Phần dịch truyện ngắn Trường học (The school) - Donald Barthelme
Chà, chúng tôi đã cho bọn trẻ ra ngoài trồng cây, bạn thấy đấy, bởi vì chúng tôi nhận ra rằng ... đó là một phần của giáo dục, để xem nào, bạn biết đấy, để chúng hiểu về tinh thần trách nhiệm, biết quan tâm đến việc này việc khác, có trách nhiệm cá nhân. Bạn hiểu ý tôi chứ. Và tất cả những cái cây ấy chết, chết sạch. Đó là những cây cam. Tôi không biết tại sao chúng chết. Có lẽ đất có cái gì không ổn hay có lẽ những cây giống mà chúng tôi mua từ vườn ươm thì không phải là thứ tốt nhất. Chúng tôi đã phàn nàn với họ về điều ấy. Chúng tôi có ba mươi học sinh, mỗi em trồng một cái cây nhỏ của riêng mình vì vậy chúng tôi đã có ba mươi cây chết khô. Tất cả bọn trẻ vô cùng buồn bã, ngẩn ngơ nhìn những cái que nâu nhỏ bé ấy .Sự việc chắc hẳn đã chẳng quá tệ nếu bầy rắn không chết ráo chỉ mới vài tuần trước vụ cây chết. Nhưng tôi nghĩ rằng bầy rắn — ừ, thì bầy rắn đã bị bỏ quên là vì . . . bạn còn nhớ đấy, nồi hơi sưởi bị ngắt bốn ngày vì cuộc đình công, và điều ấy có thể giải thích được. Bạn có thể đem cuộc đình công ra như một lý do để giải thích cho bọn trẻ. Tôi muốn nói chẳng có phụ huynh nào lại cho con mình vượt qua hàng rào công nhân để đến trường, và bọn trẻ đã biết lúc ấy cuộc đình công đang xảy ra và biết ý nghĩa của nó. Vì thế khi mọi sự bắt đầu trở lại và chúng tôi phát hiện bầy rắn đã chết, bọn trẻ không quá rầu rĩ.
Với những luống rau thì có lẽ là do quá nhiều nước, và ít ra bây giờ thì bọn chúng biết không nên tưới quá trớn. Bọn chúng rất nhiệt tình chăm sóc những luống rau và có lẽ vài ba đứa . . . bạn biết đấy, vài ba đứa lén xối thêm một ít nước khi chúng tôi không để ý. Hoặc có lẽ . . . ừ, thì tôi cũng chẳng thích nghĩ có đứa nào đó phá hoại, mặc dù điều đó cũng có lần đã xảy ra. Tôi muốn nói đó chỉ là một cái gì thoáng qua ý nghĩ của chúng tôi thôi. Chúng tôi nghĩ như thế có lẽ vì, trước đó, lũ chuột sa mạc đã chết ngắc, và con chuột bạch đã chết ngắc, và con thằn lằn nước . . . ừ, thì bây giờ bọn trẻ đã biết không nên để những con vật ấy trong túi ny-lông.
Dĩ nhiên chúng tôi đã dự đoán những con cá nhiệt đới sẽ chết, điều đó chẳng có gì đáng ngạc nhiên cả. Những con cá ấy, bạn trông thấy chúng cong mình lại và chúng nổi phơi bụng trên mặt nước. Nhưng đúng vào lúc ấy giáo án cần có một con cá nhiệt đới để minh hoạ, chúng tôi chẳng làm được gì cả, năm nào cũng xảy ra chuyện như vậy, bạn chỉ còn cách lướt nhanh qua bài học ấy.
Chúng tôi cũng chẳng hề có dự định nuôi một con chó con nào cả.
Chúng tôi chẳng hề có chút dự định nào như thế, thì lại có một con chó con do cô bé nhà Murdoch tìm thấy dưới một chiếc xe tải và cô bé sợ chiếc xe tải sẽ cán nó khi ông tài-xế đã dỡ đồ xong, nên cô bé nhét nó vào ba-lô và mang đến trường. Vì thế chúng tôi có con chó con này. Ngay khi vừa thấy con chó con, tôi nghĩ, Chúa ơi, tôi cá là nó sẽ sống khoảng hai tuần lễ và rồi . . . Và sự việc xảy ra như thế đấy. Đáng lẽ nó không được ở trong lớp học chút nào cả, vì đã có một thứ nội quy về điều này, nhưng bạn không thể bảo bọn chúng đừng mang con chó con vào lớp học khi con chó con đã có mặt ở đó rồi, ngay trước mắt bọn chúng, chạy lòng vòng trên sàn và sủa nheo nhéo, ăng ẳng không ngừng. Bọn chúng đặt tên cho nó là Edgar — thế đấy, bọn chúng lấy tên tôi đặt cho nó. Bọn chúng thích thú chạy theo nó và reo lên, "Đến đây, Edgar! Egar ngoan nào!" Rồi bọn chúng cười như nắc nẻ. Bọn chúng khoái cái trò đùa cợt ấy. Chính tôi cũng khoái điều ấy.. Tôi chẳng lấy làm phiền khi bị đem ra đùa cợt. Bọn chúng làm một cái nhà nhỏ cho nó trong ngăn tủ đựng học cụ và mọi thứ linh tinh. Tôi chẳng biết nó đã chết vì nguyên nhân nào. Bệnh cúm, tôi đoán thế. Có lẽ nó chưa hề được chủng ngừa. Tôi mang nó ra khỏi chỗ đó trước khi bọn trẻ đến trường. Sáng nào tôi cũng xem xét ngăn tủ đựng học cụ, bởi vì tôi biết điều gì sẽ xảy ra. Tôi đưa xác con chó cho ông coi trường.
