Đồng chiêm phả nắng lên không
Cánh cò dẫn gió qua thung lúa vàng
Gió nâng tiếng hát chói chang
Long lanh lưỡi hái liếm ngang chân trời
Tay nhè nhẹ chút người ơi,
Trông đôi hạt rụng hạt rơi xót lòng.
Dễ rơi là hạt đầu bông
Công một nén, của một đồng là đây.
Mảnh sân trăng lúa chất đầy,
Vàng tuôn trong tiếng máy quay xập xình
Rơm vò từng búi rối tinh,
Thân rơm rách để hạt lành lúa ơi !
Nắng non mầm mục mất thôi
Vì đời lúa đó mà phơi cho giòn
Nắng già hạt gạo thêm ngon
Bưng lưng cơm trắng nắng còn thơm tho.
NGUYỄN DUY _Trích "Cát trắng"__
________________________________________
*Chú giải :
- Bài thơ gồm bốn đoạn, có thể đặt tên từng đoạn như sau : lúa chín, gặt lúa, tuốt lúa, phơi thóc.
- Thung : vùng đất rộng ( khác với thung lũng : vùng đất trùng ở giữa hai dãy núi).
- Công một nén, của một đồng : tục ngữ có câu :"Của một đồng, công một nén". Theo cách đo lường cũ : một đồng (đồng cân) bằng một lạng, mười lạng thành một nén (bằng 10 lạng ta, khoảng 400 gam).
________________________________________
* Hướng dẫn đọc
- Đọc đúng : đồng chiêm, dẫn gió, lúa vàng, long lanh, máy quay xập xình, rối tinh, thân rơm rách.
- Đọc diễn cảm : toàn bài đọc giọng nhẹ nhàng, biểu lộ tình cảm tha thiết.
________________________________________
* Tìm hiểu bài
1. Ở đoạn 1, cánh đồng lúa chín được tả có màu sắc, âm thanh, hình ảnh gì đẹp? Tác giả tả lưỡi hái đẹp và sắc bằng những từ nào?
2. Ở đoạn 2, em tìm những từ ngữ nêu lên lòng yêu quý từng hạt lúa của tác giả. Tác giả đã khuyên ta điều gì?
3. Cảnh tuốt lúa dược tả ở đoạn 3 có những nét gì đẹp? Tìm hai từ có nghĩa trái ngược nhau ở đoạn 3.
4. Tìm một từ được lặp lại nhiều lần ở đoạn cuối? Lặp lại như vậy để nói ý gì?
5. Dòng thơ 8 tiếng ở cuối bài có gì đáng chú ý về vần giữa các từ?
Cánh cò dẫn gió qua thung lúa vàng
Gió nâng tiếng hát chói chang
Long lanh lưỡi hái liếm ngang chân trời
Tay nhè nhẹ chút người ơi,
Trông đôi hạt rụng hạt rơi xót lòng.
Dễ rơi là hạt đầu bông
Công một nén, của một đồng là đây.
Mảnh sân trăng lúa chất đầy,
Vàng tuôn trong tiếng máy quay xập xình
Rơm vò từng búi rối tinh,
Thân rơm rách để hạt lành lúa ơi !
Nắng non mầm mục mất thôi
Vì đời lúa đó mà phơi cho giòn
Nắng già hạt gạo thêm ngon
Bưng lưng cơm trắng nắng còn thơm tho.
NGUYỄN DUY _Trích "Cát trắng"__
________________________________________
*Chú giải :
- Bài thơ gồm bốn đoạn, có thể đặt tên từng đoạn như sau : lúa chín, gặt lúa, tuốt lúa, phơi thóc.
- Thung : vùng đất rộng ( khác với thung lũng : vùng đất trùng ở giữa hai dãy núi).
- Công một nén, của một đồng : tục ngữ có câu :"Của một đồng, công một nén". Theo cách đo lường cũ : một đồng (đồng cân) bằng một lạng, mười lạng thành một nén (bằng 10 lạng ta, khoảng 400 gam).
________________________________________
* Hướng dẫn đọc
- Đọc đúng : đồng chiêm, dẫn gió, lúa vàng, long lanh, máy quay xập xình, rối tinh, thân rơm rách.
- Đọc diễn cảm : toàn bài đọc giọng nhẹ nhàng, biểu lộ tình cảm tha thiết.
________________________________________
* Tìm hiểu bài
1. Ở đoạn 1, cánh đồng lúa chín được tả có màu sắc, âm thanh, hình ảnh gì đẹp? Tác giả tả lưỡi hái đẹp và sắc bằng những từ nào?
2. Ở đoạn 2, em tìm những từ ngữ nêu lên lòng yêu quý từng hạt lúa của tác giả. Tác giả đã khuyên ta điều gì?
3. Cảnh tuốt lúa dược tả ở đoạn 3 có những nét gì đẹp? Tìm hai từ có nghĩa trái ngược nhau ở đoạn 3.
4. Tìm một từ được lặp lại nhiều lần ở đoạn cuối? Lặp lại như vậy để nói ý gì?
5. Dòng thơ 8 tiếng ở cuối bài có gì đáng chú ý về vần giữa các từ?
