Văn bản văn học là lăng kính khúc xạ thế giới quan của người nghệ sĩ. Là nơi tác giả gửi gắm tư tưởng, tình cảm của mình đến với độc giả. Ngôn từ là phương tiện của văn học, là sự "truyền đi" những giá trị của một tác phẩm.
I. Tiêu chí chủ yếu của văn bản văn học
1. VBVH là những văn bản đi sâu phản ánh hiện thực khách quan và khám phá thế giới tình cảm và tư tưởng, thỏa mãn nhu cầu thẩm mĩ của con người.
2. VBVH được xây dựng bằng ngôn từ nghệ thuật có tính hình tượng, tính thẩm mĩ cao, tính hàm súc, đa nghĩa.
3. VBVH được xây dựng theo 1 phương thức riêng- nói cụ thể hơn là mỗi VBVH đều thuộc về 1 thể loại nhất định và theo những quy ước, cách thức của thể loại đó.
→ Tuy nhiên VBVH không chỉ là những biện pháp, những kĩ xảo ngôn từ mà là 1 sáng tạo tinh thần của nhà văn.
II. Cấu trúc của văn bản văn học
1. Tầng ngôn từ- từ ngữ âm đến ngữ nghĩa:
- Ngữ nghĩa:
+ Nghĩa tường minh.VD: con chó sói, mùa xuân,...
+ Nghĩa hàm ẩn. VD: lòng lang dạ sói, tuổi xuân,...
- Ngữ âm:
VD:
+ Tài cao phận thấp chí khí uất
Giang hồ mê chơi quên quê hương.
(Tản Đà)
→ C1 nhiều thanh trắc→ sự bế tắc, u uất của kẻ tài hoa, anh hùng ko gặp thời vận. C2 nhiều thanh bằng → cảm giác chơi vơi, phiêu bồng→ sự buông xuôi, bất lực của con người.
2. Tầng hình tượng
- Hình tượng được sáng tạo trong văn bản nhờ những chi tiết, cốt truyện, nhân vật, hoàn cảnh, tâm trạng (tùy quy mô văn bản và thể loại) mà có sự khác nhau.
3. Tầng hàm nghĩa
- Là ý nghĩa ẩn kín, ý nghĩa tiềm tàng của văn bản.
- VD: Mẹ và quả (Nguyễn Khoa Điềm)
Những mùa quả mẹ tôi hái được
Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng
Những mùa quả lặn rồi lại mọc
Như mặt trời, khi như mặt trăng.
Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên
Còn những bí và bầu thì lớn xuống
Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn
Rỏ xuống lòng thầm lặng: mẹ tôi.
Và chúng tôi- một thứ quả trên đời
Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh.
“Một thứ quả non xanh”→ Con người chưa trưởng thành.
III. Từ văn bản đến tác phẩm văn học
Nhà văn - sáng tạo - VBVH (hệ thống kí hiệu khách quan) - người đọc - tác phẩm văn học.
Tổng hợp
I. Tiêu chí chủ yếu của văn bản văn học
1. VBVH là những văn bản đi sâu phản ánh hiện thực khách quan và khám phá thế giới tình cảm và tư tưởng, thỏa mãn nhu cầu thẩm mĩ của con người.
2. VBVH được xây dựng bằng ngôn từ nghệ thuật có tính hình tượng, tính thẩm mĩ cao, tính hàm súc, đa nghĩa.
3. VBVH được xây dựng theo 1 phương thức riêng- nói cụ thể hơn là mỗi VBVH đều thuộc về 1 thể loại nhất định và theo những quy ước, cách thức của thể loại đó.
→ Tuy nhiên VBVH không chỉ là những biện pháp, những kĩ xảo ngôn từ mà là 1 sáng tạo tinh thần của nhà văn.
II. Cấu trúc của văn bản văn học
1. Tầng ngôn từ- từ ngữ âm đến ngữ nghĩa:
- Ngữ nghĩa:
+ Nghĩa tường minh.VD: con chó sói, mùa xuân,...
+ Nghĩa hàm ẩn. VD: lòng lang dạ sói, tuổi xuân,...
- Ngữ âm:
VD:
+ Tài cao phận thấp chí khí uất
Giang hồ mê chơi quên quê hương.
(Tản Đà)
→ C1 nhiều thanh trắc→ sự bế tắc, u uất của kẻ tài hoa, anh hùng ko gặp thời vận. C2 nhiều thanh bằng → cảm giác chơi vơi, phiêu bồng→ sự buông xuôi, bất lực của con người.
2. Tầng hình tượng
- Hình tượng được sáng tạo trong văn bản nhờ những chi tiết, cốt truyện, nhân vật, hoàn cảnh, tâm trạng (tùy quy mô văn bản và thể loại) mà có sự khác nhau.
3. Tầng hàm nghĩa
- Là ý nghĩa ẩn kín, ý nghĩa tiềm tàng của văn bản.
- VD: Mẹ và quả (Nguyễn Khoa Điềm)
Những mùa quả mẹ tôi hái được
Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng
Những mùa quả lặn rồi lại mọc
Như mặt trời, khi như mặt trăng.
Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên
Còn những bí và bầu thì lớn xuống
Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn
Rỏ xuống lòng thầm lặng: mẹ tôi.
Và chúng tôi- một thứ quả trên đời
Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh.
“Một thứ quả non xanh”→ Con người chưa trưởng thành.
III. Từ văn bản đến tác phẩm văn học
Nhà văn - sáng tạo - VBVH (hệ thống kí hiệu khách quan) - người đọc - tác phẩm văn học.
Tổng hợp
