VĂN HỌC TRÊN HÀNH TRÌNH KHÁM PHÁ CÁI ĐẸP
________________________________________
Khi tôi đi làm về vào một chiều lất phất mưa, bước vào căn phòng chưa thắp đèn, nhìn thấy chút nắng cuối ngày xuyên làn mưa hắt qua khung cửa sổ, chiếu xuyên ly nước thủy tinh uống dở còn để trên bàn, tôi tìm được cái đẹp trong ánh sáng ướt át mong manh đó
________________________________________
Văn học là một trong nhiều phương tiện giúp con người vươn mình đến nhiều chiều kích tồn tại, mở rộng biên độ xúc cảm để sống trong thế giới tinh thần phong phú, sáng tạo. Trên hành trình đó, văn học đã đồng hành cùng con người trong sự khám phá cái đẹp, nâng cao nhận thức và tôi luyện sự nhạy cảm của những trái tim trước vẻ đẹp cuộc sống
________________________________________
1. Cái đẹp nơi chúng ta sống và cái đẹp sống trong chúng ta
Một buổi sớm khi những màn sương chưa vội tan, những vệt nắng ấm áp khẽ khàng chiếu xuyên qua khóm hoa dại bên đường rồi xuyên thẳng xuống mặt đất. Trong giây phút mơ màng đó, tôi nhận ra cái đẹp bình dị của một buổi sớm mai, một buổi sớm như bao buổi thường có mỗi ngày. Hình như, cái đẹp hiện diện khắp nơi trong thế giới sống của chúng ta. Từ nơi đồng quê gió lộng đến chốn thị thành lao xao, từ nơi cao nguyên nắng gió đến những bãi vàng e ấp sóng vỗ bờ,… cái đẹp hiện diện với đa dạng sắc thái khác nhau. Đó là cái đẹp tự nhiên, cái đẹp xã hội, cái đẹp của bản thân con người và cả cái đẹp của thế giới nghệ thuật. Chỉ cần một cái ôm ấm áp giữa sân ga, một ánh mắt lấp lánh nơi phố vắng… đủ để con người cảm thấy bản thân sống trong cái đẹp và cái đẹp sống trong chính cuộc sống con người.
2. Văn học như phương tiện giúp con người nhạy cảm với cái đẹp
Dù cái đẹp hiện diện bên cuộc sống con người nhưng đôi khi vì những lo toan cuộc sống, những tất bật của cuộc mưu sinh khiến con người quên lãng những vẻ đẹp xung quanh. Vì thế, để tận hưởng cái đẹp; trước hết con người cần phải tìm cách khám phá ra nó. Và văn học nghệ thuật chính là một trong nhiều dấu chỉ để con người khám phá cái đẹp.
Trong văn học, nhà văn thực hiện công việc dẫn lỗi người đọc vào thế giới của cái đẹp như công việc của một hướng dẫn viên. Thế giới nghệ thuật trong tác phẩm văn học là sự tái hiện và tái tạo cái đẹp của cuộc sống. Đắm chìm trong đó là đắm say trong thế giới của cái đẹp. Nhà văn đôi khi đồng hành cùng người đọc trên hành trình đó nhưung cũng có khi ẩn mình đi, trao truyền cho bạn đọc quyền năng khám phá và sáng tạo thế giới cái đẹp thông qua chính sáng tác của mình. Đọc tiểu thuyết của các nhà văn Xô Viết vĩ đại, người đọc khám phá ra cái đẹp hiện diện trong phẩm chất anh hùng của một dân tộc ngoan cường. Đọc truyện ngắn Pautopsky, người đọc khám phá vẻ đẹp tâm hồn con người xứ sở Bạch Dương lãng mạn, hào hoa và giàu chất nhân văn. Đọc tác phẩm văn học là hành trình tìm về những vẻ đẹp cuộc sống được lưu giữ thông qua những xúc động của ngôn từ. Đó là hành trình nhân văn bởi không chỉ hiển lộ những vẻ đẹp của cảnh mà còn là của lịch sử nhân loại qua những thăng trầm lịch sử.
