Bài thơ “À ơi tay mẹ” của Bình Nguyên là bài thơ bày tỏ tình cảm của người mẹ với đứa con nhỏ bé của mình. Đó chính tình yêu thương bao la của cha mẹ dành cho con thể hiện từ những điều bình dị, giản đơn nhất. Từ đó, mỗi chúng ta cần biết yêu thương, trân trọng, biết ơn và hiếu thảo với cha mẹ mình.
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả Bình Nguyên
- Bình Nguyên (Bút danh) tên thật là Nguyễn Đăng Hào (25/1/1959).
- Quê quán: xã Ninh Phúc, thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình.
- Ông vừa là nhà thơ vừa là nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam.
- Chức danh: Chủ tịch Hội văn học nghệ thuật tỉnh Ninh Bình.
- Giải thưởng: Nhận hai giải “Thơ lục bát” (Giải A – 2003 và Giải ba – 2010) trên báo Văn nghệ.
2. Tác phẩm
2.1. Xuất xứ
Trích trong tập “Thơ lục bát, Tác giả - tác phẩm được bình chọn”, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2003.
2.2. Thể thơ
Thể thơ lục bát
2.3. Phương thức biểu đạt
Phương thức biểu đạt: Biểu cảm
2.4. Bố cục
- Phần 1 (từ đầu… “vẫn còn hát ru”): Hình ảnh đôi bàn tay mẹ.
- Phần 2 (Đoạn còn lại): Lời ru của người mẹ hiền
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Hình ảnh đôi bàn tay mẹ
1.1. Bàn tay mẹ trước giông bão cuộc đời
“Bàn tay mẹ chắn mưa sa
Bàn tay mẹ chặn bãi qua mùa màng.”
- Nghệ thuật:
+ Động từ mạnh “chắn, chặn” -> sự mạnh mẽ.
+ Điệp ngữ “bàn tay mẹ” => nhấn mạnh đôi bàn tay mẹ kiên cường.
+ Ẩn dụ “mưa sa, bão qua mùa màng” -> Chỉ giông bão, vất vả của cuộc đời.
=> Trước mọi bão giông, chông gai cuộc đời, mẹ sẵn sàng làm cuộc đời tấm lá chắn, chở che, bảo vệ con bằng mọi giá => Sức mạnh phi thường bản năng người mẹ.
1.2. Bàn tay mẹ dịu dàng nuôi nấng con
“Vẫn bàn tay mẹ dịu dàng
À ơi này cái trăng vàng ngủ ngon
À ơi này cái trăng tròn
À ơi này cái trăng còn nằm nôi...
Bàn tay mẹ thức một đời
À ơi này cái mặt trời bé con...
Mai sau bể cạn non mòn
À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru.”
- Nghệ thuật:
+ Điệp ngữ
++ “À ơi” tạo âm hưởng lời ru êm đềm -> cảm hứng này xuyên suốt bài thơ từ nhan đề đến cuối tác phẩm, thể hiện chủ đề bài thơ.
++ “Bàn tay mẹ” nhấn mạnh sự vĩnh cửa, bất tận
+ Cách kết hợp từ ngữ lạ: “này + cái trăng”; “này + cái mặt trời” -> Từ ngữ lạ và độc đáo gợi tình yêu thương, gọi con một cách trìu mến, thân thuộc.
+ Ẩn dụ: “cái trăng”, “cái mặt trời” -> gợi sự bé bỏng đánh yêu của đứa con
- Nếu trước giông tố cuộc đời mẹ là người kiên cường, mạnh mẽ thì trước con mẹ lại dịu dàng, mềm mại tựa cánh võng yêu thương nâng giấc cho con thể hiện cả bầu trời yêu thương chan chứa.
1.3. Bàn tay mẹ nhiệm mầu, hy sinh vì con
Bàn tay mang phép nhiệm mầu
Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi.
- Nghệ thuật:
+ Điệp từ “bàn tay”
+ Nhân hóa “nàm tay mẹ thức một đời” -> gợi sự tần tảo sớm hôm.
- Dù vũ trụ vần xoay, thay đổi thế nào thì lời ru của mẹ vẫn theo con “phép nhiệm mầu” => gợi sự kì diệu; “chắt chiu từ những dãi dầu” -> gợi những vất vả, cực nhọc…
=> Tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt, đức hi sinh muôn đời.
2. Lời ru của mẹ
Ru cho mềm ngọn gió thu
Ru cho tan đám sương mù lá cây
Ru cho cái khuyết tròn đầy
Cái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau.
Bàn tay mang phép nhiệm mầu
Chắt chiu tự những dãi dầu đấy thôi.
