Soạn bài: Các phương châm hội thoại (tiếp theo)

I. Phương châm quan hệ
Thành ngữ “Ông nói gà, bà nói vịt” chỉ hiện tượng không thống nhất, không hiểu người khác nói gì dẫn đến tình trạng trật khớp, lệch lạc trong giao tiếp

- Để tránh tình trạng, khi hội thoại phải nói đúng đề tài giao tiếp, nói đúng vấn đề quan tâm
- Đó chính là phương châm quan hệ trong hội thoại
II. Phương châm cách thức


a, - Dây cà ra dây muống – nói lan man, dài dòng, không có trọng tâm
- Lúng búng như ngậm hột thị - nói ấp úng, không rõ ràng, thiếu rành mạch
- Nói như thế không đạt được hiệu quả giao tiếp: không thể hiện được nội dung muốn truyền đạt, gây khó khăn cho người tiếp nhận

→ Trong hội thoại cần chú ý nói ngắn gọn, rõ ràng, rành mạch
b, Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy.
- Trong câu trên, cụm từ “ông ấy” có thể hiểu được hai cách: nhận định của ông ấy về truyện ngắn, nhận định truyện ngắn của ông ấy viết. Như vậy, nội dung câu nói mơ hồ, người nghe khó xác định được điều muốn nói
- Để người nghe không hiểu lầm, phải thêm từ ngữ cho cách nói rõ ràng hơn
Ví dụ:
+ Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn mà ông ấy mới sáng tác
+ Tôi đồng ý với những nhận định truyện ngắn khá sâu sắc của ông ấy
→ Như vậy, khi giao tiếp cần phải tránh cách nói mơ hồ, không rõ ràng, dễ gây hiểu lầm
III. Phương châm lịch sự
a, Trong mẫu chuyện Người ăn xin, cả hai nhân vật, người ăn xin và cậu bé trong câu chuyện đều cảm thấy mình nhận được từ người kia một điều gì đó.
- Nhân vật “tôi” không khinh miệt người nghèo khổ, khốn khó mặc dù không có gì để cho
- Ông lão ăn xin cảm thấy được tôn trọng, chia sẻ, cả hai người đều thấy hài lòng
b, Có thể rút ra bài học quý từ câu chuyện: trong giao tiếp cần tế nhị, tôn trọng người khác
IV. Luyện tập
Bài 1 (trang 23 sgk ngữ văn 9 tập 1)
a, Câu tục ngữ thể hiện thái độ lịch sự, quý mến cách ứng xử đẹp có giá trị hơn vật chất
b, Lời nói thanh nhã, lịch sự mang lại hiệu quả lớn
c, Vật quý giá (chiếc kim vàng) không ai nỡ chuyển thành vật tầm thường (uốn làm lưỡi câu). Ý muốn nói những người lịch thiệp cần biết cách nói năng cho tương xứng với giá trị của bản thân
→ Tựu chung, các câu tục ngữ khuyên mọi người lịch sự, nhã nhặn khi giao tiếp
- Một số câu tục ngữ có chung nội dung:

- Chim khôn kêu tiếng rảnh rang
Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe
- Vàng thì thử lửa thử than
Chuông thì thử tiếng, người ngoan thử lời
Câu 2 (trang 23 sgk ngữ văn 9 tập 1)
Các biện pháp liên quan trực tiếp đến phương châm lịch sự, trong hội thoại: nói giảm, nói tránh
Câu 3 (trang 23 sgk ngữ văn 9 tập 1)
a, Nói mát
b, Nói hớt
c, Nói móc
d, Nói leo
e, Nói ra đầu đũa
Các từ ngữ đều chỉ những cách liên quan đến phương châm lịch sự và phương châm cách thức
Bài 4 (trang 23 sgk ngữ văn 9 tập 1)
a, Nhân tiện đây xin hỏi: khi người nói muốn hỏi về một vấn đề không đúng đề tài đang trao đổi, tránh người nghe hiểu mình không tuân thủ phương châm quan hệ
b, Cực chẳng đã tôi phải nói, tôi nói điều này có gì không phải mong anh bỏ qua, biết là làm anh không vui, nhưng…; xin lỗi anh có thể không hài lòng nhưng thành thực mà nói… để giảm nhẹ sự đụng chạm, tuân thủ phương châm lịch sự
c, Đừng nói leo, đừng ngắt lời như thế, đừng nói cái giọng đó với tôi… báo hiệu cho người đối thoại biết là họ không tuân thủ phương châm lịch sử
Câu 5:
- Giải thích nghĩa các thành ngữ:
+ Nói băm nói bổ: nói bốp chát, xỉa xói, thô bạo
+ Nói như đấm vào tai: nói mạnh, trái ý người khác, khó nghe
+ Điều nặng tiếng nhẹ: nói trách móc, chì chiết
+ Nửa úp, nửa mở: thái độ mập mờ, không nói hết ý
+ Mồm loa tép nhảy: lắm lời, đanh đá, nói át người khác
+ Đánh trống lảng: né tránh vấn đề nào đó đang được bàn luận
- Các phương châm có liên quan:
+ Phương châm lịch sự: nói băm nói bổ, nói như đấm vào tai, điều nặng tiếng nhẹ, mồm loa mép giải, nói như dùi đục chấm mắm cáy.
+ Phương châm cách thức: nửa úp nửa mở
+ Phương châm quan hệ: đánh trống lảng
Nguồn TH

