tác phẩm "Khi con tu hú" - Tố Hữu

Văn bản: Khi con tu hú nằm trong chương trình Ngữ Văn 8.
Văn bản này được chia thành 2 tiết (tiết 85 và 86), bài soạn được soạn chi tiết và đúng theo công văn mới của Bộ Giáo dục.
Qua văn bản này, học sinh được bồi dưỡng thêm lòng yêu nước, kính yêu các chiến sĩ cách mạng.

Ngày soạn: ..../..../2021

Ngày dạy: ...../..../2021

Tiết 85,86. Văn bản: KHI CON TU HÚ

( Tố Hữu)
​

A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Qua bài, HS cần:

1. Kiến thức

- Hs hiểu biết bước đầu về tác giả Tố Hữu.

- Nghệ thuật khắc hoạ hỡnh ảnh (thiên nhiên, cái đẹp của cuộc đời tự do).

- Niềm khát khao cuộc sống tự do, lí tưởng cách mạng của tác giả.

2. Kỹ năng

- Đọc diễn cảm một tác phẩm thơ thể hiện tâm tư người chiến sĩ cách mạng bị giam giữ trong ngục tù.

- Nhận ra và phân tích được sự nhất quán về cảm xúc giữa hai phần của bài thơ; thấy được sự vận dụng tài tình thể thơ truyền thống của tác giả ở bài thơ này.

3. Thái độ

- Bồi dưỡng lòng kính yêu những chiến sĩ cách mạng và yêu cuộc sống.

4. Năng lực, phẩm chất

- Năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực tư duy sáng tạo; năng lực hợp tác; năng lực giao tiếp..........

- Phẩm chất: Tự lập, tự tin, tự chủ ...

B. CHUẨN BỊ:

- Gv: Tham khảo tài liệu, ảnh chân dung Tố Hữu, tập thơ ''Từ ấy'', máy chiếu

- Hs: Đọc kĩ văn bản và trả lời các câu hỏi trong sgk

C. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KỸ THUẬT DẠY HỌC:

- Phương pháp: Vấn đáp, hoạt động nhóm, phân tích, bình giảng, luyện tập tổng hợp, đọc sáng tạo...

- Kỹ thuật: Đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, hỏi và thảo luận, lược đồ tư duy, trình bày 1 phút.

D. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP

1. Hoạt động khởi động

* Ổn định tổ chức

* Kiểm tra bài cũ

? Đọc thuộc lòng bài thơ- Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật bài thơ?

? Phân tích cái hay cái đẹp của những câu thơ:

''Cánh buồm ... góp gió''

* Tổ chức khởi động.

- GV cho HS nghe bài hát “Hè về”.

? Qua bài hát, em có cảm nhận gì về không khí mùa hè.

