Mơ màng cùng văn chương Nguyễn Nhật Ánh

Dieu Hoee

Thế giới người lớn hỗn loạn, chai lì, chồng chất những "thế hệ bận rộn" chẳng chừa cho mình một chốn dung thân. Ai cũng từng là trẻ con, nhưng lại chẳng có ai nhớ về những năm tháng ấy như một kỉ niệm. Và cũng bởi thế mà thế giới trở nên rách nát, nhân gian bị xé toạc đi bởi áp lực, gánh gồng và cả những nỗi đau. Nhưng chẳng sao cả, thế giới rách nát nhưng vẫn sẽ có người vá nó lại. Nguyễn Nhật Ánh xuất hiện giữa vòng quay văn chương hiện đại, ôm ấp những giá trị tinh thần đã trở thành xa xỉ phẩm, vá lại nỗi đau và mở ra những chương kí ức rực rỡ nhất của tuổi thơ, tuổi trẻ.

Từ năm 1984, khi tác phẩm truyện dài đầu tiên "Trước vòng chung kết" ra đời và định vị tên tuổi của Nguyễn Nhật Ánh trong lòng độc giả, ông tập trung viết cho lứa tuổi thanh thiếu niên. Đề tài thiếu niên tạo nên một phong cách sáng tác rất riêng tư của Nguyễn Nhật Ánh, mang tính chủ đạo và gắn bó ông sâu đậm với tuổi trẻ. Viết về những năm tháng kí ức rực rỡ của những đứa trẻ miền quê cũng là cách ông sống lại với thanh xuân của chính mình. Dẫu có nhiều sáng tác nổi bật đa dạng thể loại, thậm chí lấn sân sang mảng phê bình bóng đá ("Cú sút của Beckham", "Chờ xem World Cup, ngồi luận giang hồ",...) với bút danh Chu Đình Ngạn, nhưng cái tên của nhà văn vẫn được lưu dấu nổi bật với các tác phẩm hướng về thế giới tuổi thơ. Sự nghiệp văn chương của Nguyễn Nhật Ánh là một hành trình dài khám phá nội tâm con người, để giữa những bộn bề của cuộc sống người lớn lại cho ta được trở lại làm đứa bé thơ ngây.

"Sáng tác là đối thoại. Sáng tác là hồi đáp". Nguyễn Nhật Ánh viết không phải cho riêng mình, cho riêng ai, hay cho bất cứ thế hệ nào. Lứa tuổi nào đọc văn ông cũng thấy được một nhiệt tình sôi nổi, thấy như sống lại với những kỉ niệm đẹp nhất đời mình. Văn chương của Nguyễn Nhật Ánh là một thứ văn chương rất dễ phân biệt, không trộn lẫn vào đám văn tạp nham giữa thời đại xuất bản bùng nổ. Có thể nói, luôn có một đứa trẻ bên trong ông, khao khát được bộc lộ và thể hiện mình. Đề tài quan tâm, hiển nhiên luôn là đề tài tuổi trẻ. Bằng một cách rất tự nhiên, nhà văn khai thác sâu vào tâm lí của những người trẻ, những con người chưa trưởng thành hoặc đang học cách để trưởng thành. Đọc văn ông, ta cảm nhận được trẻ em cũng có một thế giới nội tâm rất riêng. Không phải chúng không thể hiện mình, không bộc lộ những xúc cảm riêng, chúng bộc lộ một cách riêng tư, lặng lẽ, và chỉ có ai đủ nhạy cảm mới có thể lắng nghe chúng. Trẻ em, dù ở bất cứ lứa tuổi nào, cũng đều có cái tôi riêng. Nguyễn Nhật Ánh chưa một lần thờ ơ với những đứa trẻ, luôn nhìn chúng ở khoảng cách gần để nắm bắt được những góc khuất tâm lí của chúng - mà không ai nhìn thấy.

Trong tiểu thuyết "Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh", Thiều là một cậu bé bắt đầu bước vào giai đoạn phức tạp của tuổi dậy thì. Cậu bắt đầu có những xúc cảm rất đặc trưng, biết yêu, biết ghét, biết ghen, biết giận hờn. Đôi khi, niềm yêu ghét ấy xảy ra ngay với chính đứa em trai của cậu - Tường. Trong Thiều bắt đầu nhen nhóm "tình yêu bọ xít" với cô bạn hàng xóm Mận, biết rung động khi lắng nghe câu chuyện về hoàn cảnh gia đình cô bé. Hành động của Thiều không phải là người lớn, nhưng cũng không còn là trẻ con. Cậu có cái "tôi" rất riêng trong tình thương và cả tình yêu.

Truyện dài "Cô gái đến từ hôm qua" được Nguyễn Nhật Ánh triển khai bằng cấu trúc song song giữa hai mạch truyện. Câu chuyện của nhân vật "tôi" với Tiểu Li và của nhân vật "tôi" với Việt An được kể song hành thông qua một điểm nhìn duy nhất. Và cuối cùng, Tiểu Li đáng yêu lại thấp thoáng trong bóng dáng Việt An kiêu kì. Nhân vật "tôi" bước vào những xúc cảm đầu đời với Việt An, nhưng kì thực là vẫn đang hoài mong cô bé Tiểu Li của ngày xưa. Việt An như một sự thay thế của Tiểu Li, thách thức cách xử lý của nhân vật "tôi".