Ru cho sóng lặng bãi bồi
Mưa không dột chỗ ngoại ngồi vá khâu
Ru cho đời nín cái đau
À ơi... Mẹ chẳng một câu ru mình.
- Ru cho con: “Mềm ngọn gió thu”, “Tan đám sương mù”, “Cái khuyết tròn đầy”, “Nặng ngày xa nhau” -> Biện pháp ẩn dụ có tác dụng nói về sự mong mỏi con lớn lên có thể vượt qua mọi bất trắc đời thường, được lớn lên toàn vẹn, tròn đầy, suôn sẻ.
- Ru cho ngoại: “Sóng lặng bãi bồi”; “Mưa không dột chỗ ngoại ngồi và khâu”
=> Hình ảnh thơ vừa chân thực vừa giàu ý nghĩa tượng trưng, phép ẩn dụ để nói về tình cảm mẹ dành cho ngoại: mong mỏi mọi điều bình yên, an nhiên, nhẹ nhàng, thanh thản đến bên đời ngoại.
- Ru cho đời “Đời nín cái đau” -> Nhân hóa
-> Ước mơ đời dịu lại, bớt đau thương.
- “À ơi… Mẹ chẳng một câu ru mình” -> Mẹ không ru gì cho mẹ, vì mọi người mà quên bản thân, chẳng một mong ước riêng. Đó chính là đức hi sinh cao cả, tình cảm thiêng liêng của người mẹ.
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật
- Thể thơ lục bát nhịp nhàng như lối hát ru con.
- Cấu tạo khổ thơ thay đổi, lúc 2 câu, lúc 4 câu tạo nên điểm nhấn độc đáo, mới lạ.
- Phối hợp hài hòa các biện pháp tu từ: ẩn dụ, điệp từ, điệp cấu trúc.
2. Nội dung
“À ơi tay mẹ” là bài thơ bày tỏ tình cảm của người mẹ với đứa con nhỏ bé của mình. Qua hình ảnh đôi bàn tay và những lời ru, bài thơ đã khắc họa thành công người mẹ Việt Nam điển hình: vất vả, chắt chiu, yêu thương, hi sinh… đến quên mình.
3. Ý nghĩa
- Tình yêu thương bao la của cha mẹ dành cho con thể hiện từ những điều bình dị, giản đơn nhất.
- Mỗi chúng ta cần biết yêu thương, trân trọng, biết ơn và hiếu thảo với cha mẹ mình.
IV. Luyện tập
Viết đoạn văn khoảng 5 – 7 câu kể về người mẹ thân yêu của em.
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả Bình Nguyên
- Bình Nguyên (Bút danh) tên thật là Nguyễn Đăng Hào (25/1/1959).
- Quê quán: xã Ninh Phúc, thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình.
- Ông vừa là nhà thơ vừa là nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam.
- Chức danh: Chủ tịch Hội văn học nghệ thuật tỉnh Ninh Bình.
- Giải thưởng: Nhận hai giải “Thơ lục bát” (Giải A – 2003 và Giải ba – 2010) trên báo Văn nghệ.
2. Tác phẩm
2.1. Xuất xứ
Trích trong tập “Thơ lục bát, Tác giả - tác phẩm được bình chọn”, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2003.
2.2. Thể thơ
Thể thơ lục bát
2.3. Phương thức biểu đạt
Phương thức biểu đạt: Biểu cảm
2.4. Bố cục
- Phần 1 (từ đầu… “vẫn còn hát ru”): Hình ảnh đôi bàn tay mẹ.
- Phần 2 (Đoạn còn lại): Lời ru của người mẹ hiền
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Hình ảnh đôi bàn tay mẹ
1.1. Bàn tay mẹ trước giông bão cuộc đời
“Bàn tay mẹ chắn mưa sa
Bàn tay mẹ chặn bãi qua mùa màng.”
- Nghệ thuật:
+ Động từ mạnh “chắn, chặn” -> sự mạnh mẽ.
+ Điệp ngữ “bàn tay mẹ” => nhấn mạnh đôi bàn tay mẹ kiên cường.
+ Ẩn dụ “mưa sa, bão qua mùa màng” -> Chỉ giông bão, vất vả của cuộc đời.
=> Trước mọi bão giông, chông gai cuộc đời, mẹ sẵn sàng làm cuộc đời tấm lá chắn, chở che, bảo vệ con bằng mọi giá => Sức mạnh phi thường bản năng người mẹ.
1.2. Bàn tay mẹ dịu dàng nuôi nấng con
“Vẫn bàn tay mẹ dịu dàng
À ơi này cái trăng vàng ngủ ngon
À ơi này cái trăng tròn
À ơi này cái trăng còn nằm nôi...