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

Hoạt động của gv và hs​

Nội dung cần đạt​

Hoạt động 1: Đọc- Tìm hiểu chung - Phương pháp: Vấn đáp, tương tác tích cực, đọc sáng tạo - Kỹ thuật: Đặt câu hỏi, - Năng lực: trình bày, hợp tác, giao tiếp - HS tương tác về tác giả- tác phẩm (chuẩn bị ở nhà). GV: Trình bày những hiểu biết của em về tác giả? - Đại diện HS trình bày – HS khác nhận xét, bổ sung. - GV nhận xét, chốt kiến thức. - Gv chiếu chân dung Tố Hữu, mở rộng thêm thông tin về nhà thơ GV: Bài ''Khi con tu hú'' được viết trong hoàn cảnh nào? - Xác định giọng đọc: có đoạn đọc với giọng sôi nổi, náo nức, yêu đời; có đoạn đọc với giọng uất ức. - Gọi HS đọc - Nhận xét GV: Xác định phương thức biểu đạt, thể thơ, bố cục của bài thơ? Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết - Phương pháp: Vấn đáp, hoạt động nhóm, phân tích, bình giảng - Kỹ thuật: Đặt câu hỏi, chia nhóm - Năng lực: Tư duy, hợp tác, giao tiếp… GV: Bài thơ được mở đầu bằng hình ảnh nào? Hình ảnh đó có ý nghĩa gì? GV: Tiếng chim tu hú kêu tác động như thế nào đến người tù cách mạng? - Yêu cầu học sinh đọc 6 câu thơ đầu * Thảo luận nhóm: 4 nhóm (5 phút). (1) Bức tranh mùa hè được tác giả miêu tả qua những hình ảnh, chi tiết nào về âm thanh, màu sắc, sản vật đặc trưng và không gian? (2) Nhận xét về từ ngữ và các hình ảnh biện pháp tu từ được sử dụng? (3) Qua đó, bức tranh mùa hè hiện lên như thế nào? - Đại diện HS trình bày – HS khác nhận xét, bổ sung. - GV nhận xét, chốt kiến thức. * Gv bình giảng GV: Qua đó, em có cảm nhận được gì về tác giả? - Gv liên hệ bài ''Tâm tư trong tù'' của Tố Hữu: ''Cô đơn thay là cảnh thân tù Tai mở rộng mà lòng sôi rạo rực Tôi lắng nghe tiếng đời lăn náo nức Ở ngoài kia vui sướng biết bao nhiêu'' TIẾT 86​ GV: Tâm trạng người tù được hiện lên qua những câu thơ nào GV: Trong ba câu thơ trên, tác giả sử dụng biện pháp tu từ gì? GV: Nghệ thuật ấy cho ta thấy tác giả cảm nhận mùa hè như thế nào? GV: Nhận xét về nhịp thơ, giọng thơ và cách sử dụng từ ngữ? GV: Tác dụng của chúng? GV: Vì sao tác giả có tấm trạng đó? GV: Bài thơ được kết thúc bằng hình ảnh nào? GV: Tiếng chim tu hú tượng trưng cho điều gì? Tác động như thế nào đến người tù? * Tích hợp với lịch sử * Thảo luận cặp đôi: 3 phút. GV: So sánh tiếng chim tu hú ở phần cuối với phần đầu của bài thơ, em thấy tiếng chim tu hú đã mở ra khung cảnh và tâm trạng của người tù khác nhau như thế nào? - Mời một số cặp trình bày - Nhận xét, chuẩn xác GV: Nhận xét về cách mở đầu và kết thúc của bài thơ? Tác dụng? * GV bình: Âm thanh tú hú cứ kêu hoài không nghỉ như giục giã, thôi thúc người tù hành động, vẫy gọi người tù trở về cuộc sống tự do, yên ả, thanh bình. Cho nên, nếu tiếng chim tu hú mở đầu bài thơ là tiếng gọi vào hè náo nức, rộn ràng thì tiếng chim tu hú ở câu thơ kết lại là tiếng gọi của khát vọng tự do da diết, cháy bỏng. GV: Qua đoạn thơ thứ hai, em cảm nhận được điều gì? Hoạt động 3: Tổng kết - Phương pháp: Vấn đáp - Kỹ thuật: Đặt câu hỏi , lược đồ tư duy. - Năng lực: tổng hợp, tư duy… GV: Hãy vẽ sơ đồ tư duy khái quát nghệ thuật, nội dung của bài thơ ? - HS trình bày – HS khác nhận xét, bổ sung. - Chuẩn xác, chốt ghi nhớ - Gọi học sinh đọc ghi nhớ.