Thế rồi đến vụ em bé mồ côi người Hàn mà lớp học đã nhận bảo trợ thông qua chương trình Giúp Đỡ Trẻ Em, mỗi đứa góp hai mươi lăm xu một tháng, kế hoạch là như vậy. Thật là một điều bất hạnh, em bé tên Kim, và có lẽ chúng tôi đã nhận bảo trợ em ấy quá trễ hay thế nào ấy. Nguyên nhân của cái chết không được mô tả trong bức thư chúng tôi nhận, thay vào đó họ đề nghị chúng tôi bảo trợ một em bé khác và họ gửi cho chúng tôi xem vài trường hợp đáng quan tâm, nhưng chúng tôi chẳng còn lòng dạ nào nữa. Bọn trẻ trong cả lớp rất hoang mang, chúng bắt đầu cảm thấy (tôi nghĩ thế, chứ chẳng có ai nói thẳng với tôi điều gì cả) rằng dường như có cái gì bất ổn trong ngôi trường này. Nhưng tôi nghĩ chẳng hề có cái gì bất ổn trong chính ngôi trường này, tôi đã thấy những điều tốt hơn và tôi đã thấy những điều tệ hơn. Đây chẳng qua là một giai đoạn gặp vận xấu. Chẳng hạn, phụ huynh qua đời nhiều một cách khác thường. Tôi nghĩ có hai người bị quỵ tim và hai người tự tử, một người chết đuối, và bốn người cùng tử thương trong một tai nạn xe cộ. Một người bị tai biến mạch máu não. Và chúng tôi có con số tử vong rất cao của các ông bà nội ngoại cũng như mọi năm, hay có lẽ năm nay cao hơn, dường như vậy. Và cuối cùng là tấn thảm kịch.
Tấn thảm kịch xảy ra khi Matthew Wein và Tony Mavrogordo đang chơi đùa nơi người ta đang đào đất để xây toà cao ốc của văn phòng chính phủ liên bang. Bạn biết đấy, có những cây xà gỗ to tướng xếp thành đống bên cạnh nơi đào đất. Một vụ kiện đang diễn ra về chuyện ấy, và các phụ huynh cho rằng đống xà gỗ ấy được xếp một cách cẩu thả. Tôi chẳng biết đâu là đúng, đâu là sai. Thật là một năm kỳ lạ.
Tôi quên nhắc đến cha của Billy Brandt, người đã bị đâm chết khi ông ấy vật lộn với một kẻ mang mặt nạ đột nhập vào nhà ông ấy.
Một hôm, chúng tôi có một cuộc bàn bạc trong lớp. Bọn trẻ hỏi tôi "tất cả đã đi đâu?" Những cây cam, con thằn lằn nước, bầy cá nhiệt đới, Edgar, những ông bố và những bà mẹ, Matthew và Tony, tất cả đã đi đâu mất rồi? Và tôi nói "thầy không biết, thầy chẳng biết." Và bọn chúng hỏi "thế thì ai biết?" và tôi nói "chẳng ai biết cả". Và bọn chúng hỏi "có phải cái chết mang ý nghĩa đến cho cuộc sống?" Và tôi nói "không, chính cuộc sống mang ý nghĩa đến cho cuộc sống." Rồi bọn chúng hỏi "chứ không phải cái chết, được xem như một nhân tố cơ bản, chính là phương tiện qua đó cuộc sống tầm thường hàng ngày có thể được thăng hoa để hướng về ...
Tôi nói "vâng, có lẽ."
Bọn trẻ nói "chúng em không thích điều ấy."
Tôi nói "có lý đấy."
Bọn chúng nói "thật đáng xấu hổ."
Tôi nói "đúng vậy."
Bọn chúng nói "bây giờ thầy sẽ làm tình với cô Helen (trợ giáo của lớp học) để chúng em có thể thấy việc ấy được thực hiện thế nào chứ? Chúng em biết thầy thích cô Helen."
