo nghĩa nào đi nữa thì đây cũng là biện pháp tu từ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. (Nghĩa của từ giọt trong giọt mưa, giọt nước, giọt sương là chỉ lượng rất nhỏ chất lỏng, có dạng hạt. Trong trường hợp này dựa trên ngữ cảnh (giọt long lanh) có thể hiểu là giọt âm thanh – tiếng chim hót. Nhưng chỉ có từ long lanh – chỉ tính chất sáng, đẹp của giọt mà không có từ chỉ sự vật cụ thể như mưa, sương, nước hay tiếng chim nên có thể gợi liên tưởng đến giọt mùa xuân – sức sống của mùa xuân đang dâng tràn, dào dạt).
+ Ở đây, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ: ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Tiếng chim từ chỗ là âm thanh (cảm nhận bằng thính giác) chuyển thành “từng giọt” (hình và khối, cảm nhận bằng thị giác), từng giọt long lanh ánh sáng và màu sắc có thể bằng xúc giác (tôi đưa tay tôi hứng). Câu thơ gợi ra niềm cảm xúc say mê, ngây ngất của tác của tác giả trước cảnh trời đất xứ Huế vào mùa xuân, thể hiện mong muốn hòa nhập thiên nhiên, đất trời trong tâm tưởng giữa mùa đông lạnh giá khiến ta vô cùng khâm phục.
- Theo em, trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, biện pháp tu từ ẩn dụ có vị trí nổi bật nhất.
- Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ ẩn dụ:
+ “Giọt long lanh rơi” : ẩn dụ chuyển đổi cảm giác chỉ giọt âm thanh của tiếng chim
+ Ẩn dụ “Lộc” tượng trưng cho vẻ đẹp mùa xuân và sức sống mãnh liệt của đất nước. Người lính khoác trên lưng vành lá ngụy trang xanh biếc mang theo sức sống của mùa xuân, sức mạnh của dân tộc để bảo vệ Tổ quốc. Người nông dân đem sức lao động cần cù, nhỏ giọt mồ hôi làm nên màu xanh của ruộng đồng.
→ Việc sử dụng biện pháp tu từ trên đã góp phần làm cho bài thơ thêm hay, thêm sinh động, dễ đi vào lòng độc giả.
---------
Trong quá trình thực hành năng lực đọc, viết, chúng ta cần chú ý nhiều đến ngữ cảnh và nghĩa của từ ngữ trong ngữ cảnh để hoàn thiện tốt các kĩ năng và hiểu sâu hơn văn bản. Ngoài ra, rèn luyện về dấu câu, các biện pháp tu từ cũng rất quan trọng trong việc đọc -hiểu và tạo lập văn bản. Phần Nghĩa của từ, Dấu câu và Biện pháp tu từ sẽ có trong bài soạn sau, theo dõi ở mục: Giai điệu đất nước
Soạn bài Thực hành tiếng Việt lớp 7 trang 92 Tập 1
Bài học cần xem lại trước khi học bài này: Tri thức ngữ văn lớp 7 trang 89* Ngữ cảnh và nghĩa của từ ngữ trong ngữ cảnh
Câu 1 (trang 92 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Câu hỏi 1: Giải thích nghĩa của các từ in đậm trong những dòng thơ sau:a. Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy bên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ.
b. Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
c. Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa.
Trả lời:
a.
- "Lộc" trong câu "Lộc giắt đầy trên lưng" không chỉ để những lá ngụy trang rừng hay những chồi non giắt trên lưng người chiến sĩ khi ra trận. Mà "lộc" còn để chỉ niềm tin niềm lạc quan của người lính vào những cuộc chiến ở phía trước.
- "Lộc" trong câu "Lộc trải dài nương mạ" không chỉ để nói về những mạ cây người nông dân gieo trồng trên cánh đồng của mình mà còn để chỉ niềm lạc quan vào mùa màng bội thu, vào sự hứng khởi của người nông dân khi bắt đầu mùa vụ để có thể có mùa màng bội thu, trở thành hậu phương vững chắc cho tiền tuyến.
=> "Lộc" không chỉ mang nghĩa gốc mà còn mang nghĩa chuyển, gắn với 2 lực lượng - chiến đấu và sản xuất.
b.
“Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước".
- Từ “đi” mang nghĩa chuyển: thể hiện chí khí, quyết tâm và niềm tin sắt đá của dân tộc để xây dựng một Việt Nam "dân giàu, nước mạnh", ngợi ca đất nước trường tồn, tráng lệ, đất nước đang hướng về một tương lai tươi sáng, thể hiện niềm tin tưởng của tác giả vào tương lai rạng ngời của dân tộc Việt Nam.
c.