I. Đọc- Tìm hiểu chung 1. Tác giả - Ông được coi là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng và kháng chiến. - Các tập thơ chính: + Từ ấy (1937 – 1946), 72 bài thơ + Việt Bắc (1947 – 1954), 26 bài thơ + Gió lộng (1955 – 1961), 25 bài thơ + Ra trận (1962 – 1971), 35 bài thơ + Máu và Hoa (1972 – 1977),13 bài thơ 2. Tác phẩm a. Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được sáng tác trong nhà lao Thừa Phủ, khi tác giả mới bị bắt giam ở đây. b. Đọc - hiểu chú thích: c. Phương thức biểu đạt: biểu cảm d. Thể thơ: lục bát e. Bố cục: 2 phần - 6 câu đầu: tả cảnh trời đất lúc vào hè. - 4 câu còn lại: tâm trạng người chiến sĩ II. Tìm hiểu chi tiết: - Tiếng chim tu hú kêu-> Báo hiệu mùa hè đến - Tiếng tu hú kêu vang vọng vào trong nhà giam làm thức dậy trong tâm hồn người chiến sĩ trẻ bức tranh mùa hè ở bên ngoài 1. Bức tranh mùa hè: - Âm thanh: + Tiếng tu hú gọi bầy + Tiếng ve kêu râm ran trong vườn - Màu sắc: + Màu vàng của bắp, của lúa chiêm đương chín + màu hồng của nắng đào + màu xanh của da trời - Hình ảnh đặc trưng: Con tu hú gọi bầy, lúa chiêm đương chín, trái cây ngọt, bắp rây vàng hạt, nắng đào - Không gian: bầu trời cao rộng với đôi con diều sáo lộn nhào trên không trung - Nghệ thuật: Từ ngữ gợi tả: tính từ, động từ Hình ảnh quen thuộc, gần gũi, tiêu biểu Biện pháp liệt kê * Bức tranh đẹp; rộn rã âm thanh; rực rỡ sắc màu; ngọt ngào hương vị; bầu trời khoáng đạt, tự do; tràn đầy sức sống - Tác giả: Có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm. Yêu cuộc sống, yêu tự do 2. Tâm trạng người tù Ta nghe hè dậy bên lòng Mà chân muốn đạp tan phòng hè ôi Ngột làm sao, chết uất thôi - Nghệ thuật: + Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: nghe hè dạy bên lòng - Cảm nhận mùa hè không chỉ bằng tai (thính giác) mà còn bằng cả tâm hồn, bằng tình yêu đối với cuộc sống + Động từ mạnh: đạp, chết uất; thán từ: ôi, thôi, làm sao - Cách ngắt nhịp bất thường 6/2; 3/3 - Giọng thơ u uất - Cảm giác vô cùng ngột ngạt, uất ức, bức bối, muốn phá tan phòng giam chật chội để trở về với cuộc sống bên ngoài - Vì mất tự do, vì cảnh tù tội. - Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu - Tiếng chim tu hú là tiếng gọi tha thiết của tự do, của cuộc sống đầy quyến rũ cứ vang lên da diết, khắc khoải khiến người tù càng cảm thấy đau khổ, bực bội, nó thôi thúc người tù phải hành động. - Mở đầu: tiếng tu hú gợi ra cảnh trời đất bao la, tưng bừng sự sống và tâm trạng náo nức bồn chồn của người tù chiến sĩ - Kết thúc : tiếng tu hú gợi cảm xúc hết sức đau khổ, bực bội + Tiếng chim tu hú ở cả hai đoạn: đều là tiếng gọi của tự do, của thế giới sự sống ở bên ngoài) - Mở đầu và kết thúc tự nhiên -> thay đổi diễn biến tâm trạng của nhân vật rất lô gich và hợp lí * Khát khao tự do cháy bỏng của người tù- chiến sĩ trong cảnh ngộ tù đày III. Tổng kết 1. Nghệ thuật - Thể thơ lục bát mềm mại, uyển chuyển linh hoạt. - Kết hợp hài hòa giữa biểu cảm với miêu tả - Giọng điệu tự nhiên, cảm xúcnhấtquán 2. Nội dung: * Ghi nhớ /sgk

3. Hoạt động luyện tập

* Kỹ thuật trình bày 1 phút: ? Khung cảnh thiên nhiên mùa hè được gợi tả ntn?

? Tâm tư người tù ra sao?

- HS trình bày – GV tuyên dương, khen ngợi.

? Nên hiểu nhan đề của bài thơ như thế nào?

( Gợi ý: * Nhan đề của bài thơ - Đó chỉ là một vế phụ trong một câu trọn ý.

- Khi con tu hú gọi bầy là khi mùa hè đến, người tù cách mạng càng cảm thấy ngột ngạt trong phòng giam, càng khao khát cuộc sống tự do.

Tên bài thơ đã gợi mở mạch cảm xúc của toàn bài.)

4. Hoạt động vận dụng

? Phát biểu cảm nghĩ của em về nhà thơ Tố Hữu?

? Cảm nhận về hình ảnh những người tù cách mạng qua tìm hiểu nội dung bài thơ?

5. Hoạt động tìm tòi, mở rộng

* Sưu tầm bài thơ, câu thơ nói về cuộc đời hoạt động cách mạng của các chiến sĩ cách mạng. Ví dụ: thơ của Tố Hữu:''Đời cách mạng từ khi tôi đã hiểu- Dấn thân ...- Là gươm ...- ... còn một nửa''.

* Học thuộc lòng bài thơ, nắm được nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

* Soạn bài: Câu cầu khiến

+ Đọc các ví dụ và trả lời câu hỏi