Quả thật tôi thích Helen nhưng tôi nói tôi sẽ không làm tình.
"Chúng em nghe rất nhiều về việc ấy," bọn chúng nói, "nhưng chưa bao giờ được trông thấy."
Tôi nói tôi sẽ bị đuổi sở, và việc ấy thì không bao giờ, hay hầu như không bao giờ, được thực hiện như một sự biểu diễn. Helen nhìn ra cửa sổ.
Bọn chúng nói "làm ơn mà, xin thầy vui lòng làm tình với Helen, chúng em cần một sự khẳng định về giá trị, chúng em đang sợ hãi."
Tôi bảo rằng chúng không nên sợ hãi (mặc dù tôi vẫn thường sợ hãi) và rằng có giá trị ở khắp mọi nơi. Helen bước đến ôm lấy tôi. Tôi hôn vài lần lên lông mày của nàng. Chúng tôi ôm nhau. Bọn trẻ háo hức. Rồi có một tiếng gõ cửa, tôi mở cửa, và một con chuột sa mạc mới bước vào. Bọn trẻ reo hò man dại.
Hoàng Ngọc Tuấn dịch, Nguyên tác: "The School", trong Donald Barthelme,
Amateurs (New York: Farrar, Straus and Giroux, 1976).
Amateurs (New York: Farrar, Straus and Giroux, 1976).
Lời bàn truyện ngắn Trường học:
Được kể dưới góc nhìn của một giáo viên, người dường như bị cái chết theo sát, câu chuyện kỳ lạ này leo thang nhanh chóng. Những cái chết ngày càng gia tăng; di chuyển từ cây cối, sang cá, sang chó con, đến con người, tất cả với người kể chuyện cố gắng nguôi ngoai ý tưởng rằng không có gì là tồi tệ.
Barthelme, tác giả của "The King" , không bao giờ sử dụng một từ không cần thiết. Thay vào đó, anh ta sử dụng các kỹ thuật tránh và dấu chấm lửng để làm nổi bật rằng có điều gì đó đang tắt. Đó là một thế giới vô lý nhưng được tạo tác hoàn hảo - dấu ấn hậu hiện đại của Barthelme - nơi không có gì giống như người ta tưởng.
Thông tin thêm:
Donald Barthelme (1931-1989) là một trong những đại biểu của văn chương hậu hiện đại Hoa Kỳ. Ông đã xuất bản 19 cuốn sách, trong đó có 3 tiểu thuyết, 1 kịch bản, và hầu hết là những tập truyện ngắn. Barthelme qua lại thường xuyên giữa New York và Houston vì làm việc ở cả hai nơi: ông dạy môn viết văn sáng tạo (creative writing) tại University of Houston, và đồng thời là giáo sư môn văn chương Anh ngữ tại City College (thuộc City University of New York). Barthelme đã đoạt nhiều giải thưởng văn học, trong số đó có: Guggenheim Fellowship (1966); Time Magazine's Best Books of the Year (1971) cho cuốn City Life; National Book Award for Children's Literature (1972) cho cuốn The Slightly Irregular Fire Engine or the Hithering Thithering Djinn; Morton Dauwen Zabel Award (1972), do National Institute of Arts and Letters trao tặng; và Jesse H. Jones Award (1976) do Texas Institute of Letters trao cho cuốn The Dead Father.
Nhà phê bình Richard Gilman nhận định rằng Donald Barthelme là một trong số ít nhà văn Hoa Kỳ, với lối viết hậu hiện đại, đã làm cho nghệ thuật văn chương hư cấu trở nên phong dật và mở rộng, thay vì cố gắng làm đầy thêm cái kho chứa càng ngày tràn ngập những tác phẩm để tiêu khiển, để trình bày quan điểm, hay để ghi nhận những sự kiện của đời sống. Thật vậy, Barthelme viết hàng trăm truyện ngắn, nhưng hầu như mỗi truyện đều rất khác nhau về nhiều phương diện, từ cấu trúc đến ngôn ngữ. Đọc những tập truyện ngắn của ông, chúng ta như rơi vào một ống kính vạn hoa của những khả thể biểu đạt đầy những điều bất ngờ thú vị. Ông đã đem vào thể loại truyện ngắn một sức sống mới, khiến nó trở thành một nghệ thuật văn chương hứa hẹn những tiềm năng vô hạn.
Bản tiếng Anh:
The School
from Sixty Stories by Donald Barthelme
Well, we had all these children out planting trees, see, because we figured that ... that was part of their education, to see how, you know, the root systems ... and also the sense of responsibility, taking care of things, being individually responsible. You know what I mean. And the trees all died. They were orange trees. I don’t know why they died, they just died. Something wrong with the soil possibly or maybe the stuff we got from the nursery wasn’t the best. We complained about it. So we’ve got thirty kids there, each kid had his or her own little tree to plant and we’ve got these thirty dead trees. All these kids looking at these little brown sticks, it was depressing.
