Dưới bóng thời gian, làng Đại Bái từng một thời vang danh bốn cõi với những tiếng búa, tiếng đe vang vọng từ sáng sớm đến chiều tà. Bao thế hệ người thợ đúc đồng đã hun đúc nơi đây không chỉ những pho tượng, trống đồng, lư hương, mà còn đúc cả hồn cốt của một làng nghề ngàn năm trân quý. Từng thớ đất, từng giọt mồ hôi của cha ông thấm vào thau đồng đỏ chói, ánh lên những sắc màu lịch sử và văn hóa.
Thế nhưng, như một khúc tráng ca bị ngắt quãng giữa chừng, làng nghề ấy giờ đây lặng lẽ bước vào hoàng hôn của mình. Đất chật, người đông, những dòng kênh xanh xưa kia nay đã đặc quánh phù sa lẫn tro bụi, hóa chất. Khói than, mùi đồng cháy âm ỉ, bao năm vẫn âm thầm len lỏi vào từng nếp nhà, từng phế quản của người làng.
Khi quyết định dỡ bỏ những lò đúc, ống khói được ban hành, lòng người Đại Bái trĩu nặng như có ai vừa hạ hồi chuông đoạn tuyệt. Những khuôn đúc, nồi nấu, đe búa từng là niềm kiêu hãnh của bao gia đình bị cất vào ký ức. Con đường làng từng mòn chân người thợ, nay chỉ còn trơ lại bụi đỏ và những mảng tường lở lói. Bao nhiêu tâm huyết, bao nhiêu tinh hoa nghề cổ giờ hóa thành hoài niệm.
Nhưng cũng phải thôi. Mảnh đất không thể thở nổi nữa. Những mầm bệnh, những tổn thương môi trường chồng chất buộc người ta phải lựa chọn. Giữ nghề thì mất người. Bỏ nghề thì mất hồn. Giữa đôi bờ ấy, Đại Bái buộc phải chấp nhận buông tay.
Dẫu cho lửa lò đã tắt, tiếng búa đã im, nhưng tinh thần của người Đại Bái chưa bao giờ chịu ngủ yên. Trong sâu thẳm những bàn tay từng chai sần vì đồng đỏ lửa hồng, trong ký ức của những đứa trẻ từng lớn lên bên lò nung, ngọn lửa nghề vẫn còn âm ỉ cháy. Có người sẽ mang khuôn đúc, mang kỹ nghệ xưa lên những vùng đất mới, lập lên những xưởng nhỏ xa làng cũ, tiếp tục đúc đồng bằng cách thức thân thiện hơn với đất trời. Có người miệt mài khôi phục những hoa văn cổ, gìn giữ bí quyết nghề để dạy lại cho con cháu sau này.
Đại Bái hôm nay có thể không còn vang tiếng lò đúc như xưa, nhưng hồn nghề vẫn lặng lẽ chảy trong từng mạch máu của người làng. Biết đâu đó, một ngày không xa, khi con người tìm được cách hài hòa giữa truyền thống và môi trường, tiếng búa Đại Bái sẽ lại vang lên — không còn là tiếng đập xuống một chương cũ, mà là nhịp ngân vút lên một khúc ca hồi sinh.
Bắc Ninh,8/5/2025