Trong một lần chia sẻ cùng bạn đọc, nhà văn xứ Quảng từng tâm sự "Ngày nào tôi cũng viết, ngày nào không viết tôi cảm thấy mình chưa sống đủ - mấy chục năm như thế rồi... Bởi viết văn là công việc tự nguyện, hứng thú và đam mê". Viết văn là cách để Nguyễn Nhật Ánh tìm lại chính mình, tìm lại chút trẻ thơ đã lỡ vương vãi đâu đó giữa nhân gian. Đọc văn Nguyễn Nhật Ánh, ta như thấy chính mình trong những bối cảnh rất đỗi đời thường. Đôi khi chỉ là một lớp học, sân trường hay cánh đồng, nhưng đó lại là tuổi thơ của cả thế hệ 8X 9X. Cốt truyện không quá nổi bật, không có nhiều tình tiết "plot twist", nhưng có khả năng để lại dư âm cao. Tất cả đến từ cách Nguyễn Nhật Ánh xây dựng nhân vật và kiến tạo tình huống.

"Trẻ con tìm thấy tất cả ở những nơi chẳng có gì. Còn người lớn chẳng tìm được gì trong tất cả". Ai chẳng từng là đứa trẻ khao khát được lớn lên, được tự do bứt thoát khỏi xiềng xích áp đặt của cha mẹ. Nhưng khi lớn lên, họ lại bước vào một vòng xiềng khác - vòng xiềng của tiền bạc. Những đứa trẻ ngày nào giờ đây bị "nô lệ hóa", cúi đầu phủ phục dưới chân đồng tiền. Họ đâu còn nhớ đến một thời kí ức đã từng ngây thơ và tươi đẹp ra sao. Các sáng tác của Nguyễn Nhật Ánh cũng xuất phát từ nỗi lo lắng trước một "thế hệ bận rộn", trước những mai một của "người lớn ít nói". Trong thân hình người đàn ông trung niên với nụ cười hiền lành, ông âm thầm viết như một sự cứu cánh cho năm tháng chảy trôi. Tuổi thơ thì vẫn còn đó, chỉ là chẳng có ai ghi lại nó một cách chân thực như Nguyễn Nhật Ánh.

Trong các sáng tác của ông, thế giới không nhộn nhịp, xô bồ, tranh đua giẫm đạp lên nhau, con người có những góc khuất nội tâm để nhìn lại mình và nhìn lại thế giới. Ngay cả trong truyện dài "Con chim xanh biếc bay về", khi nói về cuộc sống mưu sinh trên đất Sài Gòn, cuộc sống ấy của Khuê và Sâm cũng không quá bộn bề, vẫn đủ để hai nhân vật chính có những khoảng lặng riêng tư. "Cái chuông nhỏ bé đó, sau này những buổi tối đi dạy thêm hay đi làm về khuya tôi vẫn buồn tay nhấn để nghe tiếng leng keng vang lên trong hẻm vắng. Để tan đi trong lòng những muộn phiền của cuộc sống mưu sinh vất vả. Để thấy đời vui hơn". "Chia tay chợ, chia tay những bạn hàng quen, dù tôi biết tôi và họ vẫn sống trong cùng một thành phố, vẫn hít thở chung một bầu không khí, vẫn ướt chung một cơn mưa, và có thể vẫn kẹt xe chung một con đường, muốn gặp nhau chỉ cần phóng xe là tới nơi nhưng sao tôi vẫn có cảm giác chia lìa, mất mát.... Tôi đã chứng kiến những tình bạn tưởng không bao giờ phai nhạt nhưng chỉ cần đặt chân qua ngã rẽ, mỗi người sẽ lập tức có những bận tâm riêng, mọi thứ cứ thế lỏng lẻo dần rồi đến một ngày những kỉ niệm thi nhau trượt vào quên lãng". Cuộc sống bình yên là chỉ cần đôi khi ta biết dừng lại để suy nghĩ, biết xót xa trước sự đổi thay của cuộc đời. Người ta dám nghĩ là đã sống được trọn vẹn cuộc đời.

Nhờ một vài người, một vài điều mà ta liền thấy cuộc đời này thật đáng sống. Hòa mình trong thế giới văn chương của Nguyễn Nhật Ánh, người đọc biết cách tự an ủi mình: Không thể quay trở lại làm trẻ con, nhưng chỉ cần tâm còn tịnh, lòng còn bình yên, tức khắc tuổi thơ lại sống dậy.

"Viết về tuổi thơ là cách duy nhất để tôi trục vớt những kỷ niệm đã chìm sâu dưới đáy thời gian, tái hiện lại những ngày tháng tươi đẹp đó và bày chúng trên trang sách như bày ra một thứ bánh ngon để hương vị quyến rũ của chúng mãi mãi ở lại với chúng ta. Cũng có thể chính tuổi thơ đã mượn tay tôi để làm tất cả những chuyện này" (Nguyễn Nhật Ánh).

(Nguồn ảnh: VnExpress)

Tìm kiếm

Mơ màng cùng văn chương Nguyễn Nhật Ánh

Mơ màng cùng văn chương Nguyễn Nhật Ánh

Viết nhiều nhất

Phong Cầm

Hoa Phù Sa

Vanhoctre

Trần Ngọc 2021

Lan Hương

Học Văn

Trending content

Bình luận mới

Đang có mặt

Chia sẻ trang

Từ khóa phổ biến