“Binh nhì Peaceful” là một trong những cuốn sách viết về chiến tranh xuất sắc của tác giả nổi tiếng người Anh: Michael Morpurgo. Một cuốn tiểu thuyết vô cùng sâu sắc về hình tượng người lính làm say mê bạn đọc với những góc khuất của Thế chiến thứ nhất. Tác phẩm được Telegraph đánh giá là “…Một bức chân dung cảm động về tình chí thân và lòng dũng cảm, nét ngây thơ và sự hung tàn.”
Cuốn sách là dòng tự sự của chàng trai 18 tuổi Thomas Peaceful (Tommo) nằm lại nơi chiến trường, trong căn hầm ẩm thấp tối tăm đầy chuột. Những mảng kí ức lần lượt dội về trong anh vô cùng sống động và chân thực về gia đình thân yêu nơi vùng quê thanh bình nước Anh. Tommo nằm đó với cảm giác đau đớn dữ dội và ám ảnh khôn nguôi khi đếm từng tích tắc thời gian đang lặng lẽ trôi qua để đón đợi thời khắc định mệnh sẽ làm thay đổi hoàn toàn cuộc đời mình…Vậy thời khắc đó là gì và nó có ảnh hưởng như thế nào đối với anh về cuộc chiến?
Kí ức khó phai mờ
Hồi ức tựa một bức tranh lung linh giàu màu sắc về một thời tuổi thơ êm đẹp của Tommo bên những người thân yêu lần lượt hiện về. Ở đó hiện hữu hình ảnh cha, mẹ, những người anh em và cả người con gái anh thầm yêu. Đó là hình ảnh người cha luôn xuất hiện trong những giấc mơ. Đó là hình ảnh người mẹ nhân hậu và rất mực thương yêu và thấu hiểu những đứa con, sẵn sàng hi sinh bản thân để chúng được no đủ. Đó là những tháng ngày êm đềm bên người anh trai Charlie mà Tommo luôn yêu quý và thần tượng. Đó là Joe béo tuy có bệnh về não nhưng hồn nhiên như trẻ nhỏ, luôn miệng hát bài cam và chanh. Đó là Molly, một người bạn đáng yêu đã gieo vào lòng hai anh em những tình cảm đặc biệt,…Tất cả những hình ảnh quá khứ đẹp đẽ với bao kỉ niệm vui buồn đó như những nốt thăng trong bản hoà ca về chiến tranh xoa dịu đi những nỗi đau, sự thương tổn và nỗi cô đơn không gì bù đắp nổi trong Tommo của thì hiện tại.
Hai tính cách đối lập tạo nên hình tượng đặc biệt về người lính
Charlie trở thành một hình tượng người hùng sáng chói trong lòng Tommo. Charlie thừa hưởng sự can đảm, mạnh mẽ từ cha còn Tommo nhạy cảm và nhút nhát. Giữa họ vừa là tình anh em vừa là tình bạn và sau này là tình đồng đội. Charlie luôn quan tâm và yêu mến Tommo, sẵn sàng che chở và bảo vệ người em yếu đuối. Lần đầu tiên người đọc được chứng kiến sự bất công trong ứng xử đối với những người lính nơi chiến trận và sự phản kháng của họ là tất yếu. Charlie là điển hình, anh đã phải gánh chịu những hình phạt khủng khiếp nhất. Nhưng những sự tàn nhẫn của hình phạt không khiến anh tê dại, không khuất phục được tinh thần kiên cường, ý chí bất khuất và thái độ lạc quan nơi anh. Anh coi thường cả cái chết.
Cái chết trở thành nỗi ám ảnh thường trực, gọi về trong cả những giấc mơ của Tommo. Chứng kiến những cái chết của những người thương yêu, những thú cưng, những đồng đội nơi chiến trường cũng như cảm nhận một phần thân thể mình bị bào mòn dần trong phút giây sinh – tử gợi ra liên tưởng khát vọng thường trực trong Tommo về tự do và sự sống. Trong Tommo cũng diễn ra một cuộc chiến nội tâm vô cùng dữ dội ngang ngửa với cuộc chiến thực đang diễn ra ngoài kia: cuộc chiến chống lại sự hèn nhát và nỗi sợ chết.
Hai anh em nhà Peaceful với hai tính cách đối lập nhưng luôn sống chết có nhau. Dù người anh được ví với chúa Giê – su còn người em chỉ là chiếc bóng của Ngài và cuộc chiến có tàn khốc đến mấy, có ném vào họ sự thô bạo tàn độc nhất thì họ vẫn cùng nhau, ngay cả cái chết cũng không thể chia lìa. Viết về họ, cuốn sách vẽ ra những đối cực: sự sống – cái chết, sự hèn nhát – lòng quả cảm, thiên đường – địa ngục, thiên thần – ác quỷ…giúp người đọc có cái nhìn đa chiều về bản chất con người cũng như bộ mặt thật của chiến tranh, biến cuốn sách “mở” theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Tác phẩm lên án cuộc chiến tranh phi nghĩa đã vùi dập không thương tiếc tình yêu và tuổi trẻ đồng thời khẳng định khát vọng sống và ước mơ hoà bình của con người.
Cách kể chuyện độc đáo với bút pháp đối lập
Cuốn sách là câu chuyện của một đời được kể lại trong một đêm. Mỗi phần của tiểu thuyết đều được ghi lại bằng số đếm trong tích tắc thời gian, từ 10 giờ 5 phút đêm đến 6 giờ 1 phút sáng. Đầu mỗi phần đều là đoạn ngắn độc thoại nội tâm của nhân vật về cuộc sống hiện tại. Thời gian vẫn cứ chảy xuôi cùng dòng kí ức chảy ngược về cuộc sống của Tommo thời kì trước và sau chiến tranh được kể lại chi tiết, tỉ mỉ tạo nên những đối lập. Nửa đầu cuốn sách kể về cuộc sống trong hoà bình là làng quê yên ả, mái ấm thân thương với những người yêu dấu. Nửa sau của cuốn sách nói về chiến tranh với sự khắc nghiệt trong quân ngũ và những giây phút căng thẳng vào sống ra chết của người lính với những đau thương, mất mát với bao mồ hôi, nước mắt và máu đã đổ xuống. Và kết thúc truyện gây sốc, vượt xa mọi tưởng tượng cũng như phỏng đoán của độc giả. Chúng tạo nên một câu chuyện khác thường làm say lòng biết bao thế hệ độc giả.
Với “Binh nhì Peaceful”, Michael Morpurgo đã thổi một làn gió mới vào đề tài chiến tranh trên văn đàn thế giới với giọng văn giàu xúc cảm đầy hoài niệm. Vì những giá trị đặc biệt, tiểu thuyết đoạt nhiều giải thưởng văn học, trong đó có giải thưởng Blue Peter - cuốn sách hay nhất năm 2005 và được đưa vào chương trình văn học phổ thông dành cho học sinh lớp 7 tại Anh Quốc. Tác phẩm đã được đạo diễn người Anh Pat O'Connor chuyển thể thành phim cùng tên, ra mắt năm 2012.
Nguyễn Minh
Cuốn sách là dòng tự sự của chàng trai 18 tuổi Thomas Peaceful (Tommo) nằm lại nơi chiến trường, trong căn hầm ẩm thấp tối tăm đầy chuột. Những mảng kí ức lần lượt dội về trong anh vô cùng sống động và chân thực về gia đình thân yêu nơi vùng quê thanh bình nước Anh. Tommo nằm đó với cảm giác đau đớn dữ dội và ám ảnh khôn nguôi khi đếm từng tích tắc thời gian đang lặng lẽ trôi qua để đón đợi thời khắc định mệnh sẽ làm thay đổi hoàn toàn cuộc đời mình…Vậy thời khắc đó là gì và nó có ảnh hưởng như thế nào đối với anh về cuộc chiến?
Kí ức khó phai mờ
Hồi ức tựa một bức tranh lung linh giàu màu sắc về một thời tuổi thơ êm đẹp của Tommo bên những người thân yêu lần lượt hiện về. Ở đó hiện hữu hình ảnh cha, mẹ, những người anh em và cả người con gái anh thầm yêu. Đó là hình ảnh người cha luôn xuất hiện trong những giấc mơ. Đó là hình ảnh người mẹ nhân hậu và rất mực thương yêu và thấu hiểu những đứa con, sẵn sàng hi sinh bản thân để chúng được no đủ. Đó là những tháng ngày êm đềm bên người anh trai Charlie mà Tommo luôn yêu quý và thần tượng. Đó là Joe béo tuy có bệnh về não nhưng hồn nhiên như trẻ nhỏ, luôn miệng hát bài cam và chanh. Đó là Molly, một người bạn đáng yêu đã gieo vào lòng hai anh em những tình cảm đặc biệt,…Tất cả những hình ảnh quá khứ đẹp đẽ với bao kỉ niệm vui buồn đó như những nốt thăng trong bản hoà ca về chiến tranh xoa dịu đi những nỗi đau, sự thương tổn và nỗi cô đơn không gì bù đắp nổi trong Tommo của thì hiện tại.
Hai tính cách đối lập tạo nên hình tượng đặc biệt về người lính
Charlie trở thành một hình tượng người hùng sáng chói trong lòng Tommo. Charlie thừa hưởng sự can đảm, mạnh mẽ từ cha còn Tommo nhạy cảm và nhút nhát. Giữa họ vừa là tình anh em vừa là tình bạn và sau này là tình đồng đội. Charlie luôn quan tâm và yêu mến Tommo, sẵn sàng che chở và bảo vệ người em yếu đuối. Lần đầu tiên người đọc được chứng kiến sự bất công trong ứng xử đối với những người lính nơi chiến trận và sự phản kháng của họ là tất yếu. Charlie là điển hình, anh đã phải gánh chịu những hình phạt khủng khiếp nhất. Nhưng những sự tàn nhẫn của hình phạt không khiến anh tê dại, không khuất phục được tinh thần kiên cường, ý chí bất khuất và thái độ lạc quan nơi anh. Anh coi thường cả cái chết.
Cái chết trở thành nỗi ám ảnh thường trực, gọi về trong cả những giấc mơ của Tommo. Chứng kiến những cái chết của những người thương yêu, những thú cưng, những đồng đội nơi chiến trường cũng như cảm nhận một phần thân thể mình bị bào mòn dần trong phút giây sinh – tử gợi ra liên tưởng khát vọng thường trực trong Tommo về tự do và sự sống. Trong Tommo cũng diễn ra một cuộc chiến nội tâm vô cùng dữ dội ngang ngửa với cuộc chiến thực đang diễn ra ngoài kia: cuộc chiến chống lại sự hèn nhát và nỗi sợ chết.
Hai anh em nhà Peaceful với hai tính cách đối lập nhưng luôn sống chết có nhau. Dù người anh được ví với chúa Giê – su còn người em chỉ là chiếc bóng của Ngài và cuộc chiến có tàn khốc đến mấy, có ném vào họ sự thô bạo tàn độc nhất thì họ vẫn cùng nhau, ngay cả cái chết cũng không thể chia lìa. Viết về họ, cuốn sách vẽ ra những đối cực: sự sống – cái chết, sự hèn nhát – lòng quả cảm, thiên đường – địa ngục, thiên thần – ác quỷ…giúp người đọc có cái nhìn đa chiều về bản chất con người cũng như bộ mặt thật của chiến tranh, biến cuốn sách “mở” theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Tác phẩm lên án cuộc chiến tranh phi nghĩa đã vùi dập không thương tiếc tình yêu và tuổi trẻ đồng thời khẳng định khát vọng sống và ước mơ hoà bình của con người.
Cách kể chuyện độc đáo với bút pháp đối lập
Cuốn sách là câu chuyện của một đời được kể lại trong một đêm. Mỗi phần của tiểu thuyết đều được ghi lại bằng số đếm trong tích tắc thời gian, từ 10 giờ 5 phút đêm đến 6 giờ 1 phút sáng. Đầu mỗi phần đều là đoạn ngắn độc thoại nội tâm của nhân vật về cuộc sống hiện tại. Thời gian vẫn cứ chảy xuôi cùng dòng kí ức chảy ngược về cuộc sống của Tommo thời kì trước và sau chiến tranh được kể lại chi tiết, tỉ mỉ tạo nên những đối lập. Nửa đầu cuốn sách kể về cuộc sống trong hoà bình là làng quê yên ả, mái ấm thân thương với những người yêu dấu. Nửa sau của cuốn sách nói về chiến tranh với sự khắc nghiệt trong quân ngũ và những giây phút căng thẳng vào sống ra chết của người lính với những đau thương, mất mát với bao mồ hôi, nước mắt và máu đã đổ xuống. Và kết thúc truyện gây sốc, vượt xa mọi tưởng tượng cũng như phỏng đoán của độc giả. Chúng tạo nên một câu chuyện khác thường làm say lòng biết bao thế hệ độc giả.
Với “Binh nhì Peaceful”, Michael Morpurgo đã thổi một làn gió mới vào đề tài chiến tranh trên văn đàn thế giới với giọng văn giàu xúc cảm đầy hoài niệm. Vì những giá trị đặc biệt, tiểu thuyết đoạt nhiều giải thưởng văn học, trong đó có giải thưởng Blue Peter - cuốn sách hay nhất năm 2005 và được đưa vào chương trình văn học phổ thông dành cho học sinh lớp 7 tại Anh Quốc. Tác phẩm đã được đạo diễn người Anh Pat O'Connor chuyển thể thành phim cùng tên, ra mắt năm 2012.
Nguyễn Minh
