Soạn bài: Cảnh ngày hè (Nguyễn Trãi)

Bố cục
- 4 câu đầu: Vẻ đẹp cảnh ngày hè
- 4 câu cuối: Tâm trạng của tác giả
Câu 1 (Trang 118 sgk ngữ văn 10 tập 1)
Tác giả sử dụng nhiều động từ mạnh để diễn tả trạng thái của ngày hè: đùn đùn, giương, phun

+ Đùn đùn: gợi hình ảnh xanh thẫm, tầng tầng lớp lớp của tán hòe tuôn ra, giương rộng ra
+ Cảnh vật tràn đầy sức sống, như có sự thôi thúc, căng tràn
+ Thiên nhiên đẹp đẽ, khỏe khoắn, chứa đựng những điều sống động vô cùng
- Tâm trạng của tác giả vui vẻ, tươi sáng như chính bức tranh mùa hè mà ông vẽ lên
→ Xuất phát từ tình yêu thiên nhiên, cảnh vật vì thế mà bức tranh ngày hè của Nguyễn Trãi trở nên sinh động, giàu sức sống
Câu 2 (Trang 118 sgk ngữ văn 10 tập 1)

Cảnh có sự giao hòa giữa âm thanh, màu sắc, con người và cảnh vật:
- Màu sắc của mùa hè tươi sáng, rực rỡ: màu xanh của cây hòe, màu đỏ của hoa lựu, màu hồng của sen
+ Cảnh vật hòa nhập với nhau, dưới ánh sáng của nắng vàng (lầu tịch dương)
- Âm thanh của sự sống: lao xao chợ cá, tiếng ve sầu (dắng dỏi cầm ve)
+ Tác giả lắng nghe âm thanh sự sống bằng tất cả sự tinh tế của bản thân
→ Bức tranh cảnh vật có sự giao hòa, kết hợp với âm thanh sự sống, hình ảnh con người khiến bức tranh ngày hè trở nên có hồn hơn
Vẻ đẹp của cảnh ngày hè bình dị, trong lành, gần gũi và ấm áp tình quê hương, con người xứ Việt.

Câu 3 (trang 118 sgk ngữ văn 10 tập 1)
Cảm nhận của tác giả:
+ Nhà thơ sử dụng mọi giác quan của mình để cảm nhận vẻ đẹp ngày hè: khứu giác, thính giác, cảm giác
+ Thiên nhiên ngày hè được tái hiện thông qua lăng kính quan sát tinh tế của tác giả
+ Sự hòa quyện hài hòa về màu sắc, âm thanh chứng tỏ tâm hồn nhà thơ đẹp, giàu xúc cảm
- Tấm lòng của tác giả:
+ Tha thiết yêu thiên nhiên, đất nước
+ Tìm thấy trong tình yêu thiên nhiên có nguồn cội của tình yêu cuộc đời, cuộc sống
+ Tấm lòng đau đáu luôn hướng về dân, về nước
Câu 4 (Trang 118 sgk ngữ văn 10 tập 1)
Hai câu kết diễn tả khát vọng, nỗi lòng da diết của tác giả về cuộc sống yên bình, hạnh phúc của dân chúng:
+ Nhà thơ mong mỏi khúc đàn Nam Phong của vua Thuấn, khúc đàn tượng trưng cho sự no đủ, thuận hòa của nhân dân
+ Lấy chuyện xưa để nói tới hiện tại, cho thấy tấm lòng yêu nước thương dân tới muôn đời
- Câu thơ cũng gợi lên khúc nhạc ngợi ca cuộc sống thái bình, no đủ của dân chúng, đồng thời cũng là lời nhắc các bậc quân vương lấy dân làm trọng
- Nhà thơ thể hiện niềm mong ước, nguyện vọng cho đất nước thái bình chính là tư tưởng “lấy dân làm gốc” của Nguyễn Trãi
+ Tư tưởng này có nguồn gốc từ lời dạy của Khổng Tử “dân vi bản, xã tắc vi quy, quân vi khinh
- Âm điệu của bài thơ có sự thay đổi, lúc nhanh dồn dập, lúc lại thong thả khoan thai.
- Tác dụng của việc kết thúc bằng câu thơ lục ngôn: cảm xúc được dồn nén, dư âm được mở ra – đó cũng là tác dụng khi kết thúc bằng câu thơ sáu chữ trong thơ thất ngôn.
Câu 5 (Trang 119 sgk ngữ văn 10 tập 1)
Cảm hứng chủ đạo của bài thơ
- Nguồn gốc từ tình yêu thiên nhiên, lòng yêu đời, yêu đất nước, khát vọng về cuộc sống thái bình, hạnh phúc cho nhân dân
- Xuất phát từ khát vọng hòa bình cho nhân dân cộng hưởng với vẻ đẹp tâm hồn, lí tưởng của Nguyễn Trãi, nhân cách của Nguyễn Trãi
→ Bài thơ sử dụng hình ảnh gần gũi, bình dị, câu thơ thất ngôn xen lục ngôn, tác giả mang lại bức tranh thiên nhiên đầy sức sống, tươi đẹp
Luyện tập
Bài 1 (Trang 119 sgk ngữ văn 10 tập 1)
Vẻ đẹp của mùa hè và tâm hồn Nguyễn Trãi:
- Vẻ đẹp của mùa hè:
+ Hình ảnh cảnh vật: hòe lục đùn đùn, thạch lựu hiên phun thức đỏ, hồng liên trì…
+ Âm thanh sự sống: lao xao chợ cá, dắng dỏi cầm ve
- Sự quan sát lắng nghe vẻ đẹp cuộc sống từ tất cả những giác quan tinh tế nhất của tác giả.
→ Bức tranh màu hè giàu màu sắc, sôi động, căng tràn sức sống, đó cũng chính là tình yêu cuộc sống, yêu cuộc đời của tác giả.
Vẻ đẹp tâm hồn của tác giả: yêu thiên nhiên, mong mỏi dân chúng được an ổn, no đủ
+ Bức tranh mùa hè gợi cho ta thấy cảm nhận tinh tế, bút pháp nghệ thuật tài hoa của tác giả
+ Tác giả là người có tấm lòng chân thành, tâm hồn chan chứa yêu thương, gắn bó với cuộc sống, cuộc đời
Bài 2 (Trang 119 sgk ngữ văn 10 tập 1)
Học thuộc bài thơ
Nguồn TH