 

[Sơn Ca]

I, Phương châm quan hệ
- Đó là tình huống đối thoại mà mỗi người nói nói về đề tài khác nhau

- Hậu quả là người nói và người nghe không hiểu nhau
- Khi giao tiếp cần nói đúng vào nội dung đề tài giao tiếp
II, Phương châm cách thức
1, - Hai thành ngữ đó dùng để chỉ cách nói dài dòng, rườm rà, nói ấp a ấp úng
- Hậu quả người nghe không hiểu hoặc hiểu sai ý của người nói. Dễ gây mất thiện cảm với người đối thoại
- Nói năng phải gọn gàng, rành mạch. Trong khi giao tiếp phải chú ý tạo dựng được mối quan hệ tốt đẹp với người đối thoại

2, -Cách 1: Tôi đồng ý với những nhận định của ông ấy
- Cách 2: Tôi đồng ý với những truyện ngắn của ông ấy
- Diễn đạt lại: Tôi đồng ý với những nhận định của ông ấy về truyện ngắn
- Trong giao tiếp cần tránh cách nói mơ hồ, không rõ nghĩa
III, Phương châm lịch sự
- Vì cả hai đều cảm nhận được sự chân thành, tôn trọng của nhau
- Khi giao tiếp cần tôn trọng, lịch sự với người đối thoại
Luyện tập
Câu 1 (trang 23 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):Ông cha ta khuyên chúng ta khi giao tiếp cần lựa chọn ngôn ngữ sao cho phù hợp với đối tượng giao tiếp. Cần có thái độ tôn trọng, lịch sự với người đối thoại

Một số câu ca dao, tục ngữ:
- Chim khôn kêu tiếng rảnh rang
Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe
- Vàng thì thử lửa thử than
Chim kêu thử tiếng người ngoan thử lời
- Người xinh tiếng nói cũng xinh
Người giòn cái tỉnh tình tinh cũng giòn
Câu 2 (trang 23 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1): Phép tu từ nói giảm nói tránh có liên quan đến phương châm lịch sự
- Bạn không đến nỗi đen lắm
- Ông không khỏe lắm
- Cậu ấy học cũng tạm được đấy
- Bức tranh khá đẹp
- Bài hát không đến nỗi nào
Câu 3 (trang 23 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
a, Nói mát ⇒ Phương châm lịch sự
b, nói hớt ⇒ Phương châm lịch sự
c, nói móc ⇒ Phương châm lịch sự
d, nói leo ⇒ Phương châm lịch sự
e, nói ra đầu ra đũa ⇒ Phương châm cách thức
Câu 4 (trang 23 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
a, Người nói muốn thay đổi đề tài
b, Người nói muốn xin lỗi người nghe trước tỏ thái độ lịch sự
c, Người nói muốn nhắc nhở người nghe
Câu 5 (trang 24 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
- Nói băm nói bổ: nói bộp chát, xỉa xói, thô bạo (phương châm lịch sự).
- Nói như đấm vào tai: nói mạnh, trái ý người khác, khó tiếp thu (phương châm lịch sự).
- Điều nặng tiếng nhẹ: nói trách móc chỉ chiết (phương châm lịch sự).
- Nửa úp nửa mở: thái độ mập mờ, ỡm ờ, không nói hết ý (phương châm cách thức).
- Mồm loa tép nhảy: lắm lời, đanh đá, nói át người khác (phương châm lịch sự).
- Đánh trống lảng: lảng ra, né tránh, không muốn vào tham dự một việc nào đó, không muốn đề cập đến một vấn đề nào đó mà người đối thoại đang trao đổi (phương châm quan hệ).
- Nói như dùi đục chấm mấm cáy: nói không khéo, thô kệch, thiếu tế nhị (phương châm lịch sự).
Nguồn TH