3. Tái hiện và tái tạo, lưu giữ và kiến thiết cái đẹp thông qua văn học
Để đưa cái đẹp của đời sống vào tác phẩm văn học, nhà văn trước hết phải nhạy cảm trong công cuộc khám phá cái đẹp. Kim Lân tìm thấy cái đẹp nơi giọt nước mắt quý giá của người mẹ nghèo thương con trong truyện ngắn Vợ Nhặt. Thạch Lam trân quý vẻ đẹp của bản chất lương thiện trong sáng của hai chị em Sơn trong trước cái se sắt của Gió lạnh đầu mùa. Tô Hoài đã tìm thấy cái đẹp nơi khát vọng sống mãnh liệt của người phụ nữ vùng cao trong giây phút quyết liệt vùng lên chạy trốn khỏi bạo tàn trong Vợ chồng A Phủ. Mỗi trái tim nhà văn là một sự khám phá cái đẹp, là sự phát hiện vẻ đẹp lấp lánh nơi những bụi mờ cuộc sống đã khuất lấp đi.
Tuy nhiên, cái đẹp trong cuộc sống không phải chỉ là cái đẹp của sự tái hiện mà còn là tính thẩm mỹ của cái đẹp được tái tạo trong tác phẩm. Từ cái đẹp của đời sống, nhà văn xây nên những hình tượng nghệ thuật, làm nên cái đẹp của những tác phẩm văn học nghệ thuật. Nhà văn, nhà thơ trong lao động nghệ thuật là sự thăng hoa của khối óc, giác quan và trái tim. Vì lẽ đó, nó tạo điều kiện cho nhưng hư cấu nghệ thuật, cho khát vọng thẩm mỹ của nhà văn trong sáng tạo nghệ thuật.
Thông qua sự kiến tạo cái đẹp trong tác phẩm văn học, nhà văn có thể phục dựng lại những cái đẹp đã mất trước những bước đi của thời gian. Lúc này, văn học trở thành chất keo gắn kết, phục dựng lại những hài hoà đã mất giữa con người và tự nhiên, con người và xã hội.
Ngày nay, vẫn còn đó trên thế giới những cuộc chiến tranh phi ngã, vẫn còn đó những giọt nước mắt mẹ mất con, vợ xa chồng; vẫn còn đó những ánh mắt lấp lánh mong muốn ngày hoà bình; vẫn còn đó những nỗi đau mà thiên tại, địch hoạ để lại,… Trước những cuộc khủng hoảng như thế, văn học và hành trình tìm kiếm cái đẹp có thể làm gì để kích thích và giáo dục con người hướng đến phục dựng những gì đã mất? Câu hỏi đó bao giờ chưa được trả lời rốt ráo, bấy giờ văn học và cái đẹp vẫn tiếp tục phát huy giá trị của mình….
___________________________________
________________________________________
Khi tôi đi làm về vào một chiều lất phất mưa, bước vào căn phòng chưa thắp đèn, nhìn thấy chút nắng cuối ngày xuyên làn mưa hắt qua khung cửa sổ, chiếu xuyên ly nước thủy tinh uống dở còn để trên bàn, tôi tìm được cái đẹp trong ánh sáng ướt át mong manh đó
________________________________________
Văn học là một trong nhiều phương tiện giúp con người vươn mình đến nhiều chiều kích tồn tại, mở rộng biên độ xúc cảm để sống trong thế giới tinh thần phong phú, sáng tạo. Trên hành trình đó, văn học đã đồng hành cùng con người trong sự khám phá cái đẹp, nâng cao nhận thức và tôi luyện sự nhạy cảm của những trái tim trước vẻ đẹp cuộc sống
________________________________________
1. Cái đẹp nơi chúng ta sống và cái đẹp sống trong chúng ta
Một buổi sớm khi những màn sương chưa vội tan, những vệt nắng ấm áp khẽ khàng chiếu xuyên qua khóm hoa dại bên đường rồi xuyên thẳng xuống mặt đất. Trong giây phút mơ màng đó, tôi nhận ra cái đẹp bình dị của một buổi sớm mai, một buổi sớm như bao buổi thường có mỗi ngày. Hình như, cái đẹp hiện diện khắp nơi trong thế giới sống của chúng ta. Từ nơi đồng quê gió lộng đến chốn thị thành lao xao, từ nơi cao nguyên nắng gió đến những bãi vàng e ấp sóng vỗ bờ,… cái đẹp hiện diện với đa dạng sắc thái khác nhau. Đó là cái đẹp tự nhiên, cái đẹp xã hội, cái đẹp của bản thân con người và cả cái đẹp của thế giới nghệ thuật. Chỉ cần một cái ôm ấm áp giữa sân ga, một ánh mắt lấp lánh nơi phố vắng… đủ để con người cảm thấy bản thân sống trong cái đẹp và cái đẹp sống trong chính cuộc sống con người.