 

[Sơn Ca]

I. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 118 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Miêu tả cảnh ngày hè, tác giả đã sử dụng các động từ, tính từ, từ láy có sức gợi hình tượng và cảm giác.
- Ở câu 2, 3, 4, 5, 6 là các từ: đùn đùn, giương, phun, đỏ, tiễn, lao xao, dắng dỏi
+ Đùn đùn: sắc xanh thẫm của tán hòe lớp lớp, liên tiếp tuôn ra.
+ Giương: rộng ra
+ Phun: gợi sự nổi bật, bắt mắt của màu đỏ hoa lựu
+ Tiễn (ngát, nức): gợi tả sức lan tỏa của hương sen.
+ Âm thanh: lao xao, dắng dỏi, chợ cá, cầm ve: âm thanh rộn ràng, râm ran.

=>Sự vật vốn tĩnh trở nên động.
=>Tái hiện bức tranh màu sắc rực rỡ, tươi sáng. Bức tranh mùa hè rực rỡ màu sắc, âm thanh tươi vui, đầy sức sống.
Câu 2 (trang 118 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Cảnh ngày hè hiện ra thật đẹp, đầy sức sống với những chi tiết cụ thể, sinh động:
- Tán hòe xanh thẫm che rợp.
- Thạch lựu bên hiên nhà còn phun màu đỏ.
- Sen hồng trong ao ngát mùi hương.
- Tiếng lao xao vọng lại từ làng chài.
- Tiếng ve như tiếng đàn vang dội lên.
=>Âm thanh và màu sắc, cảnh vật và con người như đang hài hòa trong sự vận động của quy luật sinh sôi.
Câu 3 (trang 118 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

- Nhà thơ cảm nhận cảnh vật bằng những giác quan:
+ Xúc giác: hóng mát.
+ Thị giác: màu xanh của hòe, đỏ của lựu, hồng của sen.
+ Khứu giác: mùi hoa sen.
+ Thính giác: tiếng lao xao của chợ cá, tiếng ve.
- Tấm lòng của tác giả:
+ Tha thiết yêu thiên nhiên, đất nước.
+ Tìm thấy trong tình yêu thiên nhiên có cội nguồn tình yêu cuộc đời, cuộc sống, yêu nhân dân.
Câu 4 (trang 118 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
- Tấm lòng của Nguyễn Trãi: Ước mong nhân dân tất cả các nơi được sống yên no, hạnh phúc =>Tư tưởng nhân nghĩa.
- Âm điệu câu thơ lục ngôn: Số chữ: 6 chữ => phá cách.
+ Âm điệu: đột ngột, ngắn gọn, súc tích =>sự dồn nén cảm xúc của bài thơ.
+ Điểm kết tụ: người dân.
=>Dòng thơ cuối có giọng điệu sâu lắng, tha thiết thể hiện tấm lòng yêu nước, thương dân cùng với hoài bão cao đẹp của nhà thơ.
Câu 5 (trang 119 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là:
Bài thơ thể hiện vẻ đẹp tâm hồn yêu thiên nhiên đồng thời bộc lộ khát vọng về một cuộc sống thái bình, hạnh phúc cho nhân dân.
=>Thể hiện tâm hồn Nguyễn Trãi chan chứa tình yêu đời, yêu dân, yêu nước.
II. Luyện tập
Câu 1 (trang 119 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Vẻ đẹp của thiên nhiên và tâm hồn Nguyễn Trãi
Gợi ý:
- Vẻ đẹp thiên nhiên:
+ Hình ảnh: Hoè lục (đùn đùn, rợp giương), thạch lựu – phun thức đỏ, hồng liên – tịnh mùi hương.
+ Âm thanh: Lao xao, cầm ve
=>Bức tranh mùa hè rực rỡ màu sắc, âm thanh tươi vui, đầy sức sống.
- Tâm hồn Nguyễn Trãi:
+ Yêu thiên nhiên, yêu đời.
+ Nỗi niềm sâu kín, tấm lòng yêu thương dân, đất nước sâu sắc, cao cả.
=>Tư tưởng nhân nghĩa
=>Lí tưởng tiến bộ, cao đẹp
Nguồn TH