Nguyễn Minh Châu đã từng nói: “Tôi là tôi ớn nhất những nhà văn máu cá, cứ lấy an toàn làm gốc, chơi trò chơi hiền lành, vô sự, tưởng rằng cả đời không hại ai, không làm điều ác với ai. Nhưng cái tội tày đình là tội khiếp đảm trước cái ác”.
Tôn chỉ nghệ thuật của văn chương là “phải đẹp”, mang đậm tính nhân văn, tôn vinh tính thẩm mỹ ở đời. Tuy nhiên, cái đẹp không đối nghịch với đạo đức, không từ chối phản ánh cái ác để thay đổi xã hội và con người. Nhà văn có tài là người biết khơi lên cái đẹp trong cái xấu, hoặc viết về cái xấu để con người thèm khát cái đẹp.
Văn học phản ánh cái xấu dựa trên góc nhìn thẩm mỹ, dù viết về những sự thể mang tính tiêu cực nhưng nhà văn vẫn đứng trên tư tưởng tích cực để phản ánh. Sự thật trần trụi hay những góc khuất đằng sau hình ảnh sự vật đã được ngôn từ mờ hóa, để sự tiếp xúc gần gũi với tác phẩm không làm ảnh hưởng đến cảm quan độc giả. Hiện thực được khai thác trong tác phẩm đôi khi chỉ là một mảnh hiện thực được xén gọn và mờ hóa những yếu tố kinh dị, trần tục,...
“Không có gì thuộc về con người mà lại xa lạ với tôi” (K. Marx). Văn chương cuối vùng sẽ chẳng có ý nghĩa gì nếu ta ngoảnh mặt lại với cái ác, khước từ quyền lên án cái xấu, phanh phui những thế lực chà đạp lên quyền yêu cái đẹp của con người. Muốn làm được như vậy, nhà văn cần nhìn đời ở những chiều kích sâu rộng hơn. Nét chữ Huấn Cao vừa thảo xuống như có rồng bay phượng múa sáng rực cả căn phòng giam dơ dáy, bẩn thỉu. Hình ảnh nét chữ như một sự đối nghịch với cái u ám, chỉ toàn xiềng xích và tội lỗi. Miêu tả sự đối lập đó như cách khơi gợi người ta khao khát cái nho nhã, thanh cao của thiện lương của một nền Nho giáo đang trên hồi thất sủng.
Nếu chỉ nhìn cái xấu, cái ác ở một chiều kích để bài xích, bàn tán thì thật dễ dàng, nhưng để cúi xuống mà thấu hiểu lại đòi hỏi một tấm lòng đủ sâu rộng. Trước những trạng huống của cuộc đời, cần nhìn vào toàn cảnh để nhận ra giá trị cốt lõi sâu trong những điều tưởng chừng như xấu, ác đến tận cùng. Người đàn bà hàng chài mặt rỗ chằng chịt cắn răng chịu đựng người chồng vũ phu “ba ngày một trận nhẹ, năm nay một trận nặng”. Nhưng điều quan trọng không phải là ép họ ly hôn mà là cải thiện đời sống cho người dân làng chài, nâng cao chất lượng cuộc sống trên biển để những đứa trẻ không còn phải chứng kiến cảnh “lên bờ mà đánh”. Bản thân cái xấu, cái ác chính là đạo đức, mang tính thẩm mỹ nếu được nhìn từ góc độ toàn diện.
Tôn chỉ nghệ thuật của văn chương là “phải đẹp”, mang đậm tính nhân văn, tôn vinh tính thẩm mỹ ở đời. Tuy nhiên, cái đẹp không đối nghịch với đạo đức, không từ chối phản ánh cái ác để thay đổi xã hội và con người. Nhà văn có tài là người biết khơi lên cái đẹp trong cái xấu, hoặc viết về cái xấu để con người thèm khát cái đẹp.
Văn học phản ánh cái xấu dựa trên góc nhìn thẩm mỹ, dù viết về những sự thể mang tính tiêu cực nhưng nhà văn vẫn đứng trên tư tưởng tích cực để phản ánh. Sự thật trần trụi hay những góc khuất đằng sau hình ảnh sự vật đã được ngôn từ mờ hóa, để sự tiếp xúc gần gũi với tác phẩm không làm ảnh hưởng đến cảm quan độc giả. Hiện thực được khai thác trong tác phẩm đôi khi chỉ là một mảnh hiện thực được xén gọn và mờ hóa những yếu tố kinh dị, trần tục,...
“Không có gì thuộc về con người mà lại xa lạ với tôi” (K. Marx). Văn chương cuối vùng sẽ chẳng có ý nghĩa gì nếu ta ngoảnh mặt lại với cái ác, khước từ quyền lên án cái xấu, phanh phui những thế lực chà đạp lên quyền yêu cái đẹp của con người. Muốn làm được như vậy, nhà văn cần nhìn đời ở những chiều kích sâu rộng hơn. Nét chữ Huấn Cao vừa thảo xuống như có rồng bay phượng múa sáng rực cả căn phòng giam dơ dáy, bẩn thỉu. Hình ảnh nét chữ như một sự đối nghịch với cái u ám, chỉ toàn xiềng xích và tội lỗi. Miêu tả sự đối lập đó như cách khơi gợi người ta khao khát cái nho nhã, thanh cao của thiện lương của một nền Nho giáo đang trên hồi thất sủng.
Nếu chỉ nhìn cái xấu, cái ác ở một chiều kích để bài xích, bàn tán thì thật dễ dàng, nhưng để cúi xuống mà thấu hiểu lại đòi hỏi một tấm lòng đủ sâu rộng. Trước những trạng huống của cuộc đời, cần nhìn vào toàn cảnh để nhận ra giá trị cốt lõi sâu trong những điều tưởng chừng như xấu, ác đến tận cùng. Người đàn bà hàng chài mặt rỗ chằng chịt cắn răng chịu đựng người chồng vũ phu “ba ngày một trận nhẹ, năm nay một trận nặng”. Nhưng điều quan trọng không phải là ép họ ly hôn mà là cải thiện đời sống cho người dân làng chài, nâng cao chất lượng cuộc sống trên biển để những đứa trẻ không còn phải chứng kiến cảnh “lên bờ mà đánh”. Bản thân cái xấu, cái ác chính là đạo đức, mang tính thẩm mỹ nếu được nhìn từ góc độ toàn diện.
