Năm hết tết đến, người dân cả nước hân hoan chào đón năm mới với nhiều mong ước và hy vọng vào một năm an khang thịnh vượng, hạnh phúc đầy nhà. Tết thì chung, nhưng phong tục ngày tết mỗi vùng miền lại khác. Dù xã hội có phát triển, cuộc sống có hiện đại đến mấy thì phong tục đón tết truyền thống không bao giờ thay đổi, đặc biệt là ở miền Tây Nam Bộ.
Tôi sinh ra và lớn lên là con người miền Tây thường được mọi người nhắc đến với hình ảnh người dân chất phác, thật thà quả đúng như vậy.
Nếu như miền Bắc có hoa đào đỏ thắm thì miền Nam lại có hoa mai lại không thể thiếu trong cái tết của người miền Nam. Mai vàng không những đẹp mà còn tượng trưng cho nếp sống văn hóa lâu đời của nhân dân ta. Hoa mai đối với miền Nam cũng như hoa đào đối với miền Bắc, đều là những loài hoa gắn liền với truyền thống dân tộc. Có lẽ vì thế, dù đi đến bất cứ phương trời nào, chỉ cần nhìn thấy sắc mai vàng là những người con miền Nam chợt cảm thấy ấm lòng như đang ở chính quê hương của mình.
Miền Tây gạo trắng nước trong, nơi có những cánh rừng tràm bạt ngàn xanh biếc, cánh cò bay thẳng cánh, vườn trái cây chín mọng, nơi chợ nổi làm say lòng biết bao du khách thập phương, hay tiếng hò vang bên dòng Tiền của cô lái đò níu chân bao lữ khách.
Do có truyền thống chưng các loại hoa quả trong ngày Tết nên trong những ngày giáp Tết, các chợ đều nhộn nhịp, bày bán nhiều hoa quả. Tại các chợ nổi trên sông, như: chợ nổi Long Xuyên, chợ nổi Cái Răng (Cần Thơ), chợ nổi Ngã Năm (Sóc Trăng) ghe thuyền đông đúc, đầy ắp các loại hoa quả đủ màu sắc.
Trong các loại cây cảnh, những năm gần đây có một loại khá thông dụng là cây tắc (giống quả chanh nhưng nhỏ chỉ cỡ đầu ngón tay cái và có vị ngọt hơn). Nó còn có tên gọi khác là cây hạnh. Loại cây này có rất nhiều quả. Một chậu cây hạnh cao khoảng một mét có cả trăm trái quả là chuyện thường. Về hoa, 2 loại hoa phổ biến trong những ngày Tết là hoa mai và hoa vạn thọ.
Một loại quả không thể thiếu trong những ngày Tết và được tiêu thụ mạnh nhất, đó là dưa hấu. Dưa hấu được chọn từng cặp loại quả to, cân đối, tròn trịa chưng trên bàn thờ tổ tiên. Loại dưa nhỏ hơn dùng dần sau bữa cơm hoặc đãi khách. Hầu như địa phương nào ở Tây Nam bộ cũng trồng được dưa hấu, kể cả xứ nước mặn như Cà Mau. Trước đây, bà con chuộng giống dưa ruột đỏ nay cũng chuộng giống dưa ruột vàng. Khi chưng loại quả này, người ta không căn cứ vào cái tên mà căn cứ vào màu đỏ của ruột tượng trưng cho sự may mắn, thắng lợi hoặc màu vàng tượng trưng cho sự giàu có, sang trọng; sâu xa hơn là ý nghĩa câu chuyện An Tiêm sống tự lập.
Tết của người miền Tây cũng không thể thiếu mâm ngũ quả và bình bông dâng lên bàn thờ ông bà, tổ tiên. Thường thì mâm ngũ quả là những trái cây to, ngon nhất được hái trong vườn để dâng lên cúng ông bà, tổ tiên. Mâm ngũ quả gồm mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung.
"Những nồi bánh tét thơm nồng". Ảnh sưu tầm
Đến ngày mùng 1, mùng 2, mùng 3 tết trẻ con được cha mẹ chọn cho những bộ quần áo thơm mùi vải mới để đi chúc Tết ông bà. Còn người lớn cũng ăn mặc tươm tất để vui xuân. Mọi người đi hết nhà này lại sang nhà khác, hết xóm này lại sang xóm khác để chúc Tết và uống với nhau ly rượu, ly trà đầu năm. Tết ở miền Tây là vậy, nhộn nhịp nhưng ấm áp trong cái tình làng nghĩa xóm…
Khác với một số nơi trong cả nước, bà con ở miền Tây hay dùng các loại cá khô (thường là khô cá bổi, cá lóc…), tôm khô đãi khách hoặc làm quà biếu nhân dịp Tết. Có lẽ khái niệm “khô ráo” là niềm mong ước của nhiều người miền Tây vì đây là vùng sông nước, năm nào cũng có lũ.
Những phong tục cổ truyền của người miền Tây Nam Bộ vào dịp Tết giờ có lẽ cũng dần được đơn giản hơn cho phù hợp với cuộc sống hiện đại. Tuy nhiên, những nét đặc trưng nhất vẫn được duy trì và trở thành nét văn hóa độc đáo của người dân nơi đây.
Tôi sinh ra và lớn lên là con người miền Tây thường được mọi người nhắc đến với hình ảnh người dân chất phác, thật thà quả đúng như vậy.
Nhớ tuốt lá cho mai về kịp tết.