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa”
- Từ “làm” mang nghĩa chuyển: thể hiện ước nguyện chân thành, tha thiết của tác giả: muốn âm thầm cống hiến cho đời
| Từ ngữ | Nghĩa trong từ điển | Nghĩa trong ngữ cảnh | Tác dụng |
| a. Lộc | Chồi lá non | Vừa có nghĩa thực là chồi non, lá non vừa có nghĩa ẩn dụ là may mắn, hạnh phúc. | Diễn tả: Người cầm súng như mang theo sức xuân trên đường hành quân, người ra đồng như gieo mùa xuân trên từng nương mạ. Chính người cầm súng và người ra đồng đã làm nên mùa xuân hạnh phúc cho đất nước. |
| b. đi | Di chuyển từ chỗ này đến chỗ khác | Tiến lên, phát triển | Với việc sử dụng từ đi, nhà thơ đã thể hiện được niềm tin vào bước tiến vững vàng của đất nước trong tương lai. |
| c. làm | Dùng công sức vào những việc khác nhau, nhằm mục đích nhất định nào đó. | Hóa thành, biến thành | Nhà thơ Thanh Hải đã thể hiện ước nguyện hóa thân thành con chim hót, thành một cành hoa… để dâng hiến cho cuộc đời, làm đẹp cho đời. |
Câu 2 (trang 93 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Từ giọt trong đoạn thơ sau có nhiều cách hiểu khác nhau. Có người cho là giọt sương, người cho là giọt mưa xuân và có người cho là “giọt âm thanh” tiếng chim. Theo em, trong ngữ cảnh này, có thể chọn cách hiểu nào? Vì sao?
Ơi, con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Trả lời:
- Theo em, trong ngữ cảnh này, "Giọt long lanh" ở đây có thể hiểu theo nhiều nghĩa: giọt sương, giọt mưa xuân, cũng có thể là giọt của tiếng chim chiền chiện. Dù hiểu theo nghĩa nào đi nữa thì đây cũng là biện pháp tu từ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. (Nghĩa của từ giọt trong giọt mưa, giọt nước, giọt sương là chỉ lượng rất nhỏ chất lỏng, có dạng hạt. Trong trường hợp này dựa trên ngữ cảnh (giọt long lanh) có thể hiểu là giọt âm thanh – tiếng chim hót. Nhưng chỉ có từ long lanh – chỉ tính chất sáng, đẹp của giọt mà không có từ chỉ sự vật cụ thể như mưa, sương, nước hay tiếng chim nên có thể gợi liên tưởng đến giọt mùa xuân – sức sống của mùa xuân đang dâng tràn, dào dạt).
+ Ở đây, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ: ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Tiếng chim từ chỗ là âm thanh (cảm nhận bằng thính giác) chuyển thành “từng giọt” (hình và khối, cảm nhận bằng thị giác), từng giọt long lanh ánh sáng và màu sắc có thể bằng xúc giác (tôi đưa tay tôi hứng). Câu thơ gợi ra niềm cảm xúc say mê, ngây ngất của tác của tác giả trước cảnh trời đất xứ Huế vào mùa xuân, thể hiện mong muốn hòa nhập thiên nhiên, đất trời trong tâm tưởng giữa mùa đông lạnh giá khiến ta vô cùng khâm phục.
* Biện pháp tu từ:
Câu 3 (trang 93 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Theo em, trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, biện pháp tu từ nào có vị trí nổi bật nhất? Hãy cho biết tác dụng của việc sử dụng biện pháp tu từ đó.
Theo em, trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, biện pháp tu từ nào có vị trí nổi bật nhất. Hãy cho biết tác dụng của việc sử dụng biện pháp tu từ đó.- Theo em, trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, biện pháp tu từ ẩn dụ có vị trí nổi bật nhất.
- Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ ẩn dụ:
+ “Giọt long lanh rơi” : ẩn dụ chuyển đổi cảm giác chỉ giọt âm thanh của tiếng chim
+ Ẩn dụ “Lộc” tượng trưng cho vẻ đẹp mùa xuân và sức sống mãnh liệt của đất nước. Người lính khoác trên lưng vành lá ngụy trang xanh biếc mang theo sức sống của mùa xuân, sức mạnh của dân tộc để bảo vệ Tổ quốc. Người nông dân đem sức lao động cần cù, nhỏ giọt mồ hôi làm nên màu xanh của ruộng đồng.
→ Việc sử dụng biện pháp tu từ trên đã góp phần làm cho bài thơ thêm hay, thêm sinh động, dễ đi vào lòng độc giả.
---------
Trong quá trình thực hành năng lực đọc, viết, chúng ta cần chú ý nhiều đến ngữ cảnh và nghĩa của từ ngữ trong ngữ cảnh để hoàn thiện tốt các kĩ năng và hiểu sâu hơn văn bản. Ngoài ra, rèn luyện về dấu câu, các biện pháp tu từ cũng rất quan trọng trong việc đọc -hiểu và tạo lập văn bản. Phần Nghĩa của từ, Dấu câu và Biện pháp tu từ sẽ có trong bài soạn sau, theo dõi ở mục: Giai điệu đất nước