2. Văn học như phương tiện giúp con người nhạy cảm với cái đẹp
Dù cái đẹp hiện diện bên cuộc sống con người nhưng đôi khi vì những lo toan cuộc sống, những tất bật của cuộc mưu sinh khiến con người quên lãng những vẻ đẹp xung quanh. Vì thế, để tận hưởng cái đẹp; trước hết con người cần phải tìm cách khám phá ra nó. Và văn học nghệ thuật chính là một trong nhiều dấu chỉ để con người khám phá cái đẹp.
Trong văn học, nhà văn thực hiện công việc dẫn lỗi người đọc vào thế giới của cái đẹp như công việc của một hướng dẫn viên. Thế giới nghệ thuật trong tác phẩm văn học là sự tái hiện và tái tạo cái đẹp của cuộc sống. Đắm chìm trong đó là đắm say trong thế giới của cái đẹp. Nhà văn đôi khi đồng hành cùng người đọc trên hành trình đó nhưung cũng có khi ẩn mình đi, trao truyền cho bạn đọc quyền năng khám phá và sáng tạo thế giới cái đẹp thông qua chính sáng tác của mình. Đọc tiểu thuyết của các nhà văn Xô Viết vĩ đại, người đọc khám phá ra cái đẹp hiện diện trong phẩm chất anh hùng của một dân tộc ngoan cường. Đọc truyện ngắn Pautopsky, người đọc khám phá vẻ đẹp tâm hồn con người xứ sở Bạch Dương lãng mạn, hào hoa và giàu chất nhân văn. Đọc tác phẩm văn học là hành trình tìm về những vẻ đẹp cuộc sống được lưu giữ thông qua những xúc động của ngôn từ. Đó là hành trình nhân văn bởi không chỉ hiển lộ những vẻ đẹp của cảnh mà còn là của lịch sử nhân loại qua những thăng trầm lịch sử.
3. Tái hiện và tái tạo, lưu giữ và kiến thiết cái đẹp thông qua văn học
Để đưa cái đẹp của đời sống vào tác phẩm văn học, nhà văn trước hết phải nhạy cảm trong công cuộc khám phá cái đẹp. Kim Lân tìm thấy cái đẹp nơi giọt nước mắt quý giá của người mẹ nghèo thương con trong truyện ngắn Vợ Nhặt. Thạch Lam trân quý vẻ đẹp của bản chất lương thiện trong sáng của hai chị em Sơn trong trước cái se sắt của Gió lạnh đầu mùa. Tô Hoài đã tìm thấy cái đẹp nơi khát vọng sống mãnh liệt của người phụ nữ vùng cao trong giây phút quyết liệt vùng lên chạy trốn khỏi bạo tàn trong Vợ chồng A Phủ. Mỗi trái tim nhà văn là một sự khám phá cái đẹp, là sự phát hiện vẻ đẹp lấp lánh nơi những bụi mờ cuộc sống đã khuất lấp đi.
Tuy nhiên, cái đẹp trong cuộc sống không phải chỉ là cái đẹp của sự tái hiện mà còn là tính thẩm mỹ của cái đẹp được tái tạo trong tác phẩm. Từ cái đẹp của đời sống, nhà văn xây nên những hình tượng nghệ thuật, làm nên cái đẹp của những tác phẩm văn học nghệ thuật. Nhà văn, nhà thơ trong lao động nghệ thuật là sự thăng hoa của khối óc, giác quan và trái tim. Vì lẽ đó, nó tạo điều kiện cho nhưng hư cấu nghệ thuật, cho khát vọng thẩm mỹ của nhà văn trong sáng tạo nghệ thuật.
Thông qua sự kiến tạo cái đẹp trong tác phẩm văn học, nhà văn có thể phục dựng lại những cái đẹp đã mất trước những bước đi của thời gian. Lúc này, văn học trở thành chất keo gắn kết, phục dựng lại những hài hoà đã mất giữa con người và tự nhiên, con người và xã hội.
Ngày nay, vẫn còn đó trên thế giới những cuộc chiến tranh phi ngã, vẫn còn đó những giọt nước mắt mẹ mất con, vợ xa chồng; vẫn còn đó những ánh mắt lấp lánh mong muốn ngày hoà bình; vẫn còn đó những nỗi đau mà thiên tại, địch hoạ để lại,… Trước những cuộc khủng hoảng như thế, văn học và hành trình tìm kiếm cái đẹp có thể làm gì để kích thích và giáo dục con người hướng đến phục dựng những gì đã mất? Câu hỏi đó bao giờ chưa được trả lời rốt ráo, bấy giờ văn học và cái đẹp vẫn tiếp tục phát huy giá trị của mình….
___________________________________