It wouldn’t have been so bad except that just a couple of weeks before the thing with the trees, the snakes all died. But I think that the snakes – well, the reason that the snakes kicked off was that ... you remember, the boiler was shut off for four days because of the strike, and that was explicable. It was something you could explain to the kids because of the strike. I mean, none of their parents would let them cross the picket line and they knew there was a strike going on and what it meant. So when things got started up again and we found the snakes they weren’t too disturbed.
With the herb gardens it was probably a case of overwatering, and at least now they know not to overwater. The children were very conscientious with the herb gardens and some of them probably ... you know, slipped them a little extra water when we weren’t looking. Or maybe ... well, I don’t like to think about sabotage, although it did occur to us. I mean, it was something that crossed our minds. We were thinking that way probably because before that the gerbils had died, and the white mice had died, and the salamander ... well, now they know not to carry them around in plastic bags.
Of course we expected the tropical fish to die, that was no surprise. Those numbers, you look at them crooked and they’re belly-up on the surface. But the lesson plan called for a tropical fish input at that point, there was nothing we could do, it happens every year, you just have to hurry past it.
We weren’t even supposed to have a puppy.
We weren’t even supposed to have one, it was just a puppy the Murdoch girl found under a Gristede’s truck one day and she was afraid the truck would run over it when the driver had finished making his delivery, so she stuck it in her knapsack and brought it to the school with her. So we had this puppy. As soon as I saw the puppy I thought, Oh Christ, I bet it will live for about two weeks and then... And that’s what it did. It wasn’t supposed to be in the classroom at all, there’s some kind of regulation about it, but you can’t tell them they can’t have a puppy when the puppy is already there, right in front of them, running around on the floor and yap yap yapping. They named it Edgar – that is, they named it after me. They had a lot of fun running after it and yelling, “Here, Edgar! Nice Edgar!” Then they’d laugh like hell. They enjoyed the ambiguity. I enjoyed it myself. I don’t mind being kidded. They made a little house for it in the supply closet and all that. I don’t know what it died of. Distemper, I guess. It probably hadn’t had any shots. I got it out of there before the kids got to school. I checked the supply closet each morning, routinely, because I knew what was going to happen. I gave it to the custodian.
And then there was this Korean orphan that the class adopted through the Help the Children program, all the kids brought in a quarter a month, that was the idea. It was an unfortunate thing, the kid’s name was Kim and maybe we adopted him too late or something. The cause of death was not stated in the letter we got, they suggested we adopt another child instead and sent us some interesting case histories, but we didn’t have the heart. The class took it pretty hard, they began (I think, nobody ever said anything to me directly) to feel that maybe there was something wrong with the school. But I don’t think there’s anything wrong with the school, particularly, I’ve seen better and I’ve seen worse. It was just a run of bad luck. We had an extraordinary number of parents passing away, for instance. There were I think two heart attacks and two suicides, one drowning, and four killed together in a car accident. One stroke. And we had the usual heavy mortality rate among the grandparents, or maybe it was heavier this year, it seemed so. And finally the tragedy.
The tragedy occurred when Matthew Wein and Tony Mavrogordo were playing over where they’re excavating for the new federal office building. There were all these big wooden beams stacked, you know, at the edge of the excavation. There’s a court case coming out of that, the parents are claiming that the beams were poorly stacked. I don’t know what’s true and what’s not. It’s been a strange year.
I forgot to mention Billy Brandt’s father who was knifed fatally when he grappled with a masked intruder in his home.
One day, we had a discussion in class. They asked me, where did they go? The trees, the salamander, the tropical fish, Edgar, the poppas and mommas, Matthew and Tony, where did they go? And I said, I don’t know, I don’t know. And they said, who knows? and I said, nobody knows. And they said, is death that which gives meaning to life? And I said no, life is that which gives meaning to life. Then they said, but isn’t death, considered as a fundamental datum, the means by which the taken-for-granted mundanity of the everyday may be transcended in the direction of –
I said, yes, maybe.
They said, we don’t like it.
I said, that’s sound.
They said, it’s a bloody shame!
I said, it is.
They said, will you make love now with Helen (our teaching assistant) so that we can see how it is done? We know you like Helen.
I do like Helen but I said that I would not.
We’ve heard so much about it, they said, but we’ve never seen it.
I said I would be fired and that it was never, or almost never, done as a demonstration. Helen looked out the window.
They said, please, please make love with Helen, we require an assertion of value, we are frightened.
I said that they shouldn’t be frightened (although I am often frightened) and that there was value everywhere. Helen came and embraced me. I kissed her a few times on the brow. We held each other. The children were excited. Then there was a knock on the door, I opened the door, and the new gerbil walked in. The children cheered wildly.
Sửa lần cuối: