Sau lễ vinh danh các tác giả – tác phẩm tiêu biểu diễn ra vào ngày 30/11, hai luồng ý kiến trái chiều nổ ra xung quanh tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh” của nhà văn Bảo Ninh. Một số ý kiến đồng thuận cho rằng “Nỗi buồn chiến tranh” là tiểu thuyết đáng vinh danh, nhưng một số ý kiến cho rằng sáng tác của Bảo Ninh mang tư tưởng “lật sử” trá hình văn học nghệ thuật. Càng nhiều quan điểm trái chiều được đưa ra càng làm cho chúng ta thêm khắc khoải, hoài tư về giá trị của văn chương và thân phận của con người.
1. Gía trị của văn chương
Tác phẩm xoay quanh cuộc đời của nhân vật Kiên, chàng trai trẻ với tâm hồn lãng mạn, đầy khát khao nhưng bị cuốn vào vòng xoáy của chiến tranh, bị đạn bom thay đổi. Chứng kiến quá nhiều nỗi đau của thời loạn, tận mắt nhìn đồng đội mình ngã xuống trên những mảnh đất quê hương, anh sống trong nỗi cô đơn, ám ảnh và không thể hòa nhập khi trở về thời bình. Và rồi, người ta nhận ra hòa bình cũng không vinh quang đến thế, khi mà đằng sau hòa bình là hàng trăm nghìn thân xác đã ngã xuống, đất đai nhuốm mùi máu tanh.
Kì thực thì văn chương không được phép viết về nỗi buồn đau sao? Tác phẩm là góc máy quay đầy chân thực của Bảo Ninh nhìn về chiến tranh, một thời oanh liệt nhưng cũng đầy đau đớn của dân tộc. Những ám ảnh về máu, nước mắt, nỗi đau và sự mong manh của con người dường như được Bảo Ninh khắc họa thật rõ nét trong bối cảnh chiến tranh. Đó là những cơn đau thực sự xảy ra với dân tộc chúng ta. Viết về chúng là cách để trưng cầu nỗi đau đó, để ta hoài niệm về những người lính đã ngã xuống, để ta trân trọng hơn hòa bình ngày hôm nay. Văn chương, không thể lúc nào cũng phỉnh nịnh cái đẹp mà ngoảnh mặt lại với cái xấu. Nhà văn không có quyền từ khước những đớn đau trong đời mà phải viết về nó như là nỗi đau của chính lòng mình. Văn chương, cuối cùng cũng là sự lên tiếng của những nỗi đau có thật trên đời.
2. Thân phận con người
Viết “Nỗi buồn chiến tranh”, Bảo Ninh không đứng trong lập trường của người chiến sĩ Việt Nam hay người lính Mỹ. Ông đứng trên lập trường nhân bản, nhìn thế sự ở góc nhìn của một con người. Dù chiến tranh xảy ra ở bên chiến tuyến nào thì đều là nã súng vào trái tim con người. Con người có quyền được sống, và khi họ bị buộc phải chết vì bất kỳ lý do nào (mà họ không muốn) thì đều xứng đáng được thương cảm. “Nỗi buồn chiến tranh” là nỗi buồn cho cả một đời người, nỗi buồn cho thứ xung đột mà kết cục bi thảm nhất là cả hai bên đều cùng phải chết. Nếu nhìn cuộc chiến từ góc độ người lính Việt Nam, ta chỉ thấy được bên quân ta đã chiến đấu oanh liệt như thế nào, đã hy sinh như thế nào. Nhưng có ai biết được rằng, bên đầu kia chiến tuyến, những người lính phía bên ấy cũng nghĩ như vậy?
1. Gía trị của văn chương
Tác phẩm xoay quanh cuộc đời của nhân vật Kiên, chàng trai trẻ với tâm hồn lãng mạn, đầy khát khao nhưng bị cuốn vào vòng xoáy của chiến tranh, bị đạn bom thay đổi. Chứng kiến quá nhiều nỗi đau của thời loạn, tận mắt nhìn đồng đội mình ngã xuống trên những mảnh đất quê hương, anh sống trong nỗi cô đơn, ám ảnh và không thể hòa nhập khi trở về thời bình. Và rồi, người ta nhận ra hòa bình cũng không vinh quang đến thế, khi mà đằng sau hòa bình là hàng trăm nghìn thân xác đã ngã xuống, đất đai nhuốm mùi máu tanh.
Kì thực thì văn chương không được phép viết về nỗi buồn đau sao? Tác phẩm là góc máy quay đầy chân thực của Bảo Ninh nhìn về chiến tranh, một thời oanh liệt nhưng cũng đầy đau đớn của dân tộc. Những ám ảnh về máu, nước mắt, nỗi đau và sự mong manh của con người dường như được Bảo Ninh khắc họa thật rõ nét trong bối cảnh chiến tranh. Đó là những cơn đau thực sự xảy ra với dân tộc chúng ta. Viết về chúng là cách để trưng cầu nỗi đau đó, để ta hoài niệm về những người lính đã ngã xuống, để ta trân trọng hơn hòa bình ngày hôm nay. Văn chương, không thể lúc nào cũng phỉnh nịnh cái đẹp mà ngoảnh mặt lại với cái xấu. Nhà văn không có quyền từ khước những đớn đau trong đời mà phải viết về nó như là nỗi đau của chính lòng mình. Văn chương, cuối cùng cũng là sự lên tiếng của những nỗi đau có thật trên đời.
2. Thân phận con người
Viết “Nỗi buồn chiến tranh”, Bảo Ninh không đứng trong lập trường của người chiến sĩ Việt Nam hay người lính Mỹ. Ông đứng trên lập trường nhân bản, nhìn thế sự ở góc nhìn của một con người. Dù chiến tranh xảy ra ở bên chiến tuyến nào thì đều là nã súng vào trái tim con người. Con người có quyền được sống, và khi họ bị buộc phải chết vì bất kỳ lý do nào (mà họ không muốn) thì đều xứng đáng được thương cảm. “Nỗi buồn chiến tranh” là nỗi buồn cho cả một đời người, nỗi buồn cho thứ xung đột mà kết cục bi thảm nhất là cả hai bên đều cùng phải chết. Nếu nhìn cuộc chiến từ góc độ người lính Việt Nam, ta chỉ thấy được bên quân ta đã chiến đấu oanh liệt như thế nào, đã hy sinh như thế nào. Nhưng có ai biết được rằng, bên đầu kia chiến tuyến, những người lính phía bên ấy cũng nghĩ như vậy?