Bàn tay mẹ thức một đời
À ơi này cái mặt trời bé con...
Mai sau bể cạn non mòn
À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru.”
- Nghệ thuật:
+ Điệp ngữ
++ “À ơi” tạo âm hưởng lời ru êm đềm -> cảm hứng này xuyên suốt bài thơ từ nhan đề đến cuối tác phẩm, thể hiện chủ đề bài thơ.
++ “Bàn tay mẹ” nhấn mạnh sự vĩnh cửa, bất tận
+ Cách kết hợp từ ngữ lạ: “này + cái trăng”; “này + cái mặt trời” -> Từ ngữ lạ và độc đáo gợi tình yêu thương, gọi con một cách trìu mến, thân thuộc.
+ Ẩn dụ: “cái trăng”, “cái mặt trời” -> gợi sự bé bỏng đánh yêu của đứa con
- Nếu trước giông tố cuộc đời mẹ là người kiên cường, mạnh mẽ thì trước con mẹ lại dịu dàng, mềm mại tựa cánh võng yêu thương nâng giấc cho con thể hiện cả bầu trời yêu thương chan chứa.
1.3. Bàn tay mẹ nhiệm mầu, hy sinh vì con
Bàn tay mang phép nhiệm mầu
Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi.
- Nghệ thuật:
+ Điệp từ “bàn tay”
+ Nhân hóa “nàm tay mẹ thức một đời” -> gợi sự tần tảo sớm hôm.
- Dù vũ trụ vần xoay, thay đổi thế nào thì lời ru của mẹ vẫn theo con “phép nhiệm mầu” => gợi sự kì diệu; “chắt chiu từ những dãi dầu” -> gợi những vất vả, cực nhọc…
=> Tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt, đức hi sinh muôn đời.
2. Lời ru của mẹ
Ru cho mềm ngọn gió thu
Ru cho tan đám sương mù lá cây
Ru cho cái khuyết tròn đầy
Cái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau.
Bàn tay mang phép nhiệm mầu
Chắt chiu tự những dãi dầu đấy thôi.
Ru cho sóng lặng bãi bồi
Mưa không dột chỗ ngoại ngồi vá khâu
Ru cho đời nín cái đau
À ơi... Mẹ chẳng một câu ru mình.
- Ru cho con: “Mềm ngọn gió thu”, “Tan đám sương mù”, “Cái khuyết tròn đầy”, “Nặng ngày xa nhau” -> Biện pháp ẩn dụ có tác dụng nói về sự mong mỏi con lớn lên có thể vượt qua mọi bất trắc đời thường, được lớn lên toàn vẹn, tròn đầy, suôn sẻ.
- Ru cho ngoại: “Sóng lặng bãi bồi”; “Mưa không dột chỗ ngoại ngồi và khâu”
=> Hình ảnh thơ vừa chân thực vừa giàu ý nghĩa tượng trưng, phép ẩn dụ để nói về tình cảm mẹ dành cho ngoại: mong mỏi mọi điều bình yên, an nhiên, nhẹ nhàng, thanh thản đến bên đời ngoại.
- Ru cho đời “Đời nín cái đau” -> Nhân hóa
-> Ước mơ đời dịu lại, bớt đau thương.
- “À ơi… Mẹ chẳng một câu ru mình” -> Mẹ không ru gì cho mẹ, vì mọi người mà quên bản thân, chẳng một mong ước riêng. Đó chính là đức hi sinh cao cả, tình cảm thiêng liêng của người mẹ.
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật
- Thể thơ lục bát nhịp nhàng như lối hát ru con.
- Cấu tạo khổ thơ thay đổi, lúc 2 câu, lúc 4 câu tạo nên điểm nhấn độc đáo, mới lạ.
- Phối hợp hài hòa các biện pháp tu từ: ẩn dụ, điệp từ, điệp cấu trúc.
2. Nội dung
“À ơi tay mẹ” là bài thơ bày tỏ tình cảm của người mẹ với đứa con nhỏ bé của mình. Qua hình ảnh đôi bàn tay và những lời ru, bài thơ đã khắc họa thành công người mẹ Việt Nam điển hình: vất vả, chắt chiu, yêu thương, hi sinh… đến quên mình.
3. Ý nghĩa
- Tình yêu thương bao la của cha mẹ dành cho con thể hiện từ những điều bình dị, giản đơn nhất.
- Mỗi chúng ta cần biết yêu thương, trân trọng, biết ơn và hiếu thảo với cha mẹ mình.
IV. Luyện tập
Viết đoạn văn khoảng 5 – 7 câu kể về người mẹ thân yêu của em.