Kẻo giao thừa thiếu hẳn một mùi hương.
Mai vàng nở như em về đúng hẹn.
Áo vàng phơi sáng rỡ cả con đường.
Anh tuốt lá đợi mai về ngày tết.
Chở mùa xuân trên mỗi đóa vàng tươi.
"Những bữa cơm sum vầy đầy ý nghĩa". Ảnh sưu tầm
Kẻo giao thừa thiếu hẳn một mùi hương.
Mai vàng nở như em về đúng hẹn.
Áo vàng phơi sáng rỡ cả con đường.
Anh tuốt lá đợi mai về ngày tết.
Chở mùa xuân trên mỗi đóa vàng tươi.
"Những bữa cơm sum vầy đầy ý nghĩa". Ảnh sưu tầm
Nếu như miền Bắc có hoa đào đỏ thắm thì miền Nam lại có hoa mai lại không thể thiếu trong cái tết của người miền Nam. Mai vàng không những đẹp mà còn tượng trưng cho nếp sống văn hóa lâu đời của nhân dân ta. Hoa mai đối với miền Nam cũng như hoa đào đối với miền Bắc, đều là những loài hoa gắn liền với truyền thống dân tộc. Có lẽ vì thế, dù đi đến bất cứ phương trời nào, chỉ cần nhìn thấy sắc mai vàng là những người con miền Nam chợt cảm thấy ấm lòng như đang ở chính quê hương của mình.
Miền Tây gạo trắng nước trong, nơi có những cánh rừng tràm bạt ngàn xanh biếc, cánh cò bay thẳng cánh, vườn trái cây chín mọng, nơi chợ nổi làm say lòng biết bao du khách thập phương, hay tiếng hò vang bên dòng Tiền của cô lái đò níu chân bao lữ khách.
Do có truyền thống chưng các loại hoa quả trong ngày Tết nên trong những ngày giáp Tết, các chợ đều nhộn nhịp, bày bán nhiều hoa quả. Tại các chợ nổi trên sông, như: chợ nổi Long Xuyên, chợ nổi Cái Răng (Cần Thơ), chợ nổi Ngã Năm (Sóc Trăng) ghe thuyền đông đúc, đầy ắp các loại hoa quả đủ màu sắc.
Trong các loại cây cảnh, những năm gần đây có một loại khá thông dụng là cây tắc (giống quả chanh nhưng nhỏ chỉ cỡ đầu ngón tay cái và có vị ngọt hơn). Nó còn có tên gọi khác là cây hạnh. Loại cây này có rất nhiều quả. Một chậu cây hạnh cao khoảng một mét có cả trăm trái quả là chuyện thường. Về hoa, 2 loại hoa phổ biến trong những ngày Tết là hoa mai và hoa vạn thọ.
Một loại quả không thể thiếu trong những ngày Tết và được tiêu thụ mạnh nhất, đó là dưa hấu. Dưa hấu được chọn từng cặp loại quả to, cân đối, tròn trịa chưng trên bàn thờ tổ tiên. Loại dưa nhỏ hơn dùng dần sau bữa cơm hoặc đãi khách. Hầu như địa phương nào ở Tây Nam bộ cũng trồng được dưa hấu, kể cả xứ nước mặn như Cà Mau. Trước đây, bà con chuộng giống dưa ruột đỏ nay cũng chuộng giống dưa ruột vàng. Khi chưng loại quả này, người ta không căn cứ vào cái tên mà căn cứ vào màu đỏ của ruột tượng trưng cho sự may mắn, thắng lợi hoặc màu vàng tượng trưng cho sự giàu có, sang trọng; sâu xa hơn là ý nghĩa câu chuyện An Tiêm sống tự lập.
Tết của người miền Tây cũng không thể thiếu mâm ngũ quả và bình bông dâng lên bàn thờ ông bà, tổ tiên. Thường thì mâm ngũ quả là những trái cây to, ngon nhất được hái trong vườn để dâng lên cúng ông bà, tổ tiên. Mâm ngũ quả gồm mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung.
"Những nồi bánh tét thơm nồng". Ảnh sưu tầm
Đến ngày mùng 1, mùng 2, mùng 3 tết trẻ con được cha mẹ chọn cho những bộ quần áo thơm mùi vải mới để đi chúc Tết ông bà. Còn người lớn cũng ăn mặc tươm tất để vui xuân. Mọi người đi hết nhà này lại sang nhà khác, hết xóm này lại sang xóm khác để chúc Tết và uống với nhau ly rượu, ly trà đầu năm. Tết ở miền Tây là vậy, nhộn nhịp nhưng ấm áp trong cái tình làng nghĩa xóm…
Khác với một số nơi trong cả nước, bà con ở miền Tây hay dùng các loại cá khô (thường là khô cá bổi, cá lóc…), tôm khô đãi khách hoặc làm quà biếu nhân dịp Tết. Có lẽ khái niệm “khô ráo” là niềm mong ước của nhiều người miền Tây vì đây là vùng sông nước, năm nào cũng có lũ.
Những phong tục cổ truyền của người miền Tây Nam Bộ vào dịp Tết giờ có lẽ cũng dần được đơn giản hơn cho phù hợp với cuộc sống hiện đại. Tuy nhiên, những nét đặc trưng nhất vẫn được duy trì và trở thành nét văn hóa độc đáo của người dân nơi đây.
Tác giả: Lê Tuấn
- Từ khóa
- diễn đàn vanhoctre.com
